Atila Alpöge

Ali Tahsin
(d. 29 Mayıs 1935 / ö. -)
Oyun yazarı, yönetmen, oyuncu, mühendis
(Yeni Edebiyat / 20. Yüzyıl / Anadolu-Osmanlı-Türkiye)
ISBN: 978-9944-237-86-4

İstanbul’da doğar. Öğretmen Müberra Hanım ile yüksek mühendis Rıfat Alpöge’nin oğludur. Sanat tarihçisi Prof. Dr. Ayla Ödekan ile kardeştir. İlkokulu Beşiktaş Şair Nedim İlkokulunda (1946), tamamladıktan sonra Galatasaray Lisesine (1954) devam eder. 1955'te arkadalarıyla "Oda Tiyatrosu" kurmaya karar verir. Birbirine bağlı iki odadan biri sahne, diğeri seyir alanı olacak şekilde bir sahne kurmaya çalışır. Bu sahnede oynamak için de Tavtati Kütüpati'yi yazar. Bu proje gerçekleşmeyince 1957'de Genç Oyuncular Tiyatro Topluluğu'nun kuruluşunda yer alır. Genç Oyuncular Topluluğu Tavtati Kütüpati'de bazı değişiklikler yaparak Genç Oyuncular Topluluğu sahnesinde ilk oyun olarak oynarlar. Yükseköğretimini İstanbul Teknik Üniversitesi İnşaat Fakültesini (1961) bitirir. 1963-1966 yılları arasında ABD’de mühendis, 1967-1968 arasında İngiltere Ulaştırma Bakanlığında ulaşım plancısı olarak çalışır. Yerli ve yabancı kurumlar­da ulaşım danışmanlığı yapar. Türk Hava Yolları, İzmit ve İstanbul Belediye başkanlıklarında ulaşım danışmanlığı görevini sürdürür. Paris’te yaklaşık on yıl yöneticilik yaptığı OECD Kamu Yönetimi Bölümünden 1999’da emekli olur. (Yalçın, 2001: 93). Amerika'dan döndükten sonra oyun yazarlığına daha çok yönelir. Mehmet Fuat (2010: 247), İkinci Dünya savaşından sonra tiyatro oyunu yazarlığına başlayan isimlerin arasında Alpöge'yi de sayar ve bu isimlerin salt tiyatroyu seçerek başka edebiyat türlerine yönelmeden, yaratıcılıklarını yalnızca oyun yazarlığına adadıklarını belirtir. Ahmet Kutsi Tecer ve İsmail Hakkı Baltacıoğlu'ndan etkilenerek eserlerini kaleme aldığını belirten yazar, Genç Oyuncular'a ait görünen birçok oyunun yazım aşamasında yer alır. Ya­zar ve öğretim üyesi Gülçin Alpöge ile evli olan Alpöge'nin bir oğlu vardır.

Alpöge'nin ilk şiiri 1945’te Ulus gazetesinde yayımlan­ır. Teknik Üniversite Tiyatrosunun kurulması için katkıda bulunan yazar, arkadaşlarıyla Genç Oyuncular Topluluğu'nu kurar. Erdek şenliklerinde ve İstanbul Altınyurt Spor Kulübünde amatör tiyatro oyunları sergilerler. Alpöge, Amerika’dan döndükten sonra oyun yazarlığına yönelir. Ali Tahsin imzasıyla yazdığı Ha Me Ka Ha Ha Pe (Haysiyetli Milli Kalkınma ve Hak Hukuk Partisi) adlı tiyatrosu yeni kurulmuş olan Dostlar Tiyatrosu'nda ilk oyun olarak oynanır. Ha Me Ka Ha Ha Pe adlı tiyatrosu henüz basılmamamıştır. Önceleri yönetmenlik yaptığı Genç Oyuncular topluluğunda oyun yazarlığı da yapar. En önemli oyunları olan Tavtati Kutupati, (1959), Vatandaş Oyunu (1962) isimli politik eleştiriler yine bu toplulukta sahnelenir. Bir ön oyun ve iki perdeden oluşan Tavtati Kütüpati oyunu, kendilerini birbirlerine “Tavtati Kütüpati” olarak tanıtan beş kişinin konuşmalarından ibaret bir absürd tiyatrodur. Tavtati Kütüpati, belli bir tezi veya olay örgüsü olan tiyatro değildir. Vatandaş Oyunu, Absurd ve Halk Tiyatrosu'nun etkileşimi neticesinde ortaya çıkar. İki bölümden oluşan oyun, geleneksel Ortaoyunu'ndaki Pişekâr ve Kavuklu tipleriyle benzeşecek şekilde Üstün ve Arif isimli oyuncuların konuşmaları üzerine şekillenir. Arif'in kaçakçılık yapmayı reddetmesi üzerine ağanın baskısına maruz kalması ve memleketi Antep'i terk etmek zorunda kalışı konu edinilir. Arif büyük şehirdeki hemşerisi Üstün aracılığıyla barınacağı bir yer ararken çeşitli maceralar yaşarlar. Arif ve Üstün ikilisinin birbirlerini yanlış anlamaları üzerine kurulu olan oyunda Arif'in tedavisi sürecinde yaşananlar eleştirel bir yaklaşımla sergilenir. Vatandaş Oyunu adlı tiyatrosunda Komünizm propagandası yaptığı gerekçesiyle 1961 yılında Atila Alpöge hakkında dava açılır. Çürük Elma adlı tiyatrosu ise 1962 yılında ilk defa oynandıktan sonra birçok tiyatro topluluğu tarafından oynanır (Parla, 1983: 280). Basit bir dille yazılan, gençliğin davranışlarını ve eğitim sistemini eleştiren Çürük Elma adlı oyunu, 1962 ve 1968 yıllarında olmak üzere iki kez basılır. 1954-1971 yılları arasında İstanbul, Diyelim, Pazar Postası, Oyun, Tiyatro 70 dergilerinde yazıları ve çevirileri yer alır (Kurdakul,1973: 43). Çocuk edebiyatı alanında yazdığı yazılar Yeni Sinema, Milliyet Çocuk, Cumhuri­yet gibi dergi ve gazetelerde yayımlanır. Şevket Usta’nın Arabası Düş Kuruyor adlı eseri ile 1972 Arkın Çocuk Edebiyatı Ödülü’ne layık görülür. Ödülü eşi Gül­çin Alpöge’yle paylaşan yazar, oğlu Devrim Alpöge’yle hazırladığı “Mehmet’in Çevre Dosyası” adlı diziyle 1980 Çevre ve Mimarlık Bilimleri Derneği (ÇEMBİL) ödülünü alır. Ayrıca Mimarlık dergisinde bilgi teknolojisi, kentleşme, ulaşım üzerinde çeşitli değerlendirmeleri yayımlanır. Kentin sorunları, bilişim ve ulaşım teknolojilerinin şehirleşmedeki önemi üzerinde durduğu bu yazı dizilerinde İstanbul’un kentsel sorunlarıyla ilgili çözüm önerileri sunar (Alpöge, 1972: 37-56).

Kaynakça

Alpöge, Atila (1962). Çürük Elma. İstanbul: De Yayıncılık.

Alpöge, Atila (1972). “Bilgi Teknolojisi ve İstanbul 1971”. Mimarlık Dergisi, S. 7/ Temmuz, s. 37-56.

Fuat, Mehmet (2010). Tiyatro Tarihi. İstanbul: MSM Yayınları.

Kurdakul, Şükran (1973). Şairler ve Yazarlar Sözlüğü. Ankara: Bilgi Yayınevi. s. 43.

Parla, Taha (1983). Türk ve Dünya Ünlüleri Ansiklopedisi. İstanbul: Anadolu Yayıncılık. s.280.

Yalçın, Murat (2001). Tanzimat’tan Bugüne Edebiyatçılar Ansiklopedisi, s. 93, Cilt 1, İstanbul: Yapı Kredi Yayınları.

Madde Yazım Bilgileri

Yazar: DR. NECLA DAĞ
Yayın Tarihi: 20.05.2019
Güncelleme Tarihi: 19.12.2020

Eser AdıYayın eviBasım yılıEser türü
Tavtati Kütüpati, (Genç Oyuncularla)Oyun Yayınları / İstanbul1959Tiyatro
Çürük Elma,De Yayınevi / İstanbul1961Tiyatro
Vatandaş Oyunu, (Genç Oyuncularla)İzlem Yayınları / İstanbul1961Tiyatro
Hayat Ağacında Tavus Kuşları: Genç OyuncularMitos-Boyut Yayınları / İstanbul2004İnceleme

İlişkili Maddeler

Sn.Madde AdıD.Tarihi / Ö.TarihiBenzerlikİncele
1NECMÎ, Ömer Necmî Efendi, İstanbullud. 1815 - ö. 1889Doğum YeriGörüntüle
2Vâ-Nû Vâlâ Nurettind. 1901 - ö. 9 Mart 1967Doğum YeriGörüntüle
3SAFÎ, Safiyyüddîn Mustafad. ? - ö. 1895Doğum YeriGörüntüle
4HATİCE, Hatice Elikd. 1935 - ö. 2000Doğum YılıGörüntüle
5Yılmaz Çongard. 28 Aralık 1935 - ö. ?Doğum YılıGörüntüle
6Mustafa Öneşd. 1935 - ö. 21 Ocak 2017Doğum YılıGörüntüle
7Başak Sayand. 1977 - ö. ?MeslekGörüntüle
8Şakir Kurtulmuşd. 18 Eylül 1958 - ö. ?MeslekGörüntüle
9Kemal Kocatürkd. 01 Nisan 1964 - ö. ?MeslekGörüntüle
10Tolga Akpınard. 25 Aralık 1983 - ö. ?Alan/Yüzyıl/SahaGörüntüle
11Esra Yazıcı Varsanid. 1982 - ö. ?Alan/Yüzyıl/SahaGörüntüle
12Ali Akçekend. 17 Şubat 1964 - ö. ?Alan/Yüzyıl/SahaGörüntüle
13HİLMÎ / REFÎK, Ali Refîk Hilmî Efendid. ? - ö. ?Madde AdıGörüntüle
14ALİ, Nattâ'-zâde Seyyid Ali Efendid. ? - ö. 1534/35Madde AdıGörüntüle
15ESEDÎ/RÜSVAÎ, Ali Cem Akbulutd. 19.05.1978 - ö. ?Madde AdıGörüntüle