Madde Detay
Atila Alpöge
Ali Tahsin
(d. 29 Mayıs 1935 / ö. -)
Oyun yazarı, yönetmen, oyuncu, mühendis
(Yeni Edebiyat / 20. Yüzyıl / Anadolu-Osmanlı-Türkiye)
ISBN: 978-9944-237-86-4
İstanbul’da doğar. Öğretmen Müberra Hanım ile yüksek mühendis Rıfat Alpöge’nin oğludur. Sanat tarihçisi Prof. Dr. Ayla Ödekan ile kardeştir. İlkokulu Beşiktaş Şair Nedim İlkokulunda (1946), tamamladıktan sonra Galatasaray Lisesine (1954) devam eder. 1955'te arkadalarıyla "Oda Tiyatrosu" kurmaya karar verir. Birbirine bağlı iki odadan biri sahne, diğeri seyir alanı olacak şekilde bir sahne kurmaya çalışır. Bu sahnede oynamak için de Tavtati Kütüpati'yi yazar. Bu proje gerçekleşmeyince 1957'de Genç Oyuncular Tiyatro Topluluğu'nun kuruluşunda yer alır. Genç Oyuncular Topluluğu Tavtati Kütüpati'de bazı değişiklikler yaparak Genç Oyuncular Topluluğu sahnesinde ilk oyun olarak oynarlar. Yükseköğretimini İstanbul Teknik Üniversitesi İnşaat Fakültesini (1961) bitirir. 1963-1966 yılları arasında ABD’de mühendis, 1967-1968 arasında İngiltere Ulaştırma Bakanlığında ulaşım plancısı olarak çalışır. Yerli ve yabancı kurumlarda ulaşım danışmanlığı yapar. Türk Hava Yolları, İzmit ve İstanbul Belediye başkanlıklarında ulaşım danışmanlığı görevini sürdürür. Paris’te yaklaşık on yıl yöneticilik yaptığı OECD Kamu Yönetimi Bölümünden 1999’da emekli olur. (Yalçın, 2001: 93). Amerika'dan döndükten sonra oyun yazarlığına daha çok yönelir. Mehmet Fuat (2010: 247), İkinci Dünya savaşından sonra tiyatro oyunu yazarlığına başlayan isimlerin arasında Alpöge'yi de sayar ve bu isimlerin salt tiyatroyu seçerek başka edebiyat türlerine yönelmeden, yaratıcılıklarını yalnızca oyun yazarlığına adadıklarını belirtir. Ahmet Kutsi Tecer ve İsmail Hakkı Baltacıoğlu'ndan etkilenerek eserlerini kaleme aldığını belirten yazar, Genç Oyuncular'a ait görünen birçok oyunun yazım aşamasında yer alır. Yazar ve öğretim üyesi Gülçin Alpöge ile evli olan Alpöge'nin bir oğlu vardır.
Alpöge'nin ilk şiiri 1945’te Ulus gazetesinde yayımlanır. Teknik Üniversite Tiyatrosunun kurulması için katkıda bulunan yazar, arkadaşlarıyla Genç Oyuncular Topluluğu'nu kurar. Erdek şenliklerinde ve İstanbul Altınyurt Spor Kulübünde amatör tiyatro oyunları sergilerler. Alpöge, Amerika’dan döndükten sonra oyun yazarlığına yönelir. Ali Tahsin imzasıyla yazdığı Ha Me Ka Ha Ha Pe (Haysiyetli Milli Kalkınma ve Hak Hukuk Partisi) adlı tiyatrosu yeni kurulmuş olan Dostlar Tiyatrosu'nda ilk oyun olarak oynanır. Ha Me Ka Ha Ha Pe adlı tiyatrosu henüz basılmamamıştır. Önceleri yönetmenlik yaptığı Genç Oyuncular topluluğunda oyun yazarlığı da yapar. En önemli oyunları olan Tavtati Kutupati, (1959), Vatandaş Oyunu (1962) isimli politik eleştiriler yine bu toplulukta sahnelenir. Bir ön oyun ve iki perdeden oluşan Tavtati Kütüpati oyunu, kendilerini birbirlerine “Tavtati Kütüpati” olarak tanıtan beş kişinin konuşmalarından ibaret bir absürd tiyatrodur. Tavtati Kütüpati, belli bir tezi veya olay örgüsü olan tiyatro değildir. Vatandaş Oyunu, Absurd ve Halk Tiyatrosu'nun etkileşimi neticesinde ortaya çıkar. İki bölümden oluşan oyun, geleneksel Ortaoyunu'ndaki Pişekâr ve Kavuklu tipleriyle benzeşecek şekilde Üstün ve Arif isimli oyuncuların konuşmaları üzerine şekillenir. Arif'in kaçakçılık yapmayı reddetmesi üzerine ağanın baskısına maruz kalması ve memleketi Antep'i terk etmek zorunda kalışı konu edinilir. Arif büyük şehirdeki hemşerisi Üstün aracılığıyla barınacağı bir yer ararken çeşitli maceralar yaşarlar. Arif ve Üstün ikilisinin birbirlerini yanlış anlamaları üzerine kurulu olan oyunda Arif'in tedavisi sürecinde yaşananlar eleştirel bir yaklaşımla sergilenir. Vatandaş Oyunu adlı tiyatrosunda Komünizm propagandası yaptığı gerekçesiyle 1961 yılında Atila Alpöge hakkında dava açılır. Çürük Elma adlı tiyatrosu ise 1962 yılında ilk defa oynandıktan sonra birçok tiyatro topluluğu tarafından oynanır (Parla, 1983: 280). Basit bir dille yazılan, gençliğin davranışlarını ve eğitim sistemini eleştiren Çürük Elma adlı oyunu, 1962 ve 1968 yıllarında olmak üzere iki kez basılır. 1954-1971 yılları arasında İstanbul, Diyelim, Pazar Postası, Oyun, Tiyatro 70 dergilerinde yazıları ve çevirileri yer alır (Kurdakul,1973: 43). Çocuk edebiyatı alanında yazdığı yazılar Yeni Sinema, Milliyet Çocuk, Cumhuriyet gibi dergi ve gazetelerde yayımlanır. Şevket Usta’nın Arabası Düş Kuruyor adlı eseri ile 1972 Arkın Çocuk Edebiyatı Ödülü’ne layık görülür. Ödülü eşi Gülçin Alpöge’yle paylaşan yazar, oğlu Devrim Alpöge’yle hazırladığı “Mehmet’in Çevre Dosyası” adlı diziyle 1980 Çevre ve Mimarlık Bilimleri Derneği (ÇEMBİL) ödülünü alır. Ayrıca Mimarlık dergisinde bilgi teknolojisi, kentleşme, ulaşım üzerinde çeşitli değerlendirmeleri yayımlanır. Kentin sorunları, bilişim ve ulaşım teknolojilerinin şehirleşmedeki önemi üzerinde durduğu bu yazı dizilerinde İstanbul’un kentsel sorunlarıyla ilgili çözüm önerileri sunar (Alpöge, 1972: 37-56).
Kaynakça
Alpöge, Atila (1962). Çürük Elma. İstanbul: De Yayıncılık.
Alpöge, Atila (1972). “Bilgi Teknolojisi ve İstanbul 1971”. Mimarlık Dergisi, S. 7/ Temmuz, s. 37-56.
Fuat, Mehmet (2010). Tiyatro Tarihi. İstanbul: MSM Yayınları.
Kurdakul, Şükran (1973). Şairler ve Yazarlar Sözlüğü. Ankara: Bilgi Yayınevi. s. 43.
Parla, Taha (1983). Türk ve Dünya Ünlüleri Ansiklopedisi. İstanbul: Anadolu Yayıncılık. s.280.
Yalçın, Murat (2001). Tanzimat’tan Bugüne Edebiyatçılar Ansiklopedisi, s. 93, Cilt 1, İstanbul: Yapı Kredi Yayınları.
Madde Yazım Bilgileri
Yazar: DR. NECLA DAĞYayın Tarihi: 20.05.2019Güncelleme Tarihi: 19.12.2020
Yayın Tarihi: 20.05.2019Güncelleme Tarihi: 19.12.2020
Güncelleme Tarihi: 19.12.2020
Eser Adı | Yayın evi | Basım yılı | Eser türü |
---|---|---|---|
Tavtati Kütüpati, (Genç Oyuncularla) | Oyun Yayınları / İstanbul | 1959 | Tiyatro |
Çürük Elma, | De Yayınevi / İstanbul | 1961 | Tiyatro |
Vatandaş Oyunu, (Genç Oyuncularla) | İzlem Yayınları / İstanbul | 1961 | Tiyatro |
Hayat Ağacında Tavus Kuşları: Genç Oyuncular | Mitos-Boyut Yayınları / İstanbul | 2004 | İnceleme |
İlişkili Maddeler
Sn. | Madde Adı | D.Tarihi / Ö.Tarihi | Benzerlik | İncele |
---|---|---|---|---|
1 | Neriman Hikmet | d. 22 Aralık 1912 - ö. 31 Ekim 1987 | Doğum Yeri | Görüntüle |
2 | Erol Büyükmeriç | d. 20 Ocak 1942 - ö. ? | Doğum Yeri | Görüntüle |
3 | Ahmet Rasim | d. 1865 - ö. 21 Eylül 1932 | Doğum Yeri | Görüntüle |
4 | EKBER ABDULLAYEV ABBASOĞLU | d. 1935 - ö. ? | Doğum Yılı | Görüntüle |
5 | Ahmet Yüksel Özemre | d. 25 Mayıs 1935 - ö. 25 Haziran 2008 | Doğum Yılı | Görüntüle |
6 | HACALI, Hacalı Hacıyev Salihcanoğlu | d. 1935 - ö. 1983 | Doğum Yılı | Görüntüle |
7 | Fahri Tuna | d. 1959 - ö. ? | Meslek | Görüntüle |
8 | Mehmet Taşdiken | d. 02 Aralık 1953 - ö. ? | Meslek | Görüntüle |
9 | Şinasi Nahit Berker | d. 1920 - ö. 2 Ocak 2001 | Meslek | Görüntüle |
10 | Ahmet Sargın | d. 01 Ocak 1954 - ö. ? | Alan/Yüzyıl/Saha | Görüntüle |
11 | Sibel Bilgin | d. 1956 - ö. ? | Alan/Yüzyıl/Saha | Görüntüle |
12 | Cem Uçan | d. 1973 - ö. ? | Alan/Yüzyıl/Saha | Görüntüle |
13 | ÂLÎ, Yavuz-zâde Seyyid Mustafa Efendi | d. ? - ö. Ağustos 1647 | Madde Adı | Görüntüle |
14 | DURSUN ALİ AKINET | d. 1945 - ö. ? | Madde Adı | Görüntüle |
15 | TÂLİB, Tavîl Ali Efendi-zâde Mehmed Tâlib Efendi | d. 1670 (?) - ö. 1759-60 | Madde Adı | Görüntüle |