Emirhan Yeniki

(d. 2 Mart 1909 / ö. 16 Şubat 2000)
Hikaye ve povest yazarı
(Yeni Edebiyat / 20. Yüzyıl / Türkiye Dışı)
ISBN: 978-9944-237-86-4

Başkurdistan’ın Vlagovar Bölgesi’ndeki Yeni Kargalı köyünde doğar. 1925 yılında güzel sanatlar alanında eğitim almak için Kazan’a gider. Ardından Şerık Kütüphanesi’nde çalışmaya başlar. Burada Şura, An, Ak Yol, Süyümbike gibi gazete ve dergileri okuma fırsatı bulur. Kısa zamanda kütüphanede gerçekleştirilen edebiyat söyleşilerine katılır. Gomer Gali’nin yardımıyla 1926 yılında Uzun Melodi Dinlediğinde adlı Başkurt hayatından kesitler sunan ilk hikâyesi yayımlanır. (Hatipov, Sverigin 2011: 6-7) 1927-1933 yılları arasında önce Donetsk’te madencileri eğitmek için açılan kurslarda eğitmen olarak görev yapar. Daha sonra Kazan’a geçer ve kürk fabrikasında çalışmaya başlar. 1934-1935 yıllarında Kazan’da eğitmen ve öğretmen olarak, 1936-1937 yıllarında Bakü’de “Azer Kino” sinema stüdyosunda özel vekil olarak, 1937-1939 yıllarında yine Kazan’da ve ardından Özbekistan’ın Margilan şehrinde öğretmen olarak çalışmaya devam eder. İkinci Dünya Savaşı’nın başlamasıyla yazar savaşa katılır. (Kamalieva 2013: 3) Savaştan dönünce ilk önce Sovyet Edebiyatı dergisinde yazılar yazan Emirhan Yeniki, 1950-1952 yıllarında Kazan Havacılık Teknik Okulu’nda Tatar Dili ve Edebiyatı öğretmeni olarak görev yapar. 1953 yılından itibaren profesyonel anlamda yazarlık mesleğine yönelir. (Motıygullina 2009: 4) Eserlerinde yer verdiği psikolojik tasvirler, lirizmi ortaya çıkaran dil kullanımı ile okuyucuyu yakalayan Emirhan Yeniki 16 Şubat 2000 tarihinde Kazan’da vefat eder.

Emirhan Yeniki povest ve hikâye türündeki eserleriyle adından söz ettirmiş bir yazardır. İkinci Dünya Savaşı’nda Nazi Almanyasının Sovyetler Birliği’ne saldırıya geçtiği 1941 yılına kadar Emirhan Yeniki’nin eserlerinin konusunu ağırlıklı olarak tabiat, insan, madencilerin çalışma hayatı ve siyasetin gölgesinden uzaktaki gündelik yaşam oluşturur. Taşkent’ten Tataristan’a yolculuk yaptığı sırada trende savaşın başladığını öğrenip bir hafta içerisinde cepheye alınınca Emirhan Yeniki’nin eserleri savaş teması özelinde şekillenir. Yazarın kendisine olan inancının perçinleştiği, yazma hissiyatının kuvvetlendiği bu dönem onun vatan, asker, çocuk, kadın, memleket özlemi, tabiat ve aile sevgisi gibi cephe ve cephe gerisini kapsayan; savaşın yıkıcı etkilerini, insan psikolojisini ve bireyin yaşama tutunma mücadelesini yansıtan bir aynaya dönüşür. Savaş ve barış, yaşam ve ölüm, vahşet ve güzellik, çaresizlik ve umut zıtlıkları onun eserlerinde bir sanatçı titizliğiyle işlenir (Motıygullina 2009: 2-3). Emirhan Yeniki hikâyeciliği ve povestçiliğinin yanı sıra 1986 yılından ömrünün son anına kadar gazete ve dergilerde seyahat yazıları, ana dil eğitimi konularında yazılar yazmış, edebiyat tenkitçiliği yapmış, Tatarları ilgilendiren pek çok konu hakkında tespit ve tahlillerde bulunmuştur.

Kaynakça

HATİPOV, F. M.-SVERİGİN, R. H. (2011). Emirhan Yeniki İcatının Poetik Ahenneri. Kazan: Tatarstan Kitap Neşriyatı, 111 sayfa.

KAMALIEVA, A. (2013). “Emirhan Yeniki’nin Bir Saatliğine Hikâyesi ve Tatar Edebiyatında Savaşın İzleri”. Turkish Studies, sayı: 8/1, s. 1781-1792.

MOTIYGULLİNA, E. R. (2009). “Edip Behiti”. Kazan Utları, sayı: 3, s. 108-117.

Madde Yazım Bilgileri

Yazar: ARAŞ. GÖR. ALP EREN DEMİRKAYA
Yayın Tarihi: 12.09.2019
Güncelleme Tarihi: 31.10.2020

Eser AdıYayın eviBasım yılıEser türü
Dus KişiTatizdat / Kazan1929Hikâye
HikeyelerTatgosizdat / Kazan1947Hikâye
Kuyaşlı İrteTatgosizdat / Kazan1950Hikâye
Yigit Kunakka KayttıTatknigoizdat / Kazan1953Hikâye
Rehmet, İpteşlerTatknigoizdat / Kazan1954Diğer
Saz ÇeçegiTatknigoizdat / Kazan1956Diğer
N. TacdarovaTatknigoizdat / Kazan1957Biyografi
Saylanma EserlerTatarstan Kitap Neşriyatı / Kazan1958Diğer
Yalgız KazTatarstan Kitap Neşriyatı / Kazan1958Hikâye
Yürek SiriTatarstan Kitap Neşriyatı / Kazan1959Diğer
İki MaturTatarstan Kitap Neşriyatı / Kazan1960Hikâye
Çeniçkili HikeyelerTatarstan Kitap Neşriyatı / Kazan1960Hikâye
Üç PovestTatarstan Kitap Neşriyatı / Kazan1965Diğer
Salavat KüpiriTatarstan Kitap Neşriyatı / Kazan1966Hikâye
Şakir Şamilskiy Turında İsteliklerTatarstan Kitap Neşriyatı / Kazan1966Hatıra
Saylanma Eserler (2 Cilt)Tatarstan Kitap Neşriyatı / Kazan1970-1971Diğer
Biz De Soldatlar İdikTatarstan Kitap Neşriyatı / Kazan1973Diğer
Gölendem Tutaş HatiresiTatarstan Kitap Neşriyatı / Kazan1977Diğer
YulçıTatarstan Kitap Neşriyatı / Kazan1979Hikâye
Hetirdegi TöyinnerTatarstan Kitap Neşriyatı / Kazan1983Diğer
Songı KitapTatarstan Kitap Neşriyatı / Kazan1987Hatıra
Kiçki ŞefekTatarstan Kitap Neşriyatı / Kazan1989Diğer
Eserler (3 Cilt)Tatarstan Kitap Neşriyatı / Kazan1991Diğer
Ciz KıngıravTatarstan Kitap Neşriyatı / Kazan1995Hikâye
Koyaş Bayır AldınnanTatarstan Kitap Neşriyatı / Kazan1996Makale
Mek ÇeçegiTatarstan Kitap Neşriyatı / Kazan1999Hikâye
MaturlıkMegarif Neşriyat / Kazan2002Hikâye
Eserler (5 Cilt)Tatarstan Kitap Neşriyatı / Kazan2000-2004Diğer

İlişkili Maddeler

Sn.Madde AdıD.Tarihi / Ö.TarihiBenzerlikİncele
1ORUC EHMEDOVd. 1920 - ö. 1976Doğum YeriGörüntüle
2MÜBARİZ ASGEROVd. 1963 - ö. ?Doğum YeriGörüntüle
3BÜRYANÎ, Veli Varlıkd. 1928 - ö. 1978Doğum YeriGörüntüle
4Hikmet Feridun Esd. 1909 - ö. 6 Haziran 1992Doğum YılıGörüntüle
5Rakım Çalapalad. 1909 - ö. 12 Şubat 1997Doğum YılıGörüntüle
6ELİHAN KURBAN OĞLU ÖMEROVd. 1909 - ö. ?Doğum YılıGörüntüle
7RIZA, Ali Rıza Yıldırımd. 1925 - ö. 11.04.2000Ölüm YılıGörüntüle
8CABBAR YURT/HOCA, Abdülcabbar Yurtd. 1940 - ö. 2000Ölüm YılıGörüntüle
9Abdülkadir Karahand. 1 Eylül 1913 - ö. 28 Temmuz 2000Ölüm YılıGörüntüle
10Gün Zilelid. 24 Ekim 1946 - ö. ?MeslekGörüntüle
11Civan Canovad. 28 Haziran 1955 - ö. 20 Ağustos 2022MeslekGörüntüle
12Savaş Aykılıçd. 28 Şubat 1966 - ö. ?MeslekGörüntüle
13Mustafa Tahsinoğlud. 1942 - ö. ?Alan/Yüzyıl/SahaGörüntüle
14Şükrulla Yusupovd. 1921 - ö. ?Alan/Yüzyıl/SahaGörüntüle
15Mariya Durbaylod. 1941 - ö. ?Alan/Yüzyıl/SahaGörüntüle
16Emirhan Oğuzd. 1958 - ö. ?Madde AdıGörüntüle
17Fatih Emirhand. 13 Ocak 1886 - ö. 9 Mart 1926Madde AdıGörüntüle
18Hayati Otyakmazd. 15 Eylül 1961 - ö. ?Madde AdıGörüntüle