Burhan Arpad

Ahmet Hisarlı, Birisi
(d. 19 Mayıs 1910 / ö. 3 Aralık 1994)
Yazar, Çevirmen
(Yeni Edebiyat / 20. Yüzyıl / Anadolu-Osmanlı-Türkiye)
ISBN: 978-9944-237-86-4

Bursa/Mudanya’da doğdu. İsmail Hakkı Bey’le Ayşe Süreyya Hanım’ın oğludur. İlköğrenimini Rehber-i Tahsil Nümune Mektebi’nde, ortaöğrenimini Orta Ticaret Mektebi’nde tamamladı (1927). Babasının erken ölümü üzerine genç yaşta hayata atıldı. 1925-1928 yılları arasında sinema makinistliği yaptı. Tekel Cibali Tütün Fabrikası’nda muhasebe memuru (1928-1935), Tekel Genel Müdürlüğü’nde mutemet olarak (1936-1943) çalıştı. Salah Birsel ve İhsan Devrim’le ABC Kitabevi’ni (1943), daha sonra tek başına Arpad Yayınevi’ni kurdu (1945-1946). Memleket, Hürriyet ve Vatan gazetelerinde muhabir, röportaj ve fıkra yazarı olarak çalıştı (1947-1962). Berlin Film Festivali’nde jüri koltuğuna oturdu (1961, 1964). Gazetecilikten ayrıldıktan sonra hayatını serbest yazar ve çevirmen olarak sürdürdü. 1970’ten ölümüne kadar Cumhuriyet gazetesinde köşe yazıları kaleme aldı.

Gezi Günlüğü ile Türk Dil Kurumu’nun 1963 yılı deneme, eleştiri gezi ödülünü kazanan Arpad, Bulgaristan Cumhuriyeti Kiril Kardeşler Kültür Nişanı (1975), Alman edebiyatının seçkin eserlerinden yaptığı çevirilerden dolayı Federal Almanya Cumhuriyeti Birinci Derece Liyakat Madalyası (1985), Burhan Felek Basın Hizmet Ödülü (1985), Avusturya Cumhuriyeti Bilim ve Sanat İçin Birinci Derece Onur Madalyası (1987) aldı (Arpad 2001: 8).

Türk edebiyatında hikâyeleriyle tanınmış bir yazardır. İlk yazısını, Servet-i Fünun-Uyanış’ta “Güzel Hisarımda” başlığıyla mensur şiir türünde yayımlamıştır (Temmuz 1936). Daha sonra İnanç, Yığın, Adımlar, Yurt ve Dünya, Yürüyüş, Yeditepe, Türk Dili, Varlık dergilerinde hikâye başta olmak üzere gezi ve eleştiri yazıları kaleme almıştır (Necatigil 1985: 45).

İlk kitabı, gündelik işleriyle meşgul şehir insanının hayatını dokuz farklı hikâyede anlattığı Şehir-9 Tablo (1940)’dur. Hikâye türündeki ikinci eseri Dolayısıyla (1955)’dır. “Sinema salonlarından gazete ve duvar ilanlarına kadar bir büyük şehrin” dört yılını anlatan bu kitaptaki hikâyelerin başlıca özelliği, asla bağdaşmayacak zıtlıkların şehir yaşamına ne derece egemen olduğunu yansıtmaktır (Arpad 1970: 46). Arpad’ın Son Perde veya Komik-i Şehir (1961) adlı kitabı ise ilk ikisinden konu ve yapı bakımından farklıdır. Bu eserde, Naşit Özcan’ın hayatı biyografik hikâye türünde kaleme alınmıştır. Alnımdaki Bıçak Yarası (1964), yazarın ilk başta hikâye olarak düşündüğü daha sonra romana dönüştürdüğü kitabıdır. İlk iki hikâye kitabıyla aynı çizgide değerlendirilebilecek bu roman, bir aşk hikâyesinin yanı sıra çevreleri, hayat mücadeleleri ve tutkularıyla İstanbul’da yaşayan sıradan insanların hayatlarını ve şehrin arka sokaklarını anlatır. Taşı Toprağı Altın (1966) ve Yeditepe Olayları (1974), yazarın Son Perde veya Komik-i Şehir adlı hikâye kitabı hariç tutulacak olursa, diğerleriyle aynı kategoridedir. 1940 kuşağının toplumcu gerçekçi yazarları arasında anılan Burhan Arpad, hikâyelerinde ve romanında realist bir yaklaşımla, büyük şehirlerde yaşayan “küçük insan”ın yaşamından kesitler sunmuştur. Ayrıca hikâyelerinde teknik, yapı ve anlatım bakımlarından yenilik getirmeyi denemiş, “kuru denebilecek dümdüz bir anlatımla da lirizm yapılabileceğini” göstermek istemiştir (TDEA 1977: 160).

Modern Alman ve Avusturya edebiyatlarından kendi adıyla ve Ahmet Hisarlı müstearıyla elliye yakın kitap çevirmiştir.

Burhan Arpad, “tuluât, operet ve öncü tiyatronun bir arada yaşadığı sanat ortamının kendine özgü yaşamını” canlı tablolar hâlinde Perde Arkası (1959), Operet: 8 Tablo (1964), Oyun: 6 Tablo (1966) adlı kitaplarında göz önüne çıkarmıştır (Seyda 1970: 49). İlk Gece (1962)’de ise tiyatro eleştirilerini bir araya getirmiştir. Çeşitli dünya ülkelerine yaptığı seyahatlere yönelik izlenimlerini Tuna’dan Şimal’e Avrupa (1953), Uçuş Günlüğü (1959), Gezi Günlüğü (1962) ve Avusturya Günlüğü (1963) adlarıyla yayımlamıştır. Gazete yazılarından ve hatıralarından oluşan kitapları Günü Gününe (1962), Hesaplaşma (1976) ve Yok Edilen İstanbul (1983)’dur. Yazarın İstanbul üzerine kaleme aldığı çeşitli yıllardaki yazıları, oğlu Ahmet Arpad tarafından Bir İstanbul Var İdi (2011) adıyla derlenmiştir.

Kaynakça

“Burhan Arpad" Maddesi (1977). Türk Dili ve Edebiyatı Ansiklopedisi. İstanbul: Dergah Yay. C. 1. s. 160-161.

Arpad, Burhan (2001). Perde Arkası (Haz. Ahmet Arpad). İstanbul: Doğan Kitap.

Işık, İhsan (2007). “Burhan Arpad”. Türkiye Edebiyatçılar ve Kültür Adamları Ansiklopedisi. Ankara: Elvan Yay. C. 1. s. 347.

Kurdakul, Şükran (1973). Şairler ve Yazarlar Sözlüğü. Ankara: Bilgi Yayınevi.

Necatigil, Behçet (1985). Edebiyatımızda İsimler Sözlüğü. İstanbul: Varlık Yay.

Seyda, Mehmet (1970). Edebiyat Dostları. İstanbul: Kitapçılık Ticaret Ltd. Şti.

Yalçın, Murat (2010). “Burhan Arpad”. Tanzimat’tan Bugüne Edebiyatçılar Ansiklopedisi. C. 1. İstanbul: Yapı Kredi Yay.

Madde Yazım Bilgileri

Yazar: DR. İBRAHİM ÖZEN
Yayın Tarihi: 11.07.2018
Güncelleme Tarihi: 09.07.2021

Eser AdıYayın eviBasım yılıEser türü
Şehir-9 Tabloİnanç Neşriyat / İstanbul1943Hikâye
Allahsız GençlikTan Matbaası / İstanbul1943Çeviri
EyubABC Kitabevi / İstanbul1943Çeviri
İnsanları SeveceksinAkka Kitabevi / İstanbul1943Çeviri
Yalnızlık KâbusuYokuş Kitabevi / İstanbul1944Çeviri
Köyün ÇocuğuMaarif Vekilliği Yay. / Ankara1944Çeviri
Alman Faşizminin Perde ArkasıArpad Yayınevi / İstanbul1945Çeviri
İnsanlık Tarihinde Yıldızın Parladığı Anlar: 12 Tarihi MinyatürArpad Yayınevi / İstanbul1945Çeviri
Muhlis Sebahaddin: Hayatı, Eserleri, Musikimizdeki YeriArif Balat Kitabevi / İstanbul1947Biyografi
Tenasül Hayatımızda BozukluklarArif Balat Kitabevi / İstanbul1949Çeviri
Ada Karyesinden Sakarya VilayetineAdapazarı Şehrini Kalkınma ve Güzelleştirme Der. / Adapazarı1953Derleme
Tuna’dan Şimal’e AvrupaYeditepe Yay. / İstanbul1953Gezi Yazısı
Esrarlı GeceTürkiye Yayınevi / İstanbul1954Çeviri
DolayısıylaYeditepe Yay. / İstanbul1955Hikâye
Hayat KıvılcımıArif Bolat Kitabevi / İstanbul1955Çeviri
Buddenbrook AilesiAltın Kitaplar / İstanbul1955Çeviri
Sonu Gelmeyen YolVarlık Yay. / İstanbul1956Çeviri
Garp Cephesinde Yeni Bir Şey YokArif Bolat Kitabevi / İstanbul1956Çeviri
Perde ArkasıYeditepe Yay. / İstanbul1959Deneme
Uçuş GünlüğüYeditepe Yay. / İstanbul1959Gezi Yazısı
Dünyanın Dört Bucağından Dostlar: Bir Hayvanat Bahçesinin RomanıDoğan Kardeş Yay. / İstanbul1959Çeviri
Sarı DünyaMay Yay. / İstanbul1960Çeviri
Son Perde veya "Komik-i Şehir"Düşün Yayınevi / İstanbul1961Hikâye
Batı’da Toplu Sözleşme ve Basın Sendikalarıİstanbul Gazeteciler Sendikası / İstanbul1962Araştırma
Gezi GünlüğüYeditepe Yay. / İstanbul1962Gezi Yazısı
Günü GününeYeditepe Yay. / İstanbul1962Derleme
İlk GeceYeditepe Yay. / İstanbul1962Eleştiri
Lizbon'da GeceArif Bolat Kitabevi / İstanbul1963Çeviri
Avusturya GünlüğüYeditepe Yay. / İstanbul1963Gezi Yazısı
Operet: 8 Tabloİzlem Yay. / İstanbul1964Deneme
Gazetecinin El KitabıGazeteciler Cemiyeti / 19641964Çeviri
Dünün DünyasıMilli Eğitim Basımevi / İstanbul1964Çeviri
Almanya'da Milliyetçi SosyalizmEvran Yay. / İstanbul1965Çeviri
Oyun: 6 TabloDönem Yay. / İstanbul1966Deneme
Taşı Toprağı Altınİzlem Yay. / İstanbul1966Hikâye
Gece Yarısı Bir GemiFahir Onger Yay. / İstanbul1966Çeviri
Günümüz Alman Hikâyeleriİzlem Yay. / İstanbul1966Çeviri
HikâyelerMilli Eğitim Basımevi / İstanbul1966Çeviri
TransitFahir Onger Yay. / İstanbul1967Çeviri
Yıldızın Parladığı AnlarCem Yay. / İstanbul1967Çeviri
Kanayan İspanyaYankı Yay. / İstanbul1967Çeviri
Friderike’ye MektuplarYankı Yay. / İstanbul1967Çeviri
Stefan Zweig: Hayatı ve Eserleri, Eserlerinden SeçmelerKitapçılık Ticaret Limited Şirketi Yay. / İstanbul1967Biyografi
Ölüler Genç KalırAltın Kitaplar / İstanbul1968Çeviri
Alnımdaki Bıçak YarasıAltın Kitaplar / İstanbul1969Roman
MerhametAltın Kitaplar / İstanbul1969Çeviri
Fransız İhtilâlinde Bir Politikacının Portresi: FouchéCem Yay. / İstanbul1969Çeviri
Yürek ÇöküntüsüCem Yay. / İstanbul1970Çeviri
Tedirgin HayatMilliyet Yay. / İstanbul1971Çeviri
Parçalanmış ÜçgenMilliyet Yay. / İstanbul1971Çeviri
Dönüş YoluArif Bolat Kitabevi / İstanbul1972Çeviri
Çağdaş Avusturya Edebiyatı Antolojisi: Roman ve HikâyeBozok Yay. / İstanbul1972Çeviri
AcımakAltın Kitaplar / İstanbul1973Çeviri
Yeditepe OlaylarıDivan Matbaacılık / İstanbul1974Hikâye
Yıldızın Parladığı AnlarCem Yay. / İstanbul1974Çeviri
TütünMay Yay. / İstanbul1976Çeviri
HesaplaşmaMay Yay. / İstanbul1976Hatıra
Proleter Devrimci DimitrofMay Yay. / İstanbul1977Çeviri
Barış ve Kurtlar: AntolojiMay Yay. / İstanbul1977Çeviri
İstanbul: Yok Edilen Kültür Mirasıİmar ve İskan Bak. / Ankara1979Araştırma
Yok Edilen İstanbulTürkiye Turing ve Otomobil Kurumu / İstanbul1983Derleme
Stefan Zweig’in Fredrika’ye MektuplarıDüşün Yayınevi / İstanbul1983Çeviri
TütünCan Yay. / İstanbul1985Çeviri
Avusturya GünlüğüTürkiye Turing ve Otomobil Kurumu / İstanbul1988Gezi Yazısı
Amok KoşucusuCan Yay. / İstanbul1990Çeviri
İşçi Sınıfının Evladı DimitrovCeylan Yay. / İstanbul1997Çeviri
Bir İstanbul Var idiDoğan Kitapçılık / İstanbul2000Derleme
Yakıcı Sır: ÖykülerEvrensel Basım Yayım / İstanbul2004Çeviri
Yaşadığımı İtiraf EdiyorumEvrensel Basım Yayım / İstanbul2004Çeviri
Alman Edebiyatı Öykü AntolojisiDünya Yay. / İstanbul2005Antoloji
Uçup Gitmediler: Alman Edebiyatından Denemeler ve TartışmalarPapirüs Yay. / İstanbul2005Antoloji
Unutulmuş DüşlerEverest Yay. / İstanbul2011Çeviri

İlişkili Maddeler

Sn.Madde AdıD.Tarihi / Ö.TarihiBenzerlikİncele
1HUSREV, Husrev Çelebid. 1481 - ö. 1561Doğum YeriGörüntüle
2Cemal Ertemd. 1927 - ö. ?Doğum YeriGörüntüle
3Ahmet Necdet Sözerd. 01 Mart 1933 - ö. 05 Mayıs 2010Doğum YeriGörüntüle
4MUSTAFA GÖKKAYAd. 1910 - ö. 18.03.1983Doğum YılıGörüntüle
5Ali Münib Ilband. 1910 - ö. ?Doğum YılıGörüntüle
6NANECİ AHMET, Ahmet Özbakard. 1910 - ö. 1995Doğum YılıGörüntüle
7Ali Rıza Saraçoğlud. 1938 - ö. 1994Ölüm YılıGörüntüle
8Cahit Beğençd. 1910 - ö. 20 Aralık 1994Ölüm YılıGörüntüle
9Ziyad Ebüzziyad. 06 Eylül 1911 - ö. 26 Mayıs 1994Ölüm YılıGörüntüle
10Mustafa Resad. ? - ö. ?MeslekGörüntüle
11Gökhan Akçiçekd. 15 Mart 1961 - ö. ?MeslekGörüntüle
12Saadet Ulçugürd. 01 Ocak 1926 - ö. 07 Ekim 1985MeslekGörüntüle
13Mebrure Sami Alevok (Koray)d. 1907 - ö. 28 Temmuz 1992Alan/Yüzyıl/SahaGörüntüle
14Abuzer Gülpınard. 1984 - ö. ?Alan/Yüzyıl/SahaGörüntüle
15Muhtar Tevfikoğlud. 1924 - ö. 19 Eylül 2006Alan/Yüzyıl/SahaGörüntüle
16Refik Ahmet Sevengild. 1903 - ö. 13 Eylül 1970Madde AdıGörüntüle
17AHMET AĞAd. ? - ö. 1982Madde AdıGörüntüle
18KUL BURHAN/ BURHANÎ/BURHAN, Hüseyin Tatard. 1899 - ö. 1957Madde AdıGörüntüle