PARMAKSIZOĞLU ÂŞIK MAHMUT

(d. 1822 / ö. 1914)
âşık, çoban, çiftçi
(Âşık / 20. Yüzyıl / Anadolu-Osmanlı-Türkiye)
ISBN: 978-9944-237-86-4

Parmaksızoğlu Âşık Mahmut 1822 yılında Kırşehir'in Mucur ilçesinde dünyaya gelmiştir. Babasının adı Ömer, annesinin adı Hava'dır. Ailesi günümüzde Çadırcı soyadıyla tanınmaktadır. Şair hayatını idame ettirmek için önceleri deve gütmüş, çiftçilikle uğraşmıştır. Bu işlerden geçimini sağlayamayınca gurbete gidip iş aramıştır (Bulut 1983: 40). Âşık Mahmut'un bir oğlu vardır.

Askerlik döneminde Rus savaşına katılmıştır. Savaş sırasında Kazak askerler şairin yanında bulunan atları çalmak isteyince onlarla mücadele etmiştir. Bu sırada parmakları kesildiği için kendisine Parmaksızoğlu lakabı verilmiş ve yaşadığı yörede böyle tanınagelmiştir. Parmaksızoğlu Âşık Mahmut, 1914 yılında vefat etmiştir (Kırımhan 1995: 211).

Âşık Mahmut'un okuma yazması yoktur. Şiirlerinin kaydedildiği yazılı bir belge bulunmamaktadır. Onun söylediği şiirler yıllarca halk arasında dilden dile dolaşarak günümüze kadar ulaşmıştır. Yaşadığı çeşitli olaylar karşısında irticalen şiir söyleyebilecek kadar güçlü bir şairdir (Bulut 1983: 39-42). Koşma ve mani şeklinde şiirleri vardır. Koşma ve taşlamalarında başına gelen tatsız olayları ve insanların saygısız tavırlarını eleştirir. Şair bu şiirlerde 11'li hece ölçüsünü kullanmıştır.

Âşık Mahmut'un eşi de kendisi gibi şiir konusunda yeteneklidir. Kıtlık günlerinde iş bulup para kazanmak için gurbete giderek eşini memlekette bırakan Âşık Mahmut on altı yıl sonra memleketine geri dönünce evinde bir başka erkek olduğunu görür. Karısının yabancı bir erkekle ilişkisi olduğundan şüphelenerek onun sadakatini sınamak ister. Kılık değiştirip evine gider. Mani söyleyerek kadına seslenir ve onu çok beğendiğini söyleyip kendisini misafir etmesini ister. Kadın maniyle karşılık vererek bu teklifi kabul etmeyeceğini söyler. İma yoluyla evli olduğunu bildirir. Âşık Mahmut karısına evdeki erkeğin kim olduğunu yine bir maniyle sorar. Karısı Fatma da bu erkeğin kendi oğlu olduğunu dile getirir. Mahmut, kendisi gurbete gittiği sırada karısının hamile olduğunu anlar ve gönlü rahatlar. Bunun üzerine kimliğini açıklar (Kırımhan 1995: 254). Karşılıklı mani şeklindeki bu şiirler, 8'li hece ölçüsüyle söylenmiştir. Bu şiirler, âşık Mahmut ve eşinin şiirlerinin günümüze ulaşan örnekleridir.

Kaynakça

Bulut, H. Vahit (1983). Kırşehir Halk Ozanları. Ankara: Filiz Yay.

Kırımhan, Nazan (1995). XIX. Yüzyılda Yaşamış Kırşehirli Âşıklar ve Âşık Said. Doktora Tezi. Ankara: Gazi Üniversitesi.

Madde Yazım Bilgileri

Yazar: ÖZLEM DAĞDELEN
Yayın Tarihi: 16.04.2019
Güncelleme Tarihi: 09.12.2020

İlişkili Maddeler

Sn.Madde AdıD.Tarihi / Ö.TarihiBenzerlikİncele
1ÂŞIK PAŞA, ÂŞIKd. 1271-72 - ö. 3 Kasım 1332Doğum YeriGörüntüle
2Cahit Obrukd. 28 Ekim 1921 - ö. 1982Doğum YeriGörüntüle
3FEHMÎ BABAd. ? - ö. 1895Doğum YeriGörüntüle
4SENÎH, Süleyman Senîhd. 1822 - ö. 1900Doğum YılıGörüntüle
5RÂSİH, Seyyid Mustafa Râsih Efendid. 1822 - ö. ?Doğum YılıGörüntüle
6İHSÂNd. 1822 - ö. 1840Doğum YılıGörüntüle
7TEVFİKd. 1870 - ö. 1914Ölüm YılıGörüntüle
8KEVSER, Kevser Hanımd. ? - ö. 1914 ds.Ölüm YılıGörüntüle
9Recaizade Mahmut Ekremd. 1 Mart 1847 - ö. 31 Ocak 1914Ölüm YılıGörüntüle
10NESİMÎ, Nesimi Keçelioğlud. 20.08.1971 - ö. ?MeslekGörüntüle
11NAĞI RIZAYEV İMAMVERDİ OĞLUd. 1903 - ö. ?MeslekGörüntüle
12KARANÎ, Hüseyin Karad. 1961 - ö. ?MeslekGörüntüle
13HAYDAR, Haydar Yıldırımd. 26.06.1954 - ö. ?Alan/Yüzyıl/SahaGörüntüle
14ŞAKİR/ŞAKİRÎ, Bekird. 1933 - ö. 1993Alan/Yüzyıl/SahaGörüntüle
15HİCABÎ, Muharrem Erbekd. 15.04.1939 - ö. ?Alan/Yüzyıl/SahaGörüntüle
16YAKUPOĞLU, Yüksel Yakupoğlud. 1967 - ö. ?Madde AdıGörüntüle
17AZÎZÎd. ? - ö. ?Madde AdıGörüntüle
18ÖZVERİ, Öztürk Erkılıçd. 1953 - ö. ?Madde AdıGörüntüle