Abdülhaluk Uygur

Uygur
(d. 1901 / ö. 13 Mart 1933)
şair
(Yeni Edebiyat / 20. Yüzyıl / Türkiye Dışı)
ISBN: 978-9944-237-86-4

Doğu Türkistan’a bağlı Turfan kasabasının Bagrı köyünde zengin bir tüccar ailesinde doğar. İlk tahsilini aynı köyde yapar ve bu sırada Arapça ve Farsça öğrenir. Sonra Turfan’da bulunan bir Çin okulunda Çince, daha sonra Karaşehir’deki bir Moğol Okulunda Moğolca öğrenir. 1916 yılında büyük babası Mahsum Hacı ile birlikte ticaret için Rusya’ya gider ve Şemey (Bugünkü Smplatniski) şehrinde kalıp Rusça öğrenir. 1923 yılında Mahsut Muhiti ile birlikte ikinci kez Sovyetler Birliğine gidip üç sene kalır ve ilim tahsil eder. 1926 yılında memleketine döndükten sonra ilmi yaymak ve bu suretle halkı uyandırmak amacıyla Turfan‘da okullar açar. Matbaa kruma girişiminde bulunur. 1931 yılında milli ayaklanmayı organize etmek üzere 17 kişiden oluşan bir örgüt kurar. 1932’de arkadaşlarıyla birlikte ayaklanmaya hazırlanırken hainlerin ihbariyle tutuklanıp Çin valisi Şing Şısey tarafından 13 Mart 1933 tarihinde şehit edilir.

Abdullah Tukay’ın “Bézné Orınsız Yamanliylar“ başlıklı şiirinden esinlenerek yazıldığı anlaşılan bu şiirde, toplumdaki rüşvet, açgözlülük, çekemezlik, yolsuzluk, yalakalık, cehlet gibi illetleri dile getirmiş ve acımasızca eleştirir. Bunun dışında yine “Uyan”, “Açıl”, “Gezep ve Zar” (Gazap ve Zar), “Uygur Kızı”, “Körüngen Tağ Yirak Emes” (Görnen Dağ Uzak Değildir), “İstemes” gibi ünlü şiirleri bulunmaktadır. Şiirlerinde beyit, gazel, müseddes, muhammes, murabba ve dörtlük gibi nazım şekillerini kullanmıştır. Ancak şiirler uzun bir zaman sonra halkın ağzından toplandıkları için vezin ve durak yapısı bakımından zaman zaman düzensizlik göstermektedir. Atasözü, deyim ve mitolojik motiflerden ustlıkla yararlanmıştır. Bununla birlikte sembolizmden yararlanmayı da ihmal etmemiştir. Şiirlerinde kullandığı şum pelek “uğursuz felek“ , yalmavuz “canavar, dev“, eyik “ayı“, kavan “domuz“, kağa “karga“, kara bulut kara güçleri sembolize ederken, yar, bahar, aftap, çirağ, gül-çiçek, bulbul kelimeleri vatan, millet, özgürlük ve sadakatı sembolize etmektedir.

Kaynakça

Abdulhalık Uygur Şe’irliri, Şincang Helk Neşriyatı, Urumçi, 1987.

Azat Sultan, Bügünki Zaman Uygur Edebiyatı Toğrisida, Şincang Helk Neşriyatı, Urumçi, 1997.

Bügünki Zaman Uygur Edebiyatı Luğiti, Keşker Uygur Neşriyatı, Kaşgar, 1998

Uygur Edebiyat Tarihi 3, Milletler Neşriyatı, Beijing, 2006.

.

Madde Yazım Bilgileri

Yazar: PROF. DR. ALİMCAN İNAYET
Yayın Tarihi: 19.11.2018
Güncelleme Tarihi: 25.10.2020

İlişkili Maddeler

Sn.Madde AdıD.Tarihi / Ö.TarihiBenzerlikİncele
1KİSSÛRÎd. 1717 - ö. 1827Doğum YeriGörüntüle
2MEHMET, Mehmet Ergind. 1901 - ö. 1970Doğum YılıGörüntüle
3Nazım Hikmet Rand. 20 Kasım 1901 - ö. 3 Haziran 1963Doğum YılıGörüntüle
4Vâ-Nû Vâlâ Nurettind. 1901 - ö. 9 Mart 1967Doğum YılıGörüntüle
5Şinasi Gündoğdud. 1906 - ö. 1933Ölüm YılıGörüntüle
6Ahmet Haşimd. 1887 - ö. 4 Haziran 1933Ölüm YılıGörüntüle
7MAHŞAH HANIMd. 1864 - ö. 25.03.1933Ölüm YılıGörüntüle
8Ertuğ Uçard. 1971 - ö. ?MeslekGörüntüle
9Neşe Matayd. 25 Temmuz 1956 - ö. ?MeslekGörüntüle
10Tekin Kipözd. 1935 - ö. ?MeslekGörüntüle
11Ebeydulla İbrahimd. 1951 - ö. ?Alan/Yüzyıl/SahaGörüntüle
12Şükrü Ramod. 1918 - ö. 1988Alan/Yüzyıl/SahaGörüntüle
13İsa Yusuf Alptekind. 1901 - ö. 17 aralık 1995Alan/Yüzyıl/SahaGörüntüle
14AŞUR, Aşur Uygurd. 10.11.1941 - ö. ?Madde AdıGörüntüle
15PRATYA ŞİRİd. ? - ö. ?Madde AdıGörüntüle
16Barış Uygurd. 1978 - ö. ?Madde AdıGörüntüle