Madde Detay

İstanbul’da doğan Fehime Nüzhet Hanım, Hacı Davud Han sülalesinden ve Sultan Abdülaziz dönemi paşalarından olan Hakkı Paşa’nın kızı (İnal 1969: 1275) ve Servet-i Fünûn şairlerinden Celâl Sahir Erozan'ın annesidir. Eğitim hayatı hakkında bilgi bulunmamaktadır. Celâl Sahir, eğitimi eksik olmasına rağmen annesinin büyük bir istidada sahip olduğunu ve kendi kendisini yetiştirdiğini ifade etmektedir (Mecdi Sadrettin 1929: 34).

Sadrazam Fuat Paşa’nın himayesinde yetişen ve Mekteb-i Harbiye ders nazırlığı, Yemen Valiliği ve Kumandanlığı gibi muhtelif vazifelerde bulunmuş İsmail Hakkı Paşa ile evlenerek (Mecdi Sadrettin 1929: 33) Yemen’e giden Fehime Nüzhet Hanım’ın evliliği kısa sürdü. Bir süre sonra eşinden ayrılarak İstanbul’a geldi ve Aksaray’a yerleşti. Bu sırada oğlu Celâl Sahir'i dünyaya getirdi. Bir süre sonra Hattat ve Muallim Mehmet Ali Bey ile ikinci evliliğini yaptı ve bu evlilikten ikisi kız, biri erkek üç çocuğu daha oldu (Karaca 2003: 139).

Fehime Nüzhet Hanım; cesur, girişken, heyecanlı ve mücadeleci karaktere sahip bir kadın olarak çevresinde tanındı, sosyal hareketliliği ve görüşleri ile dönemin kadın çevrelerini etkiledi. Balkan ve Birinci Dünya Savaşı yıllarında kadınların düzenlediği sosyal ve yardım amaçlı toplantılarda heyecanlı nutuklar söyledi, bağış toplama kampanyalarına katıldı, Hilâl-i Ahmer’in hizmetlerinde bulunup yaralı askerlere hasta bakıcılık yaptı. Ayrıca döneminin kadın hakları savunucularının önde gelenleri arasında yer aldı. Savaş yıllarında geceli gündüzlü çalışıp didinen Fehime Nüzhet Hanım, Mütareke günlerinde köşesine çekildi. Uzun süren hastalık döneminin ardından 14 Eylül 1925'te zatürre nedeniyle hayatını kaybetti (Karaca 2003: 139-140).

Yeterli bir tahsile sahip olamamasına rağmen istidadı sayesinde küçük bir divan teşkil edecek kadar gazel ve şarkı türlerinde manzumeler kaleme aldı (Mecdi Sadrettin 1929: 34). Bu şiirler, Muallim Naci tarafından görülüp takdir edildi (Hacı Beyzade Ahmet Muhtar 1311: 65). Bazı şarkıları döneminin meşhur bestekârları tarafından bestelendi (Mecdi Sadrettin 1929: 34). Bu şarkıların en çok tanınanı Leyla Saz Hanım tarafından bestelenen “Neşide-i Zafer” olarak da anılan “Vicdân-ı Muâzzam Marşı”dır. Bir süre İttihat ve Terakki Cemiyeti'nin propaganda faaliyetlerinde kullanılan marşta, Osmanlı ordusu ön plana çıkarılır ve vatan sevgisine vurgu yapılır (Çakı, Doğan 2018: 76-77). Ayrıca dönemin kadın dergileri arasında yer alan Süs'te kadın ve çocuklarla ilgili iki yazı yayımlar (Ünalan 2007: 138).

İki kitaplaşmış tiyatro eseri de bulunmaktadır. Bir Zalimin Encâmı (1908) ve Adalet Yerini Buldu (1910) adlı tiyatro eserlerinde istibdat rejimini ve bu rejimin ürettiği hafiye teşkilatını, teşkilatın yönetici ve hafiyelerini tenkit eder. Bu hafiyeler imkân ve yetkilerini kendi şahsî menfaatleri için kullanır ve düzmece jurnallerle suçsuz insanlar, aileler ve bilhassa da vatanperverlere tuzak kurarlar. İki eserde de II. Meşrutiyet'in ilanıyla birlikte suçlular cezalandırılır ve adalet yerini bulur.

Alemdar Yalçın (1985: 75), bu eserlerde teknik acemilikler ve dikkat çekici mantık hataları bulunduğunu ve bunların yazarın başarısını örttüğünü ifade etmekle birlikte eserleri dramatizasyon bakımından başarılı bulur. Bu iki eser, farklı zamanlarda çeşitli tiyatro kumpanyaları tarafından sahnelenmiştir. Metin And (1970: 235), Adalet Yerini Buldu adlı eserin 1909 yılında Osmanlı Millî Zevk-i Selim Topluluğu tarafından yazarın denetiminde sahneye konulmasını göz önünde bulundurarak Fehime Nüzhet Hanım’ın ilk Türk kadın rejisörü olarak kabul edilebileceğini ifade eder. Aynı zamanda bu eserler, adalet duygusu ve bunların tecellisine dayanan konuları ile 1914’lerden sonra sıkça rastlanmaya başlanan tiyatro eserlerine öncü niteliği taşımaktadır (Karaca 2003: 142).