Madde Detay
Fatih Emirhan
Damolla, Taşmöhemmed,T.-D., Zemzemétdinov, İmgek, Marksist
(d. 13 Ocak 1886 / ö. 9 Mart 1926)
yazar, yayıncı
(Yeni Edebiyat / 19. Yüzyıl / Türkiye Dışı)
ISBN: 978-9944-237-86-4
Kazan’da doğdu. Babası imam ve müderris Möhemmedzarif 'tir. 1892'de Yaña Biste’de mektebe başladı. 1894-1905 arasında Muhammediye Medresesi’nde okudu. 1901-1902 yıllarına ait defterlerinden Rusça ve Arapça bildiği anlaşılmaktadır. Kazan’da Sergey Nikolayeviç Gassar’dan Rusça öğrendi. 1905'te El-Asr’ül Cedit'te yazmaya başladı. 1906'da Petersburg’ta II. Müslüman Kongresi’ne öğrenci vekili olarak katıldı. 1905'te El-Islah’ın kurucu kadrosunda yer aldı.1907'de Moskova’da yayınlanan Terbiye-i Etfal'de baş muharrirlik yaptı. 1907'de Kazan’da felç geçiren Emirhan, tekerlekli sandalyeyle yaşamak durumunda kaldı. Bu zor durumda El-Islah'ta çalışmaya devam etti. El-Islah’taki yazılarını Damolla imzasıyla yayınladı. 1910'da Tukay ve Galiesgar Kamal'la birlikte Yalt-Yolt dergisini çıkardı. Bu dergide Taşmöhemmet, T-D, Zemzemétdinov imzalarını kullandı. 1912'de yayınlanmaya başlayan Koyaş'ta 1918'e kadar çalıştı. 1919'da Tatar imlâsıyla ilgili toplantılara katıldı. 1923’te tedavi için Başkurdistan’a gitti. Ufa’da Rızaeddin bin Fahreddin'le görüştü. 1923-1924 yıllarında Tiyatro Yüksek Okulu’nda Tatar Edebiyatı dersi verdi. Okul yönetimiyle anlaşamadı ve işinden ayrıldı. 1925'te hastalanan Emirhan, tedavi için gittiği Kırım'da iyileşememiş, 9 Mart 1926’da Kazan’da vefat etmiştir.
Garefe Kiç Töşémde ve Beyremnerébéz hikâyelerinde Tatar muhitindeki çatışmaları anlattı. Eserlerindeki iki ayrı genç tipinin başlangıcı Beyremnerébéz hikâyesine dayanır. Tanımaganlıktan Tanıştık'ta yenilik taraftarı, entelektüel gençle cahil zengin oğlunun çatışmasını işledi. Cahil mollaları eleştirdiği Fethulla Hezret en iyi satirik eserlerinden biridir. Yeşler'de gençler ve ihtiyarlar arasındaki çatışmayı anlattı. Tatar Kızı , Vak-Töyak, Köndézgé Seher Yaki Ruzasızlar, Kadérle Minutlar , Kölke ve Höcüv Hikeyeleri, Balalar Atavı, Ul Ükséz Bala Şul eserlerinde Tatar gençlerinin hayatı, eskil kafalılıkla mücadeleleri, kadınların hürriyeti, çocukların yetiştirilmesi konularını ele aldı.
Kaynakça
Kaynakça
Emirhan, Fatih (1991). “Olug Milletçé Tugrısında Kéçkéne Bér Hatire”. Kazan Utları, S.3, s. 168-169.
Hakov, V.H. (1993). Tatar Edebî Télé Tarihı. Kazan: Kazan Univérsitétı Neşriyatı, 296-306.
Hismetullin, H. (1957). “Fatih Emirhan İcatı”, Fatih Emirhan: Povéstlar-Hikeyaler, I. tom, Kazan, s. 5- 26.
İbrahimova F.; Emirhanov R. (1986). Fatih Emirhanov Turında İstelékler. Kazan: Tatarstan Kitap Neşriyatı.
Kazanlı, F. Seyfi (1929).”Fatih Emirhan”, İké Tatar Klassigı Turında. Kazan, s. 35-64.
Kerimullin, E.G. (1964). Tatar Matur Edebiyatı Bibliyografiyasé (1917-1960). Kazan: Kazan Univérsitétı Neşriyatı.
Kurban, İklil (2008). “Fatih Emirhan”, Türk Dünyası Dil ve Edebiyat Dergisi, S.25, s. 25-32.
Mehdiyev, M.S. (1989). Réalizmga Taba. XX Yöz Başı Tatar Edebiyatında Çınbarlıknıñ Çagılışı Meseleleré. Kazan: Kazan Univérsitétı Neşriyatı.
N. Sadıykova (tözüçü) ( 1985). Fatih Emirhan: Eserler. 2.tom. Kazan: Tatarstan Kitap Neşriyatı.
Nurullin, İ. (1988). Fatih Emirhan. Kazan: Tatarstan Kitap Neşriyatı.
Nurullin, İ.Z. (1974). Réalizm Turında. Kazan: Tatarstan Kitap Neşriyatı.45-56.ss
Nurullin, İ.Z. (1982). XX. Yöz Başı Tatar Edebiyatı. Kazan: Tatarstan Kitap Neşriyatı.
Remi, İsmail (1992). “EMİRHAN, Fatih (1886-1926)”. Tatarstan, Sayı:11-12. Kazan. 84-85.
Remiyev, İ. (1926). “El-Islah”, Vakıtlı Tatar Matbuatı (1905-1925). Kazan. 25-27.
Remiyev, Zöfer (2000). XX. Yöz Başı Tatar Edebiyatı: Avtorlık, Töp Tékst Hem Hronologiya Meseleleré. Kazan: Şkola.
Sadi, A. (1926). Tatar Edebiyeti Tarihı. Kazan: Tatarstan Devlet Neşriyatı Basması.
Madde Yazım Bilgileri
Yazar: DR. ÖĞR. ÜYESİ AYŞEN USLUYayın Tarihi: 28.03.2019Güncelleme Tarihi: 10.10.2021
Yayın Tarihi: 28.03.2019Güncelleme Tarihi: 10.10.2021
Güncelleme Tarihi: 10.10.2021
| Eser Adı | Yayın evi | Basım yılı | Eser türü |
|---|---|---|---|
| Fethulla Hezretnéñ Ülgeç Térélüé, 1.cüz | Örnek Matbaası / Kazan | 1909 | Hikâye |
| Fethulla Hezretnéñ Gayét Köné, 2.cüz | Örnek Matbaası / Kazan | 1909 | Hikâye |
| Garefe Kiç Töşémde | ? / Kazan | 1909 | Hikâye |
| Tatar Kızı | ? / Kazan | 1909 | Hikâye |
| Tanımaganlıktan Tanıştık | ? / Kazan | 1909 | Hikâye |
| Yeşler | Örnek / Kazan | 1909 | Tiyatro |
| Fethulla Hezret , 3.cüz | Ehmetgerey Heseni ve Şörekyasé / Kazan | 1910 | Hikâye |
| Fethulla Hezret , 4.cüz | Ehmetgerey Heseni ve Şörekyasé / Kazan | 1910 | Hikâye |
| Vak-Töyak | ? / Kazan | 1910 | Hikâye |
| Yeşler | Ehmetgerey Heseni ve Şörekyasé / Kazan | 1910 | Tiyatro |
| Fethulla Hezret | Ehmetgerey Heseni ve Şörekyasé / Kazan | 1911 | Hikâye |
| Heyat | Yul Kötephanesé / Kazan | 1911 | Hikâye |
| Köndézgé Seher Yaki Ruzasızlar | ? / Kazan | 1911 | Hikâye |
| Kadérle Minutlar | Haritanov / Kazan | 1912 | Hikâye |
| Urtalıkta | Megarif / Kazan | 1912 | Roman |
| Hikeyeler | ? / Kazan | 1914 | Hikâye |
| Tigézsézler | Ehmetgerey Heseni ve Şörekyasé / Kazan | 1915 | Tiyatro |
| Kölke ve Höcüv Hikeyeleri | Şerık / Ufa | 1918 | Hikâye |
| Balalar Atavı | Megarif / Kazan | 1919 | Hikâye |
| Ul Üksiz Bala Şul | ? / Kazan | 1921 | Hikâye |
| Balalar Atavı | Tatarstan Kitap Neşriyatı / Kazan | 1921 | Hikâye |
| Tigézsézler | Matbugat-Neşriyat Kombinatı Basması / Kazan | 1925 | Diğer |
| Fethulla Hezret | ? / Kazan | 1929 | Hikâye |
| Saylanma Eserler | ? / Kazan | 1941 | Diğer |
| Necip | ? / Kazan | 1956 | Hikâye |
| Saylanma Eserler (Povestler, hikeyeler) 1.tom | Tatknigaizdat / Kazan | 1957 | Diğer |
| Saylanma Eserler ( Sahne Eserleri ), 2.tom | Tatarstan Kitap Neşriyatı / Kazan | 1958 | Tiyatro |
| Fatih Emirhan: Eserler (Hikayeler 1907-1922), 1. tom | ? / Kazan | 1984 | Hikâye |
| Fatih Emirhan: Eserler (Povestlar, roman hem drama eserleri), 2. tom | ? / Kazan | 1985 | Diğer |
| Fatih Emirhan: Eserler (Publitsistika, 3. tom | ? / Kazan | 1986 | Diğer |
| Fatih Emirhan: Eserler (Edebiyat-sengat tenkıyté, biyografik matériallar, hatlar), 4. tom | ? / Kazan | 1989 | Diğer |
İlişkili Maddeler
| Sn. | Madde Adı | D.Tarihi / Ö.Tarihi | Benzerlik | İncele |
|---|---|---|---|---|
| 1 | Yusuf Akçura | d. 2 Aralık 1876 - ö. 11 Mart 1935 | Doğum Yeri | Görüntüle |
| 2 | Sadri Maksudi Arsal | d. 5 Ağustos 1879 - ö. 20 Şubat 1957 | Doğum Yeri | Görüntüle |
| 3 | Galiesgar Kamal | d. 6 Ocak 1879 - ö. 19 Haziran 1933 | Doğum Yeri | Görüntüle |
| 4 | YETİM/YETİMÎ, Hasan Yetimi | d. 1886 - ö. 05.02.1974 | Doğum Yılı | Görüntüle |
| 5 | EYÜP SABRİ LERMİOĞLU | d. 1886-1887 - ö. 01.07.1957 | Doğum Yılı | Görüntüle |
| 6 | AĞACAN, Ağacan Cabbar Oğlu Cabbarlı | d. 1886 - ö. 1952 | Doğum Yılı | Görüntüle |
| 7 | PESENDİ, M. Mardiros Kımpetyan | d. 1864 - ö. 1926 | Ölüm Yılı | Görüntüle |
| 8 | İKRAM, Mehmet Ali İkram | d. 1890 - ö. 1926 | Ölüm Yılı | Görüntüle |
| 9 | KÜLAHÇIZÂDE MEHMET EFENDİ | d. ? - ö. 1926 | Ölüm Yılı | Görüntüle |
| 10 | Beki L. Bahar | d. 16 Aralık 1927 - ö. 19 Ağustos 2011 | Meslek | Görüntüle |
| 11 | Murat Uraz | d. 14 Eylül 1892 (1894) - ö. 10 Aralık 1981 | Meslek | Görüntüle |
| 12 | Salâh Birsel | d. 14 Kasım 1919 - ö. 10 Mart 1999 | Meslek | Görüntüle |
| 13 | Sadri Maksudi Arsal | d. 5 Ağustos 1879 - ö. 20 Şubat 1957 | Alan/Yüzyıl/Saha | Görüntüle |
| 14 | Fatih Erdoğan | d. 23 Nisan 1954 - ö. ? | Madde Adı | Görüntüle |
| 15 | Rıfkı Kaymaz | d. 22 Şubat 1950 - ö. 22 Şubat 2010 | Madde Adı | Görüntüle |
| 16 | FÂTİH, Fâtih Efendi, Şirvanlı | d. 1778 - ö. 1834 | Madde Adı | Görüntüle |