Madde Detay
Faruk Gürtunca
Büyük Anne, Figani, Gürtunca Dede, Masalcı Baba
(d. 1904 / ö. 6 Ağustos 1982)
Milletvekili, Öğretmen, Yayıncı, Şair, Yazar, Araştırmacı
(Yeni Edebiyat / 20. Yüzyıl / Anadolu-Osmanlı-Türkiye)
ISBN: 978-9944-237-86-4
Edirne'de doğan yazarın babası, Çanakkale'de şehit olan Abdülkadir Bey; annesi akıncılardan olan Bayraktar Sülalesi'nden Pembe Hanım'dır. Yazarın babasının ölümü olan 1915'i takip eden yıl içerisinde annesi de vefat etti. Gürtunca, zor şartlara rağmen Edirne İlköğretmen Okulu'nu bitirdikten sonra, 1931 yılına kadar Edirne'de öğretmenlik yaptı. 1931'de Galatasaray Lisesi'nde Türkçe öğretmeni oldu. İstanbul Üniversitesi'nin dişçilik bölümünde de okudu (Tekin 2010). 1933 yılında Ülkü Basımevi'ni ve 1934'te Ülkü Kitap Yurdu isimli yayınevini kurdu. 1947'den 1975'e dek, uzunca bir süre yayıncılık faaliyetlerinde bulundu (Yazar 1999). 1957-1960 döneminde Demokrat Parti'nin İstanbul Milletvekili oldu. 1960 darbesinin ardından bir müddet Yassıada'da tutuklu kaldı. 1975 yılında çok sevdiği ve bağımsızlığı için destanlar yazdığı Kıbrıs'ı ziyaret etti. 1982 yılında vefat eden şairin kabri, Zincirlikuyu Mezarlığı'ndadır (Arslan 2019).
Edebiyat dünyasında ilk kez Yeni Asır'da yayımlanan şiiri ile adına rastlanır. 1923 yılında İlk Menba isimli şiir kitabını yayımlar. Tercüman-ı Hakikat, Servet-i Fünun, Türk Yurdu, İçtihat, Anadolu, Süs, Hayat, Vakit ve Cumhuriyet gibi süreli yayınlarda imzası görünen yazar, devri içerisinde önemli olan Çocuk Sesi, Afacan, Çocuk Gözü, Gelincik gibi çocuk dergileriyle Genç Liseli, Okul ve Öğretmen, Her Ay, Her Hafta isimli yetişkin dergilerini ve Yıldırım Postası, Her Gün, Politika isimli gazeteleri çıkarır. İlk Menba, Anadoluculuk fikri etrafında gelişen köy şiirleri ile bireysel temaları, Millî Mücadele'yi ve Cumhuriyet'in kurucu kadrosunu işleyen şiirleri barındırır. Çocukların Şiir Kitabı, ilkokul ders müfredatlarına uygun olarak hazırlanan bir şiir kitabıdır. Çocuklara millî ve ahlaki eğitim vermek amacıyla hazırlanan pedagojik mahiyetteki eser, konulara uygun resimleriyle de dikkati çeker. Harf inkılabından sonra kaleme alınan Anadolu, şairin farklı süreli yayınlarda yayımlanan şiirlerini toplamasıyla oluşur. Münif Fehim'in çizimlerini içeren eser, memleket edebiyatı içerisinde değerlendirilmelidir. Romantik ve destansı söylemler barındıran eserde şairin "Kör" ve "Çardak Altı" isimli tiyatro metinlerine de yer verilir. Mussolini'nin Türkiye üzerindeki hedeflerini deklare eden konuşmasının ardından Gürtunca, Bu Arslana Dokunmayın isimli eserini yazar. İtalyan resmî söylemini hafife alan eser, döneminde büyük değer görür. On dörtlü hece ölçüsüyle kaleme alınan bir destan olan 30 Ağustos Zafer Arslanları, resimlerle süslenmiş, kronolojik bir eserdir. Geçmişteki büyük kahraman ve kahramanlıklarla, Atatürk ve Türk ordusu arasında bağ kuran şair, Türk ırkına ait yüceltmeler de yapar. Tarihe bütünlüklü açıyla yaklaşan nehir destanlardan Atatürk’e Ağıt, Millete Destan alt başlığıyla sunulur. Bu eserde şair, Kurtuluş Savaşı’nı müstakil ve sıralı şiirlerle anlatır. Tüm şiirlerin odak noktasını Atatürk ve komutanlığı oluşturur. Atatürk’ün ölümü ve bundan duyulan acı da destanın bir diğer konusudur. Kıbrıs Destanı, ordu millet bağına atıf yapan, üslubu keskin bir eserdir. Dramatik söylemin hâkim olduğu eserde Kıbrıs'ta yaşananlara dair tanıklıklara da yer verilir (Çetindaş 2014). Tuna Gülü, aşk konulu bir kahramanlık destanıdır. Pesbirim Kalesi dilâveri Mustafa Ağa ile Macar kızının aşkını, Türklük değerleri üzerinden kurgular. Eserde halk hikâyelerinin de pek çok formeli uygulanır. Anlatımda on dörtlü, ara şiirlerde on birli ölçüye yer verilir. Yazarın, Malazgirt'in Fethi'nin dokuz yüzüncü yıldönümünde yapılan yarışmada Selçuklu Tarih ve Medeniyeti Enstitüsü’nün, birincilik ödülünü kazanan manzum piyesi Büyük Hakan Alp Arslan'dır. Bunun dışında Gürtunca, kaleme aldığı millî ve dinî nitelikli eserleriyle savaş ve kahramanlık antolojilerinde yer bulan, okul müfredatlarında ve belirli gün, haftalarda şiirleri, tiyatroları kullanılan önemli bir öğretmen şair olarak edebiyat tarihinde yer alır.
Kaynakça
Arslan, İbrahim (2019). Mehmet Faruk Gürtunca'nın Şiirleri Üzerine Bir İnceleme. İstanbul: Hiper.
Çetindaş, Dilek (2014). Yeni Türk Şiirinde Destan. İstanbul: Ötüken.
Tekin, Arslan (2010). Edebiyatımızda İsimler ve Terimler. İstanbul: Bilgeoğuz.
Yazar, Mehmet Behçet (1999). Edebiyatçılar Âlemi. İstanbul: 21. Yüzyıl Yayınları.
Madde Yazım Bilgileri
Yazar: DOÇ. DR. DİLEK ÇETİNDAŞYayın Tarihi: 09.11.2019Güncelleme Tarihi: 01.11.2020
Yayın Tarihi: 09.11.2019Güncelleme Tarihi: 01.11.2020
Güncelleme Tarihi: 01.11.2020
Eser Adı | Yayın evi | Basım yılı | Eser türü |
---|---|---|---|
İlk Menba | Ahmet İhsan ve Şürekası / İstanbul | 1923 | Şiir |
Kanlı Akşam | Ahmet İhsan / İstanbul | 1927 | Tiyatro |
Çocukların Şiir Kitabı | İlhami Fevzi / İstanbul | 1927 | Şiir |
Zafer Yıldızı İnkılaplarımız | Ülkü Kitap Yurdu / İstanbul | 1936 | Tiyatro |
İnkılaplarımız | Okul ve Öğretmen Mecmuası / İstanbul | 1936 | Tiyatro |
Anadolu | Ülkü Basımevi / İstanbul | 1939 | Tiyatro |
Bu Arslana Dokunmayın | Ülkü Kitap Yurdu / İstanbul | 1939 | Şiir |
30 Ağustos Zafer Arslanları | Ülkü Kitap Yurdu / İstanbul | 1939 | Şiir |
Dağ Başında Aşk | Ülkü Kitap Yurdu / İstanbul | 1939 | Tiyatro |
Küçük Şehit | Ülkü Kitap Yurdu / İstanbul | 1943 | Tiyatro |
23 Nisan Şiirleri | Ülkü Kitap Yurdu / İstanbul | 1943 | Şiir |
Öğretmen Kalbi | Ülkü Kitap Yurdu / İstanbul | 1943 | Tiyatro |
Atatürk'e Ağıt Millete Destan | Ülkü Kitap Yurdu / İstanbul | 1944 | Destan |
Oğuz Han | Ülkü Kitap Yurdu / İstanbul | 1944 | Tiyatro |
Hayat Suyu | Ülkü Kitap Yurdu / İstanbul | 1944 | Diğer |
İnönü Anadolu'ya Nasıl Geçti | Ülkü Kitap Yurdu / İstanbul | 1944 | Diğer |
Kaside-i Varak | Ülkü Kitap Yurdu / İstanbul | 1945 | Şiir |
Orman Prensi Ceylan Bambi | Ülkü / İstanbul | 1945 | Çeviri |
Dokunmayın Bu Vatana | Ülkü Kitap Yurdu / İstanbul | 1946 | Şiir |
Tuna Gülü | Ülkü Kitap Yurdu / İstanbul | 1949 | Şiir |
Yahya Kemal | Ülkü Kitap Yurdu / İstanbul | 1949 | Biyografi |
Elli Yıllık Kalem Büyükleri | Ülkü Kitap Yurdu / İstanbul | 1953 | Derleme |
İzmit'te Feci Şekilde Batan Vapurun Kurbanları Destanı | Çelikcilt Mtb. / İzmit | 1958 | Destan |
Kitab-ı Siyer-i Nebi: Peygamber Efendimizin Hayatı | Ülkü / İstanbul | 1963-1977 | Çeviri |
Kıbrıs Destanı | Ülkü Kitap Yurdu / İstanbul | 1964 | Destan |
Ne İstiyoruz? | Altın Kitaplar / İstanbul | 1968 | Çeviri |
Edirne Erkek İlköğretmen Okulunun 87. Kuruluş Yıldönümü Kutlanırken | Ülkü / İstanbul | 1969 | Diğer |
Büyük Hakan Alp Arslan | Ülkü Kitap Yurdu / İstanbul | 1971 | Biyografi |
Sevgili Üstat Münif Fehim | Ülkü / İstanbul | 1971 | Diğer |
Hadikat-üs Süeda : Saadete Erenlerin veya Kerbelâ Şehitlerinin Bahçesi | Ülkü / İstanbul | 1971 | Çeviri |
Seyyit Battal Gazi | Ülkü / İstanbul | 1976 | Destan |
Leyla ile Mecnun | Sağlam / İstanbul | 1977 | Çeviri |
Delâl-i Hayrat Şerhi | Sağlam / İstanbul | 1977 | Çeviri |
Kimyâ-yı Saadet | Sağlam / Ankara | 1977 | Çeviri |
Tarihü'l- Enbiya: Peygamberler Tarihi | Akpınar / İstanbul | 1979 | Diğer |
Adem A.S. ile Havva ve Peygamberler Tarihinden Seçilmiş Kıssalar | Sağlam / İstanbul | 1982 | Diğer |
Ferhad ile Şirin | Sağlam / İstanbul | 1982 | Diğer |
İlişkili Maddeler
Sn. | Madde Adı | D.Tarihi / Ö.Tarihi | Benzerlik | İncele |
---|---|---|---|---|
1 | ÇEMENÎ | d. ? - ö. 1620 | Doğum Yeri | Görüntüle |
2 | DÂNİŞÎ, Mustafa Dânişî Efendi | d. ? - ö. 1617 | Doğum Yeri | Görüntüle |
3 | MUHYÎ-İ GÜLŞENÎ, Ekmekçi-zâde Şeyh Muhyiddin Muhammed Gülşenî Efendi | d. 1528 - ö. 1605?/1608? | Doğum Yeri | Görüntüle |
4 | ZİHNİ, Zihni Cansız | d. 1904 - ö. 19.04.1993 | Doğum Yılı | Görüntüle |
5 | İhsan Boran | d. 1904 - ö. 1957 | Doğum Yılı | Görüntüle |
6 | KADİR/ABDÜLKADİR, Abdülkadir Kaman | d. 1904 - ö. 1998 | Doğum Yılı | Görüntüle |
7 | ELİHAN MURAD OĞLU | d. 1898 - ö. 1982 | Ölüm Yılı | Görüntüle |
8 | MEHMET DOĞAN | d. 1900 - ö. 1982 | Ölüm Yılı | Görüntüle |
9 | SEYİT MEFTUNİ/MEFTUNİ, İbrahim Memo Temiz | d. 1920 - ö. 28.05.1982 | Ölüm Yılı | Görüntüle |
10 | Gülçin Durman | d. 1970 - ö. ? | Meslek | Görüntüle |
11 | H. Hüsrev Hatemi | d. 12 Aralık 1938 - ö. ? | Meslek | Görüntüle |
12 | Ümit Aktaş | d. 28 Ağustos 1955 - ö. ? | Meslek | Görüntüle |
13 | M. Sırrı Uzunhasanoğlu | d. 1 Ocak 1915 - ö. 11 Eylül 2004 | Alan/Yüzyıl/Saha | Görüntüle |
14 | Pınar Çağlıner | d. 27 Ağustos 1975 - ö. ? | Alan/Yüzyıl/Saha | Görüntüle |
15 | Adil Okay | d. 1957 - ö. ? | Alan/Yüzyıl/Saha | Görüntüle |
16 | BESTEKÂR, İsmail Dede | d. 1931 - ö. ? | Madde Adı | Görüntüle |
17 | GATIH DEDE, Hüseyin Karakuş | d. ? - ö. 1975? | Madde Adı | Görüntüle |
18 | MÜNİR BABA | d. ? - ö. 1912 | Madde Adı | Görüntüle |