Madde Detay

Tekirdağ Çorlu’da doğdu. Kabataş Erkek Lisesi’nden mezun oldu (1945). İstanbul Üniversitesi Tıp Fakültesi ile Edebiyat Fakültesi Felsefe ve Türkoloji bölümlerinde okudu. Bir süre memurluk ve öğretmenlik görevlerinde bulundu. 1953'te gazeteciliğe başladı. Muhabirlik ve köşe yazarlığı yaptı. Tanin, Akşam, Yeni Sabah, Vatan ve Hürriyet gibi gazetelerde çalıştı. Güncel politika yazıları yazdı. Kim ve Sır adlı siyasi içerikli haftalık dergiler çıkardı. Sinemaya yöneldi. Senaryo yazarı, yönetmen ve film yapımcısı olarak sinemaya katkıda bulundu. 1974’te yazdığı Tanrıların Kağnıları adlı araştırma-inceleme eserinde adının ve soyadının tersten okunuşu olan Nigne Nahli mahlasını/takma adını kullandı. 1959'da senaryo yazarı olarak sinemaya adım attı. İstanbul'da Aşk Başkadır adlı romanı, Bülent Oran’ın senaryosuyla Süreyya Duru tarafından 1961'de sinemaya aktarıldı. 1963’te Üç Öfkeli Genç filmi ile yönetmenliğe başladı. Şeytanın Uşakları (1964), Artık Düşman Değiliz (1965) filmlerini yönetti. Hızlı Yaşayanlar (1964), İsimsiz Kahramanlar (1964), Meyhaneci (1964), Elveda Sevgilim (1965), Umut Sokağı (1986) gibi filmlerin senaryosunu yazdı. 1967 yılında Engin Film Şirketi'ni kurarak yapımcılığa başladı. Senaryosunu yazdığı Yalnız Adam (1967), Yuvasızlar (1969), Katiller (1971), Çapkınlar Şahı/Don Juan 72 (1972) gibi filmleri aynı zamanda yönetti. Filmlerinde gençlik sorunlarına ve kasaba insanlarına eğilmeye çalıştı. 1976 yılına kadar yönetmenlik yapan İlhan Engin, toplam 29 film çekti. IMDB'de (Internet Movie Database/İnternet Film Veri Tabanı) 64 filmin senaryo yazarı, 26 filmin yönetmeni ve 5 filmin prodüktörü olduğu bilgisine yer verildi. 25 Aralık 1990’da İstanbul’da öldü.

Hikâyeler yazarak edebiyat dünyasına giren Engin, roman ve hikâyelerinde görsel açıdan zengin, yalın ve canlı bir dil kullanır. Bu, onun sinema diline yakın oluşundan kaynaklanır. Tiyatro ve senaryo yazarlığında başvurduğu anlatım, yazarın hikâye ve romanlarına da görsel ögeler taşır.

Konusu Trakya’da bir kasabada geçen Göç Yolları Tıkadı romanı, İkinci Dünya Savaşı’nın kasabalılar üzerindeki etkisini tasvir eder. Almanların ilerleyişi ve savaştan alınan kesitler zaman zaman gazete haberi gibi verilir. Kahvede toplanan insanların başlıca korkusu, savaşın nasıl seyrettiği ve kendilerini etkileyip etkilemeyeceğidir. Romanın ilerleyen sayfalarında askerî birliklerin sınıra doğru hareketlenmesi ve kasabadan birkaç gencin askere alınması, endişeleri doruğa çıkarır. Ailelerini yaklaşan savaşın yıkıcı etkisinden kurtarmak isteyenler, onları başka şehirlere gönderirler. Böylece Edirne'den başlayarak bütün Trakya bölgesinde savaş çıkacağı kaygısıyla İstanbul ve Anadolu’ya göç başlar. Yazar, savaşın kasabada yaşayan insanlar üzerinde bıraktığı korku ve endişeyi yalın ve etkileyici bir dille anlatır. Savaşın getirdiği yoksulluk ve açlık da romanda ele alınan diğer temalar olarak dikkati çeker.

Romanla ilgili olarak “II. Dünya savaşı günlerini anlatısının merkezine koyan İlhan Engin, savaşın Türkiye’deki atmosferini Trakya’daki küçük bir kasaba özelinde, kasabada sürüp giden gündelik hayatla sınırlarımıza dayanan savaşı birleştirerek, hem bu savaşın yarattığı kıtlığı hem toplumsal bellekte tazelenen I. Dünya Savaşı anılarını, korkunun yarattığı insani zaafları ve giderek hızlanan göçü büyük bir canlılıkla ve hiçbir abartıya kaçmadan anlatıyor. Belki de hepsinden önemlisi, halkın bakış açısından Türkiye, dünya, savaş ve siyaset yorumlarını aktarmadaki kusursuzluğu, bir dönemin insan tipini bütün canlılığıyla romana katabilmesi oluyor” (www.turkedebiyatcilar.net) değerlendirmesini yapan Ömer Türkeş, 2011 yılı itibarıyla okunacak 140 roman arasında Göç Yolları Tıkadı romanının adını da kaydeder (Radikal, 30.09.2011, www.on8kitap.com)

İstanbul'da Aşk Başkadır romanı bir Türk gazeteciyle yabancı uyruklu bir kızın aşk ve macera dolu öyküsünü, Allah Seviniz Dedi romanı ise istemediği bir erkekle evlenmemek için Arabistan'dan İstanbul'a kaçan bir prensesin yaşadıklarını anlatır. Ben de Yazdırdım/Haspi Teke alt başlığını taşıyan ve “nehir roman türünün bir örneği” olarak okurların dikkatine sunulan Komprador romanı mizahi özellikler taşır. Romanının arka kapağında İnce Memed’in parodisi olmak üzere Kalın Mehmet adlı bir roman yazmakta olduğu bilgisini paylaşan yazar, kitabı şu dörtlükle tanıtmaktadır: “'İnce Mehmet' dağlarda aç kaldı susuz kaldı. / Kalın Mehmet şehirde aslan payını aldı. / Boşvererek kanuna, mertliğe, insanlığa... / Peygamberin cebinden Allahını da çaldı.” Ancak roman ya tamamlanamamış ya da yayımlanma imkânı bulamamıştır.

Engin'in çocuk edebiyatı alanına giren Köpek Hırsızları-Baba'nın Torunları kitabı, mizahi nitelikte hikâyelerden oluşur. Eserde, yoksul bir mahallede bir avuç çocuğun kayıp bir köpek ilanı ile başlayan macerası anlatılır. İnsanlar Bilselerdi İlhan Engin'in hikâyelerini, Asya Gribi ve Hovarda ise mizahi hikâyelerini bir araya getiren kitaplarıdır.

Araştırma ve inceleme türünde eserlerinden Yaşayan Atatürk'te Mustafa Kemal Atatürk'ün önderliği ve gerçekleştirdiği devrimlerle ölümsüzlüğü vurgulanır. Geliyor kitabı, 1970'li yıllarda İsmet İnönü'den devraldığı liderlik sıfatıyla önemli bir siyasal figür hâline gelen Bülent Ecevit'in Türk siyasetinde ortaya çıkışı ve yükselişine ayna tutar. Dünyadaki İsimsiz Savaşın Dosyası: Eroin; Silah ve Ölüm, Bayrak ise uluslararası uzantıları olan uyuşturucu trafiğinin başta silah kaçakçılığı olmak üzere pek çok yasa dışı olayla ilişkisine vurgu yapar.