Madde Detay
KİSSÛRÎ
(d. 1129/1717 - ö. 1242/1827)
divan şairi
(Divan/Yazılı Edebiyat / 19. Yüzyıl / Çağatay)
ISBN: 978-9944-237-86-4
Şair Molla Ehmed Bâkî Hocamniyâz’ın oğlu olan Kissûrî, 1129/1717 yılında Turfan şehrine bağlı Piçan’ın Lükçün kasabasında doğdu. Kissûrî, ilk eğitimini molla ve hekim olan babası Ehmed Bâkî Hocamniyâz’dan aldı. Babası, Kissûrî’nin eğitiminde belli bir düzeye ulaşması için oldukça çaba harcadı. Kissûrî, Hocamniyaz’ın etkisiyle ilim, fen, edebiyat, tarih ve tıp alanında derin bilgilere ulaştı. Tıpla ilgili önemli meslekî bilgilere de vakıf oldu (Ğopur 1988: 864). Daha sonra Lükçün Vanlık Medresesi ve Kaşgar’daki Hanlık Medresesi’nde okudu. Kissûrî, sadece Uygur edebiyatını öğrenmekle kalmayıp Arap ve Fars edebiyatını da yakından tanıdı, Şark edebiyatındaki önemli isimlerin şiirlerini özümsedi. Medresede okuduğu çağlardan itibaren şiir yazmaya başladı. Kaşgar Hanlık Medresesi’nde eğitimini tamamladıktan sonra yurduna döndü ve Lükçün Vanlık Medresesi’ne müderris olarak atandı. Burada ayrıca imamlık da yaptı (Utuk vd. 2006: 37).
Medresedeki eğitim faaliyetlerine yeni bir boyut kazandıran Kissûrî, o dönemde medreselerde temel ders kitabı olarak okutulan Arap ve Fars dilinde yazılan kitap ve risaleleri Yeni Uygur Türkçesine tercüme etti. Dinî okullar için ders kitapları hazırladı. Eğitim seviyesini daha yüksek düzeylere taşımak, öğrencilerin düşünme becerilerini geliştirmek, akıl yürütmelerini sağlamak amacıyla şiirle bulmaca oyunlarını ve ilmî bilgileri birleştirdi (Utuk vd. 2006: 38; Ğopur 1988: 865) Kissûri, 1242/1827 yılında memleketi Lükçün’de öldü. Kissûrî, ilim, adalet, cehalet, atalet gibi kavramlar üzerinden daha çok didaktik şiirler kaleme almıştır. Şairin hiciv tarzında şiirler yazdığı ve bunları bir eserde topladığı belirtilmektedir, ancak bu eseri günümüzde bulunamamıştır (Ğopur 1988: 872). 1216/1802 yılında mesnevi tarzında yazılan Revzetü’z-Zuhrâ adlı eseri, 1500 beyitten oluşmaktadır (Utuk vd. 2006: 39). Kendinden önceki şairlerin yetkin üsluplarını özümseyen Kissûrî, bu eserinde dönemin Uygur Türkçesini etkileyici bir şekilde yansıtır. Yeni Uygur Türkçesi kelime hazinesinin sergilendiği bu eserde, o dönemde kullanılan atasözleri, temsiller, hikmetler de yer almaktadır (Ğopur 1988: 872).
Kaynakça
Ğopur, Vahitcan ve E. Hüseyin (1988). Uyğur Klasik Edibiyati Tezisliri. Pekin: Milletler Neşriyati.
Osman, Ğeyretcan (1987). Uyğur Klassik Edebiyati Tarihidin Tezis. Ürümçi: Şincan Daşö Neşriyati.
Utuk, İmincan Ehmidi vd. (2006). Uyğur Edebiyatı Tarihi 3. Pekin: Milletler Neşriyatı.
Madde Yazım Bilgileri
Yazar: DOÇ. DR. ADEM ÖGERYayın Tarihi: 25.05.2014Güncelleme Tarihi: 01.12.2020Eserlerinden Örnekler
İlişkili Maddeler
Yayın Tarihi: 25.05.2014Güncelleme Tarihi: 01.12.2020Eserlerinden Örnekler
İlişkili Maddeler
Güncelleme Tarihi: 01.12.2020Eserlerinden Örnekler
İlişkili Maddeler
Eserlerinden Örnekler
İlişkili Maddeler
Sn. | Madde Adı | D.Tarihi / Ö.Tarihi | Benzerlik | İncele |
---|---|---|---|---|
1 | Abdülhaluk Uygur | d. 1901 - ö. 13 Mart 1933 | Doğum Yeri | Görüntüle |
2 | FUTÛHÎ, Hoca Sıdık | d. 1717-18 - ö. 1755-56 | Doğum Yılı | Görüntüle |
3 | CENÂNÎ, Mehmed Sa'îd Efendi | d. 1717? - ö. 1780? | Doğum Yılı | Görüntüle |
4 | CİHANGÎR, III. Mustafa | d. 1717 - ö. 1774 | Doğum Yılı | Görüntüle |
5 | HASENÎ/HÜSNÎ, Hasan Efendi | d. ? - ö. 1827 sonları | Ölüm Yılı | Görüntüle |
6 | EBKEM, Fazlullâh, Senandaclı | d. ? - ö. 1827 ds. | Ölüm Yılı | Görüntüle |
7 | HÂLİD, Mevlânâ Ziyâeddîn Hâlid, Şehrizorlu | d. 1779 - ö. 1827 | Ölüm Yılı | Görüntüle |
8 | MECBÛR / VEFDÎ | d. 1856 - ö. 1919 | Meslek | Görüntüle |
9 | KÂZIM, Çorlulu-zâde Eyyûbî Kâzım Efendi | d. ? - ö. 1726-27 | Meslek | Görüntüle |
10 | LÂYİHÎ, Mustafa | d. ? - ö. 1565/66 | Meslek | Görüntüle |
11 | MUKİMÎ | d. 1850 - ö. 1903 | Alan/Yüzyıl/Saha | Görüntüle |
12 | NÂDİRE, Mahlar Ayim | d. 1792 - ö. 1842 | Alan/Yüzyıl/Saha | Görüntüle |
13 | ŞEVKÎ, Muhammed Şerîf, Kettekorganî | d. 1785 - ö. 1861 | Alan/Yüzyıl/Saha | Görüntüle |
14 | HAMDÎ, Mehmed Hamdî Efendi, Dağıstanlı | d. 1819 - ö. 1889 | Madde Adı | Görüntüle |
15 | ŞÂKİR, Sermüezzin-i Pâdişâhî | d. ? - ö. 19. yy. | Madde Adı | Görüntüle |
16 | ŞUÂÎ, Mehmed Çelebi | d. ? - ö. ? | Madde Adı | Görüntüle |