Madde Detay

Yedi kardeşli ailenin ikinci çocuğu olarak 1969’da Adana’da doğdu. İlk, orta ve lise öğrenimini Adana’da tamamladı. Erken yaşlarda okuduğu ilk ciddi şiir kitabı Baudelaire'in Kötülük Çiçekleri idi. Ortaokul yıllarından itibaren şiir yazmaya başladı. Lise son sınıftayken bir şiir kitabı yayımladı. 1985 yılında girdiği Marmara Üniversitesi Atatürk Eğitim Fakültesi Türk Dili ve Edebiyatı bölümünden 1989'da mezun oldu. Aynı üniversitede Cenap Şahabettin’in Suriye Mektupları adlı teziyle yüksek lisans, Osmanlı Seyyahlarının Gözüyle Avrupa adlı çalışmasıyla da doktora eğitimini tamamladı.

Üniversite yıllarını ve 1990’ları hayata ve yazıya derin temaslarla geçirdi. 1997-2004 yılları arasında önceliği dönemin genç şairlerine veren şiir dergisi Budala’yı (27 sayı) çıkardı. Hürriyet Gösteri, Milliyet Sanat, Varlık, Virgül, Kitap-lık, Yasakmeyve, Mühür, Özgür Edebiyat, Üç Nokta, Vapur gibi dergilerde şiir ve yazıları yer aldı. 2006-2011 arasında Yapı Kredi Yayınları Şiir Yıllığı’nı hazırladı. 1991 yılında araştırma görevlisi olarak başladığı akademik yaşamında 2011 yılında doçent, 2017 yılında profesör unvanını aldı. Marmara Üniversitesi Türk Dili ve Edebiyatı bölümünde öğretim üyeliğini sürdürmektedir.

Şiirlerinde Bâki Ayhan T., akademik makalelerinde Bâki Asiltürk imzasını kullanan sanatçı, poetik meselelere yenilikçi çağrışımlarla bakmayı isteyen, popülerlikten kaçan, sezginin gücüne inanan bir tavra sahiptir. 2003 yılında Budala dergisinde yayımladığı “Soylu Yenilikçi Şiir” başlıklı manifestoda şiirin özümsenmesi için dil, biçim, anlam, ses ve çağrışım birlikteliğinin önemli olduğunu savunur, öncülüğü ise kişiselliğe ve imgeye verir. Manifestoda iddialı şekilde dile getirdiği şiirin unsurları arasındaki birlikteliği göstermek adına Uzak Zamana Övgü ve Fırtınaya Hazırlık kitaplarındaki bütün şiir bentlerinin dize sayılarını, “simetrik yapı” adını verdiği 1+2+3+4+3+2+1`lik bir formla oluşturur. Bu iki kitaptan sonra anlam, ses, çağrışım ve dil uyumuna dikkat eden şair biçimsel kaygı taşımamış ve serbest biçimde yazmaya devam etmiştir. Kopuk kitabı bu anlamda bir kopuşu işaret eder.

Baudelaire’le başlayan modernizm sürecinin şiirdeki yansımalarının önemine sıkça vurgu yapan ve şiirin derinliğini ve değerini kaybetmemesi için bu şiirsel sürecin devam etmesi gerektiğine inanan şair; yazı ve söyleşilerinde, postmodern yönelişlerin edebiyatta yarattığı derinlik kaybı ve buharlaşmaya sert eleştiriler yöneltmiştir. Şiirindeki ana izlekler, kent hayatının çeşitli görünümleri, bir flâneur izlenimciliği ve imgeler yoluyla oluşmuştur. İlk üç kitabında, (Hileli Anılar Terazisi, Uzak Zamana Övgü, Fırtınaya Hazırlık) bireyin aşk, eşya, zaman, ölüm, yalnızlık, yabancılaşma sorunsallarına bakışını estetize eden şair, Kopuk kitabından itibaren sosyal meselelere de yönelmiş, toplumsal hassasiyetlerini modern birey kimliğine sahip bir şair kimliğiyle dile getirmiş ve ironiyi şiirinin harçlarından biri olarak kullanmaya başlamıştır. Son kitabı Bilet Geçmez Gemisi ise bu yaklaşımının ileri örneklerini vermesiyle dikkat çekmiştir.

Şiirlerinde geçmiş-şimdi-gelecek düzlemini şair-kişinin zaman algısı üzerinden inşa etmesinin yanında bu düzlemin kendinden önceki şairler tarafından nasıl ele alındığına da dikkat çeken şair, böylece zaman algısının şiirdeki varlığını metinsel-geleneksel-pratik bağlam olmak üzere üç çerçevede ele almış olur. Bu yaklaşım onun, şiirin içeriği kadar, nasıl ve ne için yazıldığı sorunsallarını da dikkate aldığını gösterir. Haydar Ergülen “Budala dergisini var eden, yaşatan, budalaları bir araya toplayan Bâki Ayhan T. geçen yıl şiirlerini de bir kitaba topladı: Hileli Anılar Terazisi (Can Yay, 2001) ve ilk kitabıyla da “seyrek adam”lardan olacağını gösterdi. Benim seyrek şairlerim vardır, sevgili şairlerim. Az da yazsalar çok da, Behçet Necatigil’in 'şairler kimlere yazarlar' dizesini karşılıksız bırakmamak için yazarlar sanki: Önce şairler kendilerine, sonra şairler şairlere, sonrasını herkes biliyor: Aşklara, ayrılıklara… ve üstü kalsın...” sözleriyle şairin yazma eylemini de poetikasının bir parçası haline getirdiğini belirtir.

Gelenekle ilişki konusunda özgün bir tavır geliştiren şair, geleneği bir şiir sorunsalına dönüştürmeden sadece bir kaynak olarak görür. Bazı şiirlerinde Fuzuli, Ahmet Haşim, Ahmet Hamdi Tanpınar, Cemal Süreya, Attilâ İlhan, Edip Cansever gibi şairlere göndermeler yapar. Bu şairlerle bağını, bir anlatım metodu olarak metinlerarası ilişki yönteminden çok, şiirlerin ruhu üzerinden kurmayı tercih etmiştir. Birikimde de imge veya simge ağırlıklı şiire yönelmesi dikkat çeker.

Tuğrul Tanyol, şairin, değişim ve devamlılık ilişkisini göz ardı etmeyen bir yenilik anlayışına sahip olduğunun altını çizer: “Bâki Ayhan T.’nin Toplu Şiirleri'ni (Hayat ve Hayal Müzesi) okumaya başladığınızda daha ilk şiirden güçlü bir şairle karşı karşıya olduğunuz duygusuna kapılıyorsunuz. Fuzuli'nin çok sevdiğim 'aşk imiş her ne var âlemde' dizesine yaptığı gönderme değil beni etkileyen, 'sonbahar / bol bir yüzük gibi fırladı parmağımdan' dizesi her şairi kıskandıracak güzellikte. Birkaç şiir daha okuyorum kitaptan ve bir soru aklımı kurcalamaya başlıyor. ‘Hiçbir şair ilk kitabından bu denli usta olamaz,’ diye düşünüyorum. Şiirlerin bir öncesi olması gerekli çünkü. Buraya almadığı bir ilk kitabı olduğunu öğreniyorum, böylece ve bu duygu beni rahatlatıyor çünkü kimse 30'undan sonra şair olamaz düşüncemde bir değişiklik olmuyor. Demek ki sevmediklerinden vazgeçebilen bir şairle karşı karşıyayız. Bazıları yapamaz bunu, yazdıklarından kurtulamazlar.”

Şiir birikimini kendi şiirlerine kuru bir söylemsel takipten uzak kalarak yansıtabilmesi, şairin şiir kişilerini ‘özne’ olarak var edebilmesi ve şiirin yazıldığı anın farkında olabilmesine bağlıdır. Şeref Bilsel, Bâki Ayhan T.’nin kimlik sahibi, modern ve özgün tavrına dikkat çeker: “Bâki Ayhan T.’yi Bâki Asiltürk imzasıyla şiir üzerine yazdıklarından da tanıyor okur, yazdıklarının çoğu yaşadığı dönem içerisinden şiire, şaire bakışın göz izlerini taşıyor. Şiir tarihine dönük birikimi olmasaydı ve şiirin arka planına dair kafa yoracak cesarete sahip olmasaydı şiirde yeni bir olanak gibi görünen bu alana varıp yeni bir bakış isteyen bu kapıdan sızması zor olacaktı. Uzak Zamana Övgü’de yer alan şiirler bir dinginliğin, kararlılığın ürünleri olarak tesadüflere yüz vermiyor. Söylenenle söyleme biçimi birbirini dışarıda bırakmıyor, birbirini aklıyor: Şiir bilgisi çoğu zaman yazılan şiiri olumsuz yönde etkiler; tıkar, kurutur, öykündürür... Geçilmiş zamana ait verimlerin ayak seslerini beraberinde getirir... Ve tehlikeli olarak bilinir bu teknik bilgi. Bâki Ayhan T., bu bilgi'yi ilgi’ye dönüştürebilecek bir yetenekle, gelenekle ve gelecekle zıtlaşmadan dilsel bir mevzi edinmeye doğruluyor, neyin yazıldığını bilerek neyin yazılması gerektiğine de dikkat çekiyor... Bununla da yetinmiyor; nasıl yazılması gerektiğine dair şifreler sunuyor... Bilmenin bilmezlikten gelindiği bir dünya’ya davet ediyor bizi. Kimden bahsederse etsin -bahsedenin, kendisi olduğunu bilerek- merkezde durmayı, yansıtıcı bir orjin olmayı seviyor.”

Şiir üzerine araştırma ve deneme çalışmaları da olan Bâki Ayhan T., Türk Şiirinde 1980 Kuşağı (2013) kitabıyla akademik edebiyat tarihçiliğinin yakın dönemi ele alma konusundaki çekingen yaklaşımını yıkmıştır.. Asiltürk, bu çalışmasında kuşak şairlerini poetik yönelimlerine göre sekiz ana başlık çerçevesinde incelemiş, 1980 Kuşağı şiirini de bu yönelimler doğrultusunda çözümlemiştir. Hilesiz Terazi (Şiir yazıları) adlı kitabında ise Türk şiirinin temel taşları denebilecek Fikret, Tanpınar, Dıranas, Cemal Süreya, Edip Cansever vd. gibi şairler hakkında kapsamlı değerlendirmeler vardır. Deneme-günlük toplamından meydana gelen Kırmızı Kalem Kutusu kitabındaki notlarıyla da yaşama, sanata, modern zamanlara, şiire kültürel ve ironik pencerelerden bakmıştır.