Arif Damar

A. Barikad, Arif İbrahim, Ece Ovalı, Arif Hüsnü
(d. 1925 / ö. 20 Ekim 2010)
Şair, Yayımcı
(Yeni Edebiyat / 20. Yüzyıl / Anadolu-Osmanlı-Türkiye)
ISBN: 978-9944-237-86-4

Gelibolu’nun Karainebeyli köyünde doğdu. Babası medrese eğitimi görmüş ve köyde hocalık yapmış olan Hacı Hüsnü Efendi, annesi Mükerrem Hanım’dır. Baba Hacı Hüsnü Efendi, Arif Damar henüz dört yaşındayken ölünce Mükerrem Hanım, çocuklarını yanına alıp Gelibolu’ya göçerek onlara iyi bir eğitim vermeye çalıştı. Genç yaşta sirozdan ölen Mükerrem Hanım, çocuklarına ilk şiir zevkini veren kişiydi; ancak Arif, ilkokulu bitireceği günlerde annesini de kaybetti. O yıllarda Kazım Dirik Paşa Edirne’de görevliydi ve Çanakkale ona bağlıydı. Paşa, Çanakkale’deyken Arif onun yanına giderek yardım istedi. O da okulu bitirince Edirne’ye gelmesini söyledi. İlkokuldan sonra Edirne’ye giden Arif’i, Trakya Talebe Yurdu’na yerleştirip Edirne Ortaokulu’na kaydetti. Çocuk Esirgeme Müdürü Refet Bey, Arif’i İstanbul’daki Kadırga Talebe Yurdu’na yerleştirdi. Suat Taşer de buradaydı. Burada Yenikapı Ortaokulu'na devam etti. Öğretmeni Hasan Tanrıkut’tan etkilenerek felsefeye merak saldı. İstanbul Erkek Lisesi’nde okurken okulu bıraktı. Amacı hayata atılmaktı. A. Kadir, Rıfat Ilgaz ve Sabahattin Kudret’le tanıştı. Hilmi Ziya Ülken’in İnsan dergisinin son sayısında (24-25. sayı) A. Barikad adıyla “Gecenin İçinde” adlı şiiri çıktı. Aynı sayıda Kara Borsa adlı şiir kitabının pek yakında çıkacağı ilanı yer aldı ama bu kitap yayımlanmadı. Ülkedeki siyasi karışıklıklar nedeniyle izlenmeye ve rahatsız edilmeye başlanınca 1944’te Ankara’ya gitti. Ant dergisini çıkaranlar arasında bulundu. Burada memuriyete başladı. Kars’a geçici görevle gitti. Altı ay sonra kesin ataması yapıldı ancak o 1947’de memuriyetten istifa etti. Ankara’ya dönüp Türkiye Gençler Derneği’ne üye oldu. Daha sonra İstanbul’a giderek Türkiye Köylü ve Emekçi Partisi’ne katıldı. Türkiye Gençler Derneği’nin Ankara’dan İstanbul’a on günde yaptığı yürüyüşe katıldı. Askerliğini Erzurum’da yaptı. Bir arkadaşını kurtarmak için Karasu’ya atladı. Zatürre oldu. Askerliği bir süre de Zara’da sürgünde yaptı. Terhisinden sonra İstanbul’a gitti. Birkaç işe girip çıktı. Mahmut Paşa’da işportacılık yaptı. 1951’de TKP davasında TCK’nın 141. Maddesine göre tutuklandı. Barikat adını bu süreçte aldı. İki yıl hapis yatıp beraat etti. Bir şirkette muhasebe memurluğu yaptı. 1955’e kadar yazıları görünmedi. 1955-1956 arasında Dost’ta Arif İbrahim takma adıyla şiirler yayımladı. Bazı şiirlerini toplayarak 1956’da Günden Güne adıyla yayımladı. Beş ay sonra kitap toplatıldı ve kendisi İstanbul Ağır Ceza Mahkemesi’nde yargılandı. Yine aklandı. 1959’da Ece Ovalı takma adıyla yazılar yazdı. İstanbul Bulutlu adlı kitabıyla 1959’da Yeditepe Şiir Armağanı’nı kazandı. Ülkede ortaya çıkan 6-7 Eylül olaylarından sonra aranan aydın ve sanatçıların içinde bulundu. Nahit Hanım’ın evinde saklandı ve onunla 1963’e dek sürecek evlilikleri başladı. Sabahattin Eyuboğlu’nun başını çektiği Mavi Yolculuklara katıldı. 1961 Anayasası’nın getirdiği demokratik ortamdan yararlanarak Türkiye İşçi Partisi’nin içinde aktif olarak yer aldı. 1963’te pek çok arkadaşıyla birlikte partiden ayrıldı. Aynı yıl Sabahattin Eyuboğlu’nun öğrencilerinden olan ve Mavi Yolculuklarda tanıştığı Tülin Hanım’la evlendi ve Nice adlı oğlu doğdu.

1969’da Yeryüzü Kitabevi’ni kurdu. Burada yasak yayın bulundurduğu gerekçesiyle 1982'de üç ay hapis cezasına çarptırıldı, Bozcaada Tutukevinde yattı. 1984’te kitabevini kapattı. Kendisini daha çok yazılarına ve şiire verdi. 1985 yılında Melih Cevdet Anday ile ortak imza attığı Yağmurlu Sokak adlı romanı yayımlanan şair, en son Cumhuriyet gazetesinde "Ayın Şairi" bölümünü hazırlıyordu. Yeni İnsanlık, İnsan, Gün, Ses, Yeryüzü, Dost, Ant, Yelken, Yeditepe, Yansıma, Yön, Papirüs, Türk Solu, Türkiye Yazıları, Milliyet Sanat, Leman gibi dergilerde yazdı.

20 Ekim 2010’da Göztepe Eğitim ve Araştırma Hastanesinde kalp yetmezliği nedeniyle öldü. Çengelköy mezarlığında toprağa verildi.

Anne ve babasını çocuk yaşta kaybeden Arif Damar, iyi bir eğitim alamamış; buna bağlı olarak iş hayatı da pek parlak geçmemiş, uzun süreli, tutunabildiği bir mesleği olmamıştır. Ancak erken yaşlarda sanat ve şiir ortamlarının içine girmiş, Nâzım Hikmet’in şiirlerinden etkilenerek daha çocuk denecek yaşlarda toplumcu şiirler yazmaya başlamıştır.

Toplumsal içeriğin yoğun olduğu şiirler kaleme alan Damar’ın şiiri için Hikmet Altınkaynak, şunları söyler: “Arif Damar’ın şiiri tek seslilikten çok sesliliğe, yalnızca işçilere, devrimci liderlere, halk kahramanlarına yazılan şiirlerden eşe, arkadaşa, sevgiliye herkese yazılan şiirlere uzandı. Yerel temalardan evrensele geçti, çoğunlukla uzun, soluklu şiirlerini hepsi bir bıçak gibi kesici dize ve sözcüklerle ördü” (Altınkaynak 2008: 198).

Arif Damar’ın şiirlerinde doğup büyüdüğü, askerlik ve sürgün askerlik yaptığı yerler, yaşadığı dönemde memleketin geçirdiği süreçler, ilk eşi Nahit Hanım, ikinci eşi Tülin Hanım, oğlu Nice gibi ailesi, Enver Gökçe, A. Kadir, Aziz Nesin, Can Yücel gibi dostları; İkinci Dünya Savaşı’nın şairdeki izlenimleri, Che, Vietnam, Lenin, Bolşevik devrimi gibi uluslararası konular yer almıştır.

Şiire toplumcu gerçekçi anlayışla başlayan şair, zamanla daha bireysel konulara yönelmiş İkinci Yeni şiirine yaklaşmıştır. Bununla birlikte onun şiirinde değişmeyen şey, şiirinin kendi hayatını takip etmesidir.

Şiirinin şekli, Nâzım Hikmet’le başlayan toplumcu şiirin geneli gibi serbest vezinli ve kırık dizelerden oluşmaktadır. Noktalama işaretleri olabildiğince azdır.

Kaynakça

Altınkaynak, Hikmet (1977). Edebiyatımızda 1940 Kuşağı. İstanbul: Yaylacık Basımevi.

Altınkaynak, Hikmet (2008). Türk Edebiyatında Yazarlar ve Şairler Sözlüğü. İstanbul: Doğan Kitap.

Damar, Arif (2001). Kitaplar Kitabı. İstanbul: Gendaş.

Işık, İhsan (2004). Türkiye Yazarlar Ansiklopedisi. C. 1. Ankara: Elvan Yayınları., s. 554.

Karaalioğlu, Seyit Kemal (1973). Edebiyatımızda Şair ve Yazarlar. İstanbul: İnkılâp ve Aka Basımevi.

Kutlu, Mustafa, (Ed.) (1977). “Arif Damar”. Türk Dili ve Edebiyatı Ansiklopedisi. C. 2. İstanbul: Dergâh Yayınları. s. 188.

Okutan, G. (2003). “Damar, Arif”. Türk Dünyası Edebiyatçıları Ansiklopedisi. C. 3. Ankara: Atatürk Kültür Merkezi Başkanlığı Yayınları. s. 105.

Timuroğlu, Vecihi (1991). Yazınımızdan Portreler. Ankara: Başak Yayınları.

Madde Yazım Bilgileri

Yazar: DOÇ. DR. HATEM TÜRK
Yayın Tarihi: 20.02.2019
Güncelleme Tarihi: 19.12.2020

Eser AdıYayın eviBasım yılıEser türü
Günden Güneİstanbul Matbaası / İstanbul1956Şiir
İstanbul Bulutuİstanbul Matbaası / İstanbul1958Şiir
Kedi Aklıİstanbul Matbaası / İstanbul1959Şiir
Alıcı Kuşİstanbul Matbaası / İstanbul1961Şiir
Saat Sekizi Geç Vurduİstanbul Matbaası / İstanbul1962Şiir
Seslerin Ayak SesleriCem Yayınları / İstanbul1975Şiir
Alıcı Kuşu KardeşliğinCem Yayınları / İstanbul1976Şiir
Ölüm Yok kiTürkiye Yazıları / Ankara1980Şiir
Ay Ayakta DeğildiCem Yayınevi / İstanbul1984Şiir
Yoksulduk Dünyayı SevdikBilim Kitabevi / İstanbul1988Şiir
Ay Kar Toplamaz kiCan Yay. / İstanbul1990Şiir
Onarırken KendiniVarlık Yayınevi / İstanbul1992Şiir
Eski Yağmurları DinliyordumYapı Kredi Yayınları / İstanbul1995Şiir
Bir Gök Kuşağı İnerse NasılBabil Yayıncılık / İstanbul2008Şiir
Yağmurlu SokakDonkişot Yayınları / İstanbul2001Roman

İlişkili Maddeler

Sn.Madde AdıD.Tarihi / Ö.TarihiBenzerlikİncele
1Sine Ergünd. 1982 - ö. ?Doğum YeriGörüntüle
2İbrahim Dizmand. 15 Ekim 1961 - ö. ?Doğum YeriGörüntüle
3YILDIZ ECEVİTd. 28 Ocak 1946 - ö. 22 Haziran 2021Doğum YeriGörüntüle
4SIDKALİ BABALUYANd. 04.07.1925 - ö. ?Doğum YılıGörüntüle
5MERAKÎ, Yusuf Biberd. 1925 - ö. 2014Doğum YılıGörüntüle
6RAHMANÎ/KURÇENLİ RAHMENİ, Abdullah Asland. 1925 - ö. ?Doğum YılıGörüntüle
7Kemalettin Şenocakd. 1926 - ö. 2010Ölüm YılıGörüntüle
8Metin Güvend. 4 Ocak 1947 - ö. 16 Ağustos 2010Ölüm YılıGörüntüle
9KELİME KUBATd. 1938 - ö. 14.02.2010Ölüm YılıGörüntüle
10Tümay Çobanoğlud. 1960 - ö. -MeslekGörüntüle
11Şükrü Güzeld. 1931 - ö. ?MeslekGörüntüle
12Halil Bedii Fıratd. 1908 - ö. ?MeslekGörüntüle
13Kâmil Yeşild. 31 Mart 1963 - ö. ?Alan/Yüzyıl/SahaGörüntüle
14Mustafa Tand. 15 Mayıs 1944 - ö. ?Alan/Yüzyıl/SahaGörüntüle
15Atilla Atalayd. 1963 - ö. ?Alan/Yüzyıl/SahaGörüntüle
16SÂNÎ, İbrahim Efendid. ? - ö. Haziran-Temmuz 1652Madde AdıGörüntüle
17ÜFTÂDE-ZÂDE, Kutb İbrahim Sadık Efendid. 1581-82 - ö. 29 Ekim 1678Madde AdıGörüntüle
18NİHÂLÎ, Zâ'im İbrahim Ağad. ? - ö. 1778-79Madde AdıGörüntüle