Madde Detay

Bilal Durmaz, 1942 yılında Çankırı’nın Kızılırmak ilçesine bağlı Sakarca Köyü’nde doğmuştur. Annesi Hatice Hanım, babası Abdullah Bey olup bir erkek ve dört de kız kardeşi vardır. Âşığa “Bilal” ismini babası vermiş ve bu isim 1942 yılında askerde vefat eden amcasının adıdır. İlk eğitimini 1953-1956 yılları arasında köyündeki okulda tamamlayan âşık, ardından 1955-1957 arasında da dinî eğitim almıştır (Sargın 2014: 150). Altı yaşından itibaren farklı zamanlarda köyüne yakın yere çoban olarak çalışmaya gitmiştir. Kasım 1962’de askere giden Durmaz, 1964’te Van’da askerlik vazifesini tamamlamıştır. Askerden geldikten sonra da koyun çobanı olarak çalışmıştır. Âşık, 1969 yılında Çankırı’nın Kızılırmak ilçesine bağlı Büyükbahçeli köyünden Döndü Hanım’la evlenmiştir. Döndü Hanım’ın ilk evliliğinden bir oğlu ve bir kızı vardır. Âşığın bu evliliğinden Abdullah, Yetiş ve Elif isminde üç çocuğu dünyaya gelir. 1970’te Ankara’ya taşınan âşık, ilk olarak "Daily News" gazetesinde 1971’den 1975’e kadar teleks olarak çalışır. 1975’ten 1976 haziranına kadar ise çeşitli kahvehanelerde çalışan âşık, Haziran 1976’da Zonguldak’a taşınır. İki yıl Zonguldak’ın Çatalağzı beldesinde kahvehanelerde çalıştıktan sonra Aralık 1979’da Zonguldak’ın Kilimli ilçesine bağlı Karadon bölgesinde itfaiye eri olarak göreve başlar ve bu işinden 1993’te emekli olur. Emekli olduktan sonra Ankara’nın Pursaklar ilçesine bağlı Hasköy’e yerleşir. 2003’te Ankara’nın Mamak ilçesine bağlı Akdere’ye taşınarak burada çobanlık yapmaya başlar. Ardından sırasıyla kendi köyü, Kızılırmak’ın Güneykışla köyü, Kırıkkale’nin Delice ilçesine bağlı Cingeyli köyü, Çorum’un Sungurlu ilçesine bağlı Asayiş köyünde çobanlık yapar (Sargın 2014: 151-152). Âşık yılın belli dönemlerini köyünde, bir kısmını da Ankara’da geçirerek hayatını sürdürmektedir.

Durmazî’nin şiirle ilk münasebeti çocukluk çağlarında aile ortamında başlamıştır. Annesinin ağıt türünde söylediği şiirlerle ve amcalarının usta malı icra ettikleri eserlerle âşıklık geleneğiyle tanışmıştır. Durmaz'ın yanında yetiştiği bir ustası yoktur. Küçük yaşta Âşık Veysel’in şiirlerini okuyan Durmazî, onunla birlikte Âşık Mahzunî ve Âşık Daimî’yi kendisine usta olarak kabul etmektedir. Ayrıca Âşık Çobanoğlu, Âşık Reyhanî, Muhlis Akarsu, Âşık Hüseyin Çırakman da etkilendiği âşıklardır (Sargın 2014: 157, 161).

Âşık, ilk şiirini 1955-1956’da yaşadığı bir olay üzerine koyun güderken söylemiş ve bu manzumede “Durmazî” mahlasını kullanmıştır. İlk şiirinden itibaren kendi seçtiği “Durmazî” mahlasını kullanan âşık, 13 yaşında söylediği ve mahlas kullanmadığı “Baş Çoban” isimli şiirinin dışında bütün şiirlerinde aynı mahlasa yer vermiştir (Sargın 2014: 159).

İlk defa askerlik yıllarında bağlama çalma teşebbüsünde bulunan âşık, askerlik dönüşü bir bağlama alır ve kendi kendine bağlama çalmasını öğrenir (Sargın 2014: 53-54). Durmazî, manzumelerini kısa saplı bağlama eşliğinde söylemektedir. Tüm şiirlerini ezgiyle söylemediğini ancak manzumelerinin çoğunluğunun belli bir ezgiye sahip olduğunu dile getiren Durmazî, şiirlerinin ezgisini oluştururken Rıza Aslandoğan ve Muhlis Akarsu’nun eserlerinin ve bazı anonim türkülerin ezgilerini örnek aldığını belirtir (Sargın 2014: 160).

Âşık, şiirlerini mani, semai, destan ve koşma nazım şekilleriyle yazmış ve söylemiştir. Manzumelerinin büyük kısmı koşma şeklindedir (Sargın 2014: 231-275). Şiirlerinde hem âşık edebiyatına ait güzelleme, taşlama, ağıt hem de tekke ve tasavvufi edebiyata ait şathiye, nefes gibi nazım türlerini kullanmıştır. Âşık Durmazî, şiirlerinde daha çok 11’li ve 8’li hece ölçüsünü kullanmasının yanında az da olsa 7’li hece ölçüsünü de kullanır. Manzumelerinde çoğunlukla yarım kafiye kullanan Âşık, tam ve zengin kafiyeye de yer vermiştir (Sargın 2014: 173-178). Hemen hemen her konuyu ele almasının yanında Durmazî'nin şiirleri daha çok toplumsal konular, beşeri ve tasavvufî aşk, hiciv ve kahramanlık ağırlıklıdır.

Âşık Durmazî, şiirlerini kendisine ait bir defterde toplamıştır. Âşığın hayatı ve sanatı üzerinde 2011 yılında Hatice Sargın tarafından “Çankırı Âşıklık Geleneği ve Çankırılı Âşık Durmazî (Bilâl Durmaz)” adıyla yüksek lisans tezi hazırlanmıştır.