Madde Detay

Asıl adı Mehmet Doğan’dır. Mehmet Doğan’ın isminin başındaki “D”nin Nurettin Topçu tarafından diğer Mehmet Doğan’lardan ayırmak için ona armağan edilir. Doğan bazı eserlerinde Ali Osman Eğilmez, Halil Kaleli müstearını kullanır.

Doğan 4 Eylül 1947'de Ankara’nın Kalecik ilçesinde dünyaya geldi. Babası terzi Sait Doğan, annesi Safiye Doğan’dır. Anne Safiye Doğan 1980’de, baba Sait Doğan 1987’de vefat etti. Kalecik’te başladığı ilköğrenimini ailesinin Ankara’ya taşınmasının ardından Ankara’da Ulus İlkokulu ve Cebeci Ortaokulunda tamamladı. 1968’de Ankara Gazi Lisesinden, 1972’de Ankara Üniversitesi Siyasal Bilgiler Fakültesi Basın Yayın Yüksek Okulu Radyo Televizyon Uzmanlık Bölümünden mezun oldu. Mezuniyetten sonra 1972-1974 arasında Türk Tarih Kurumu Yeni Türkiye Araştırma Merkezinde dökümantalist, 1975-1978 arasında Dergâh Yayınevinde yayın yönetmeni, 1977-1978 arasında TRT’de genel müdür danışmanı olarak çalıştı. Askerliğini İzmir Ulaştırma Okulu ve İstanbul Kartal Maltepe Terminal Birliğinde teğmen olarak yaptı (1974-1975). 1978 yılında bir grup yazarla Türkiye Yazarlar Birliğinin kuruluş çalışmalarını yürüttü. 26 Nisan 1979’daki ilk genel kurulda genel başkanlığına getirildi. 14 Mart 1998’e kadar genel başkan olarak görev yaptı. 1978-1980 arası Yazarlar Birliği bünyesinde Birlik Yayınları’nı kurdu ve yönetti. 1980’de Kültür Bakanlığı Sinema Dairesinde film yapımcısı ve senaryo yazarı olarak çalıştı, film denetleme kurulu üyeliği yaptı. 1986’da Kültür Bakanlığından ayrıldı. Mehmet Akif Ersoy Fikir ve Sanat Vakfının kuruluşuna öncülük etti (1984). Türkiye Yazarlar Birliği Vakfını kurdu (1991). Gazi Üniversitesi İletişim Fakültesinde yazarlık dersleri verdi (1991-1993). Tunuslu yazar Gannuşi ve arkadaşlarının ağır cezalara çarptırılmasını protesto etmek maksadıyla Tunus elçiliğinin önüne siyah çelenk koyduğu için iki arkadaşıyla birlikte tutuklandı ve Devlet Güvenlik Mahkemesinde yargılandı (1987), beraat etti. Birlik Medya AŞ’nin genel müdürlüğünü yaptı (1994-1996). Türkiye Gönüllü Teşekküller Vakfının kurucuları arasında yer aldı (1994). TBMM tarafından 1996’da Radyo ve Televizyon Üst Kurulu (RTÜK) üyeliğine seçildi (1996-2005). 1992’de uluslararası niteliğiyle iki yılda bir düzenlenen “Türkçenin Uluslararası Şölenleri”ni başlattı. TYB bünyesinde Mehmet Akif Ersoy Araştırmaları Merkezinin kuruluşuna öncülük etti (2006). 12 Mart’ın İstiklâl Marşı Günü olarak kutlanması yönündeki çabaları sonuç verdi. TBMM 4 Mayıs 2007’de İstiklâl Marşı’nın kabul edildiği günü, İstiklâl Marşı Günü ve Mehmet Âkif Ersoy’u Anma Günü olarak kutlanmasıyla ilgili kanunu kabul etti. Yazarlık alanının tanımlanması, yazarların mesleki bir kuruluş çatısı altında toplanması, geçmiş büyük yazarlarımızın ve yaşayan yazarlarımızın tanıtılması yönünde çalışmalar yapan Doğan, Safahat ve İstiklal Marşı şairi Mehmet Akif Ersoy’un anılması, Ankara’da Milli Mücadele sırasında ikamet ettiği Tacettin Dergâhı’nın korunması için çaba sarf etti. Milli Eğitim Bakanlığı Ankara Kalecik’te Fen Lisesine, Erzurum Büyükşehir Belediyesi Şehir Kütüphanesine adını verdi. TYB’nin başkanlığından ayrıldıktan sonra şeref başkanı oldu.

1983'te Hatice Halıcı’yla evlenen Doğan’ın Ahmet Emre (1984), Sait Melih (1987) ve Safiye Bilge (1997) adında üç çocuğu vardır. Yaşamına Ankara’da devam etmektedir.

Kaleme aldığı kırkın üzerinde eserle fikir, sanat, edebiyat ve birçok alanda ışık tutan Doğan’a; Ankara Yıldırım Beyazıt Üniversitesi ve Çanakkale Onsekiz Mart Üniversitesi tarafından Türk düşünce, kültür ve edebiyatı alanına yaptığı katkılarından dolayı fahri doktora unvanı verilir. Doğan birçok ödülün de sahibidir: Tarih ve Toplum adlı eseriyle Türkiye Milli Kültür Vakfı teşvik ödülü (1978), Büyük Türkçe Sözlük’le Türkiye Yazarlar Birliği Dil Ödülü (1982) ile Büyük Türkçe Sözlük’ün geliştirilmiş 10. baskısıyla Özbekistan Yazarlar Birliğinin Uluslararası Kaşgarlı Mahmut Mükâfatı (1995), Türk dünyası ve Balkan Türklerinin kültürüne hizmetlerinden ötürü 7. Balkanlar Türk Kültürüne Hizmet Ödülü (2004), Karaman’da düzenlenen 735. Türk Dil Bayramı kapsamında Büyük Türkçe Sözlük’ün yeni baskısı dolayısıyla Karaman Dil Ödülü (2012), Kültür ve Turizm Bakanlığı edebiyat dalında özel ödülü (2016).

D. Mehmet Doğan’ın ilk eseri bir şiirdir. Bu şiir 1967’de Hareket dergisinde Kasım sayısında yayımlanır. Yazın dünyasına şiirle giren Doğan, sonra Hareket dergisinde çıkan incelemeleriyle tanınır. Tarih, edebiyat, dil gibi alanlarla ilgili olarak çalışmalar yapar, televizyon metinleri ve senaryolar yazar, çeşitli televizyon program ve filmlerinin yapımında görev alır. Doğan bugüne değin Yeni Devir, Zaman, Yörünge, Vakit, Akit, Vahdet, Karar; Hareket, Türk Edebiyatı, Mavera, İslam, İlim ve Sanat, İzlenim, Nehir gibi gazete ve dergilerde yazar.

Doğan, Batılılaşma kavramını sorgulamayla özdeşleşir. İlk kitabı Batılılaşma İhaneti’yle 1975'te okuyucu karşısına çıkarak büyük bir ses getirir. Bu ses İslâmi muhafazakâr çevrelerle sınırlı kalmaz. Cemil Meriç, Mete Tunçay, Fethi Naci, Ergun Göze gibi dönemin ünlü yazarları kitaptan övgüyle bahseder. Doğan ilk kitabıyla kendini kabul ettirir. Batılılaşma İhaneti ile Cumhuriyet tarihinde resmî ideolojiye karşı ilk defa gerçek bir itiraz yükselir. Batılılaşma İhaneti, “özümüz İslâm’dır” mottosu etrafında örülür. Modernleşmeye değil, Batılılaşmaya karşıdır. Batılılaşmayı Türkiye’nin sancılı bir projesi olarak görür. Türkiye’nin Batı karşısında mağlup hissettiği, taklide yöneldiği dönemi eleştirel bir gözle inceler. Dünyanın içinde bulunduğu durumu gözeterek gelişmeyi savunur. Batılılaşma İhaneti bugün 38. baskısını yapar.

Batılılaşma İhaneti’nden iki yıl sonra Tarih ve Toplum Türkiye’de Toprak Meselesi yayımlanır. Bu eser, Türkiye’nin toprak meselesinden yola çıkarak İmparatorluğun kuruluşundan Kemalistlerin ithamlarına kadar pek çok temel meseleyi ele alır. Özellikle “Osmanlı Devletinin Oluşumu” kısmı tam manasıyla bir savunma, âdeta Mehmet Doğan düşüncesinin bir manifestosu gibidir. Osmanlı toprak düzenini ATÜT olarak niteleyenlerin de, feodal olarak niteleyenlerin de yanlış tahlil yaptıklarını ve fakat ilk gruptaki entelektüellerin Türkiye gerçeğine daha yakın olduklarını ifade eder.

Mehmet Doğan, her baskısında hacmi biraz daha genişleyen Camideki Şair: Mehmet Âkif isimli eseri kaleme alır. Burada Âkif’i tüm yönleriyle anlatır. Türkendülüsiye ise Türkiye’yi Endülüs’e dönüştürmek ve Anadolu topraklarından İslâm’ın varlığının kazınmak istendiğini anlatan, buna dikkat çeken bir eserdir. Mağlubiyet İdeolojisinin Sonu ise Cumhuriyet’in kuruluş fikri olan Batılılaşma ideolojisinin mağlubiyetini ifade eder. Son Darbe Ergenekon’nda 28 Şubat, Ergenekon davaları gibi hâdiselerin evveliyatına, köklerine gider. Neden Klâsiklerimiz Yok? eserinde bu sefer Batı’nın klâsiklerinin var olup bizim olmaması meselesine eğilir.

Önce şiir yazan sonra araştırmaya yönelen Doğan, sözlük ve ansiklopedi çalışmalarına büyük katkısı olur. Türk Dil Kurumunun Türkçe Sözlük’ünü hedef tahtasına koyar, alternatif bir sözlük yapma iddiasıyla ortaya çıkar ve Büyük Türkçe Sözlük’ü hazırlar. Sözlük, bugüne kadar tam yedi defa genişletilir, her seferinde yeni kelimeler, deyimler ve örnek cümleler eklenir. Şimdi 25. baskısında, 1912 büyük boy sayfada 110.000 kelime, deyim, terkip, atasözleri, 500’den fazla şair, yazar, düşünce ve bilim insanından seçilmiş on binlerce örnek bulunuyor. Türk Dili ve Edebiyatı Ansiklopedisi’nin yayınını planlayan ve ilk ciltlerinin yayınını yöneten Doğan, bu ansiklopedinin çeşitli maddelerini kaleme alır. Ayrıca Başbakanlık Aile Araştırma Kurumu bünyesinde 3 ciltlik  Türk Ailesi Ansiklopedisi’nin yayınını yönetir. Türkçe üzerine çalışmalarını yoğunlaştıran Doğan, 2020’nin Eylül’ünde Türkçenin Cenaze Töreni adlı eseri yayımlar. Çalışmasında Türk Dil Kurultayını ele alır. Kurultay sürecini değerlendirir ve kurultayın Türkçeye verdiği zararları üzerinde durur. 

Doğan’ın yazarlığının pek gündeme gelmeyen yönlerinden biri mizah yazılarıdır. Halil Kaleli müstearıyla kaleme aldığı yazılar başta siyaset ve toplumsal yapı olmak üzere sosyal ve siyasal hayatımızın pek çok yönünü ironik bir dille eleştirir. Karga Karga Gak Dedi 1988’de, İyi Ki Demokrasi Var 1992’de, Türk Takiyye Tarihine Giriş 2000’de yayımlanır. Bu üç eserin ortak özelliği mizah, ironi ve hiciv dili ile tarih, siyaset, ideoloji gibi geniş kavramlarla açıklanabilecek konularda eleştirel bir dil kullanmasıdır.

D. Mehmet Doğan’ın en az bilinen yönü herhalde televizyonculuğudur. Radyo Televizyon Uzmanlık Bölümü mezunu olan Doğan, televizyon metinleri, senaryolar yazar, filmlerin yapımında görev alır. Onun metnini yazdığı en iyi belgesellerden biri Kaybolan Şehirler’dir (1985). “Çinideki Sır - Kütahya”, “Eski Sur Türküleri - Diyarbakır”, “Köprü ve Şehir – Hasankeyf” bölümlerinin metinlerini yazar. TRT için dört bölüm olarak çekilen Mimar Sinan (1988), Doğan’ın senaryosunu yazdığı bir başka önemli eserdir. 1977’de ulu camiler üzerine hazırladığı belgesellerin metnini yazar (Adana, Erzurum, Kütahya, Urfa, Kayseri, Bursa, Sivas, Mardin, Harput, Malatya, Kayseri, Divriği, Bünyan, Afyon, Eskişehir Sivrihisar, Aksaray ulu camileri). 1978’de üç bölümden oluşan Şairler Meydanı’nın senaryosunu yazar. Nurettin Topçu (1985) ve Mehmet Âkif Ersoy (1986) biyografisi Doğan’ın metnini yazdığı diğer belgesellerdir. Bunların dışında Sanat Sözlüğü (1977), Yaşayan Geçmiş (1987), sunuculuğunu da Doğan’ın yaptığı, Kanal 7’de yayınlanan Batılılaşma İhaneti adlı belgeseli ve senaryosunu yazdığı Topkapı Sarayı adlı eseri vardır.Türk dünyası ile ilişkilerin yeniden kurulması sürecinde, Türk dünyasının yazar kuruluş başkanları arasında zirve toplantıları düzenlenmesine, kültürel ve edebi ilişkilerin gelişmesinde önemli yeri olan “Türkçenin Uluslararası Şiir Şölenleri”nin düzenlenmesine öncülük eder. Şiir şölenlerinin ilki 1992’de Türkiye’de, ikincisi Kazakistan’da, üçüncüsü Türkmenistan ve dördüncüsü Kıbrıs’ta, beşincisi Fransa/Strazburg’da altıncısı Ukrayna/Kırım Akmescit’te, yedincisi Makedonya Üsküp’te, sekizincisi Azerbaycan Bakü’de, dokuzuncusu Kosova Prizren’de, onuncusu Kırgızistan Bişkek’te, on birincisi Tataristan Kazan’da ve on ikincisi Kazakistan Türkistan’da yapılır.

2018 yılında TYB tarafından D. Mehmet Doğan’ın hayatını, eserlerini ve arkadaşlarını içeren “D. Mehmet Doğan’a Armağan” adlı eser şair Osman Özbahçe öncülüğünde hazırlanır. “D. Mehmet Doğan’a Armağan” adlı kitapta, Doğan’ın çocukluk yılları ve gençlik yılları, okul ve çalışma hayatı, yurt içi ve yurt dışı seyahatlerinden fotoğrafları yer alır. Ayrıca Doğan için; portre yazarı Fahri Tuna editörlüğünde 2017’de “28 D. Mehmet Doğan–Kavgamızın Yorulmaz Savaşçısına 70. Yaş Armağanı”, 2018’de R. Nur Akmaz-Merve Aksakal tarafından “Kitaplara ve Yazarlığa Adanmış Bir Ömür”, 2018’de Mahmut Bıyıklı tarafından “Kültüre Adanmış bir Ömür D. Mehmet Doğan” adlı eserler yayımlanır.