KİSSÛRÎ

(d. 1129/1717 - ö. 1242/1827)
divan şairi
(Divan/Yazılı Edebiyat / 19. Yüzyıl / Çağatay)
ISBN: 978-9944-237-86-4

Şair Molla Ehmed Bâkî Hocamniyâz’ın oğlu olan Kissûrî, 1129/1717 yılında Turfan şehrine bağlı Piçan’ın Lükçün kasabasında doğdu. Kissûrî, ilk eğitimini molla ve hekim olan babası Ehmed Bâkî Hocamniyâz’dan aldı. Babası, Kissûrî’nin eğitiminde belli bir düzeye ulaşması için oldukça çaba harcadı. Kissûrî, Hocamniyaz’ın etkisiyle ilim, fen, edebiyat, tarih ve tıp alanında derin bilgilere ulaştı. Tıpla ilgili önemli meslekî bilgilere de vakıf oldu (Ğopur 1988: 864). Daha sonra Lükçün Vanlık Medresesi ve Kaşgar’daki Hanlık Medresesi’nde okudu. Kissûrî, sadece Uygur edebiyatını öğrenmekle kalmayıp Arap ve Fars edebiyatını da yakından tanıdı, Şark edebiyatındaki önemli isimlerin şiirlerini özümsedi. Medresede okuduğu çağlardan itibaren şiir yazmaya başladı. Kaşgar Hanlık Medresesi’nde eğitimini tamamladıktan sonra yurduna döndü ve Lükçün Vanlık Medresesi’ne müderris olarak atandı. Burada ayrıca imamlık da yaptı (Utuk vd. 2006: 37).

Medresedeki eğitim faaliyetlerine yeni bir boyut kazandıran Kissûrî, o dönemde medreselerde temel ders kitabı olarak okutulan Arap ve Fars dilinde yazılan kitap ve risaleleri Yeni Uygur Türkçesine tercüme etti. Dinî okullar için ders kitapları hazırladı. Eğitim seviyesini daha yüksek düzeylere taşımak, öğrencilerin düşünme becerilerini geliştirmek, akıl yürütmelerini sağlamak amacıyla şiirle bulmaca oyunlarını ve ilmî bilgileri birleştirdi (Utuk vd. 2006: 38; Ğopur 1988: 865) Kissûri, 1242/1827 yılında memleketi Lükçün’de öldü. Kissûrî, ilim, adalet, cehalet, atalet gibi kavramlar üzerinden daha çok didaktik şiirler kaleme almıştır. Şairin hiciv tarzında şiirler yazdığı ve bunları bir eserde topladığı belirtilmektedir, ancak bu eseri günümüzde bulunamamıştır (Ğopur 1988: 872). 1216/1802 yılında mesnevi tarzında yazılan Revzetü’z-Zuhrâ adlı eseri, 1500 beyitten oluşmaktadır (Utuk vd. 2006: 39). Kendinden önceki şairlerin yetkin üsluplarını özümseyen Kissûrî, bu eserinde dönemin Uygur Türkçesini etkileyici bir şekilde yansıtır. Yeni Uygur Türkçesi kelime hazinesinin sergilendiği bu eserde, o dönemde kullanılan atasözleri, temsiller, hikmetler de yer almaktadır (Ğopur 1988: 872).

Kaynakça

Ğopur, Vahitcan ve E. Hüseyin (1988). Uyğur Klasik Edibiyati Tezisliri. Pekin: Milletler Neşriyati.

Osman, Ğeyretcan (1987). Uyğur Klassik Edebiyati Tarihidin Tezis. Ürümçi: Şincan Daşö Neşriyati.

Utuk, İmincan Ehmidi vd. (2006). Uyğur Edebiyatı Tarihi 3. Pekin: Milletler Neşriyatı.

Madde Yazım Bilgileri

Yazar: DOÇ. DR. ADEM ÖGER
Yayın Tarihi: 25.05.2014
Güncelleme Tarihi: 01.12.2020

Eserlerinden Örnekler


İlişkili Maddeler

Sn.Madde AdıD.Tarihi / Ö.TarihiBenzerlikİncele
1Abdülhaluk Uygurd. 1901 - ö. 13 Mart 1933Doğum YeriGörüntüle
2FUTÛHÎ, Hoca Sıdıkd. 1717-18 - ö. 1755-56Doğum YılıGörüntüle
3CENÂNÎ, Mehmed Sa'îd Efendid. 1717? - ö. 1780?Doğum YılıGörüntüle
4CİHANGÎR, III. Mustafad. 1717 - ö. 1774Doğum YılıGörüntüle
5HASENÎ/HÜSNÎ, Hasan Efendid. ? - ö. 1827 sonlarıÖlüm YılıGörüntüle
6EBKEM, Fazlullâh, Senandaclıd. ? - ö. 1827 ds.Ölüm YılıGörüntüle
7HÂLİD, Mevlânâ Ziyâeddîn Hâlid, Şehrizorlud. 1779 - ö. 1827Ölüm YılıGörüntüle
8MECBÛR / VEFDÎd. 1856 - ö. 1919MeslekGörüntüle
9KÂZIM, Çorlulu-zâde Eyyûbî Kâzım Efendid. ? - ö. 1726-27MeslekGörüntüle
10LÂYİHÎ, Mustafad. ? - ö. 1565/66MeslekGörüntüle
11MUKİMÎd. 1850 - ö. 1903Alan/Yüzyıl/SahaGörüntüle
12NÂDİRE, Mahlar Ayimd. 1792 - ö. 1842Alan/Yüzyıl/SahaGörüntüle
13ŞEVKÎ, Muhammed Şerîf, Kettekorganîd. 1785 - ö. 1861Alan/Yüzyıl/SahaGörüntüle
14HAMDÎ, Mehmed Hamdî Efendi, Dağıstanlıd. 1819 - ö. 1889Madde AdıGörüntüle
15ŞÂKİR, Sermüezzin-i Pâdişâhîd. ? - ö. 19. yy.Madde AdıGörüntüle
16ŞUÂÎ, Mehmed Çelebid. ? - ö. ?Madde AdıGörüntüle