Madde Detay
FEVZÎ, Mehmed
(d. 1048/1638 - ö. 1090/1679)
divan şairi
(Divan/Yazılı Edebiyat / 17. Yüzyıl / Anadolu-Osmanlı-Türkiye)
ISBN: 978-9944-237-86-4
Tezkireler, 17. yüzyılda yaşamış Fevzî mahlaslı iki şairden söz eder.
Bunlardan ilkinin asıl adı Mehmed olup doğum yeri Bosna’dır. Tahsil amacıyla
İstanbul’a gelerek Üsküdar’a yerleşmiştir. Bir müddet sonra saray kâtibi olmuş,
daha sonra bu görevden ayrılmıştır. Şeyh Selâmi Efendi’den el aldıktan sonra,
bir müddet burada hizmet edip tarikat âdâbını öğrenmiştir. 1084/1673’te vefat
etmiştir (Çapan 2005: 451; Abdulkadiroğlu 1999: 327; Tuman 2001:
791-792). Fevzî mahlaslı şairlerden ikincisi İstanbulludur. Asıl adı Hacı
Mehmed Ağa’dır. Kaynaklarda İstanbulî Mehmed Ağa olarak anılan şairin doğum
tarihi ile ilgili tezkirelerde herhangi bir bilgi bulunmamaktadır. Ancak
şairin Dîvân’ında kendi doğumuna ve sakal bırakmasına düşürdüğü
tarih manzumesinden 1048/1638 yılında doğduğu, 1070/1660 yılında da sakal
bıraktığı anlaşılmaktadır (Kaplan 2012: 282-284).
Tezkirelerde Fevzî mahlaslı, iki farklı şairden söz edilse de her iki
şairin şiirlerine verilen örneklerin Fevzî’ye ait eldeki Dîvân nüshalarında
bulunması şair hakkındaki bilgilerin tezkireciler tarafından karıştırıldığını
göstermektedir. Tezkirelerde iki şair hakkında verilen bilgiler arasındaki en
önemli fark, doğum yerlerinin Bosna ve İstanbul olarak gösterilmesidir. Ancak
Bosnalı olarak gösterilen Mehmed Fevzî’nin de eğitim için İstanbul’a gelerek
buraya yerleştiği bilgisinden hareketle, Fevzî’nin Bosna’da doğup İstanbul’a
yerleştiği, doğum yerinin Bosna veya İstanbul olarak karıştırıldığı
düşünülebilir. Şairin iyi bir tahsil gördüğü, ancak ilim yolunda umduğunu
bulamadığı şiirlerinden anlaşılmaktadır. Aldığı eğitimden sonra Musahip Mustafa
Paşa’nın nedimi olarak şöhret bulan şair, Köprülü Fâzıl Ahmed Paşa’nın kâtibi
olmak istediğini bir kasidesinde dile getirir. Yazdığı şiirlerden hareketle
bazı seferlere katıldığı anlaşılan Fevzî, 1678 tarihinde Çehrin Seferi
dönüşünde ailesinin vebadan öldüğünü, aile efradından geriye on yedi aylık bir
çocuğunun kaldığını, düşürdüğü bir tarihle haber verir. Yaşadığı üzüntü
neticesinde kendini dinî yaşama adadığı anlaşılan şair, 1679 yılında kırk iki
yaşındayken Mekke’de vefat eder.
Fevzî’nin tek eseri, elde üç nüshası bulunan Divan’ıdır. Bu Dîvân’da mensur bir dibace, 1 terci’-i bent, 3 terkib-i bent, 1 musammat kaside, 1 müsemmen, 3 tahmis, 6’sı Farsça 145 gazel, 22 tarih, 5’i Farsça 28 rubaî ve 3 kıt’a bulunmaktadır (Kaplan 2012). O, bir tarih kıtasında Ebû Suud Efendi’nin fetvalarına dair bir işle görevlendirildiğini söyler. Bu durum, onun ilgili konuda bir eser yazmış olabileceğini akla getirmektedir. Şairin kendisi gölgede kalsa da, Divan’ı dört ayrı akademik çalışmaya konu olmasıyla dikkati çeker. Öncelikle 2006 yılında Özer Şenödeyici ve Fazilet Çöplüoğlu’nun yüksek lisans tezleri tamamlanır. Çöplüoğlu’nun çalışması ilgili Divan nüshalarının “İstanbulî Mehmed Ağa”ya ait olduğunu farz ederek hazırlar. Şenödeyici, tezkirelerde Bosnalı Fevzî ve İstanbullu Fevzî olarak anılan kişilere ait şiirlerin aynı Divan nüshalarında yer aldığını tespit ederek söz konusu karışıklığı ortaya çıkarır. 2007 yılında Nilgün Doğramacı, aynı nüshalardan hareketle hazırladığı metni ve içerik incelemesini yüksek lisans tezi olarak tamamlar. 2008 yılında ise Yunus Kaplan, aynı nüshalardan hareketle hazırladığı doktora tezini tamamlar. Böylece Fevzî, pek çok şöhretli şaire nasip olmayan bir ilgiyi üzerine çeker.
Kendisini “hamallık
yapamayacak kadar zayıf” olarak niteleyen Fevzî, şiir konusunda son derece
iddialıdır. Safâyî, Fevzî hakkında “nazm ü inşâda vü kayd ü imlâda kesb-i
mahâret ile asruñ şu’arâsından” (Çapan 2005: 451) diyerek onun nazım ve
nesirdeki başarısından söz eder. Fevzî aynı dönemde yaşadığı Vecdî, Nâilî ve
Mezâkî’nin şiirlerine nazire yazmış; Nef’î, Fehîm ve Şehrî’nin bazı şiirlerini
de tahmis ederek edebî olarak kimlerden etkilendiğine dair birtakım ipuçları
vermiştir. O, döneminin rağbet gören
akımı olan Sebk-i Hindî çerçevesinde kaleme aldığı gazelleri ile dikkati çeker.
Nazım tekniği açısından son derece başarılı bir sanatçı olan Fevzî’nin tesir
sahasının kısıtlı kalması, adının zaman içinde unutulması hatta mahlasının bir
başkasıyla karıştırılması sonucunu doğurmuştur.
Kaynakça
Abdülkerimoğlu,
Abdülkadir (hzl.) (1999). İsmail Beliğ Nuhbetü’l-Âsâr li-Zeyli
Zübdeti’l-Eş’âr. Ankara: AKM Yay.
Akbayar, Nuri (hzl)
(1996). Mehmed Süreyyâ Sicill-i Osmanî (Yâhud Tezkîre-i
Meşâhir-i Osmânî). İstanbul: Tarih Vakfı Yay.
Çapan, Pervin (hzl.)
(2005). Tezkire-i Safâyî, Ankara: AKM Yay.
Çöplüoğlu,
Fazilet (2006). Fevzî (17. yy) Divanı Tenkidli Metin-İnceleme.
Yüksek Lisans Tezi. Isparta: Süleyman Demirel Üniversitesi.
Doğramacı, Nilgün
(2007). Fevzî (17. yy) Divanı Metin Biçimsel ve Sevgilinin Güzellik
Unsurları ve Âşığa Etkisi Üzerine İçerik İncelemesi. Yüksek Lisans Tezi.
İstanbul: Boğaziçi Üniversitesi.
İnce, Adnan (hzl)
(2005). Tezkiretü’ş-Şuarâ Salim Efendi. Ankara: AKM Yay.
İpekten, Haluk (hzl)
(1970). Nâilî-i Kadîm Divanı. İstanbul: MEB Yay.
Kaplan, Yunus (2012). Fevzî
Dîvânı. http://ekitap.kulturturizm.gov.tr/dosya/1-292534/h/fevzi-divani.pdf [erişim
tarihi: 10.04.2013].
Kurnaz, Cemal ve M.
Tatçı (hzl.)(2001). Mehmed Nâil Tuman, Tuhfe-i Nâilî-Divan
Şairlerinin Muhtasar Biyografileri. Ankara: Bizim Büro Yay.
Mermer, Ahmet (hzl.)
(2002). Vecdî Divançesi,.Ankara: MEB Yay.
Özcan, Abdülkadir (hzl.) (1989). Vakâyiü’l-Fudalâ, İstanbul: Çağrı Yay.
Şenödeyici, Özer
(2006). Fevzî Divanı İnceleme-Metin-İndeks. Yüksek Lisans Tezi.
Ankara: Gazi Üniversitesi.
Madde Yazım Bilgileri
Yazar: YUNUS KAPLAN - ÖZER ŞENÖDEYİCİYayın Tarihi: 16.02.2015Güncelleme Tarihi: 05.12.2020Eserlerinden Örnekler
Gazel
Zannitme gönül gül gibi handân olacaksın
Şimden girü bülbül gibi nâlân olacaksın
Eyyâm-ı gam-ı fürkat ola saña mübârek
Tâb u tef-i hicrân ile sûzân olacaksın
Bizmez mi idüñ Leylî-i zülfine ki düşdüñ
Mecnûn-sıfat bî-ser ü sâmân olacaksın
Ey hattına meftûnluğumu ‘ayb gören dost
Sen dahi o esrâr ile hayrân olacaksın
Zann itme bu hey’etde kala gerdişüñ ey dost
Âhir dil-i Fevzî gibi vîrân olacaksın
(Şenödeyici, Özer
(2006). Fevzî Divanı İnceleme-Metin-İndeks. Yüksek Lisans Tezi.
Ankara: Gazi Üniversitesi.)
Gazel
Sâkî şarâb-ı la’lün içür hâcetüm
budur
Bezm-i ezelde menşe-i keyfiyyetüm budur
Şeb-tâ-seher hayâlün ile çeşm-i
pür-seher
Dâd ü sitâd-ı kâmdadur ‘işretüm budur
Ehl-i haşr kulak çeke nazran şikâfına
Mahşerde sîne-çâk olayum niyyetüm budur
İdmân idüp kemân-ı belâya bu menzilün
Tâ ğâyetinde taş dikeyüm himmetüm budur
Ben bu kabâyı şâla virem gibi ‘âkibet
Dîvâne oldı dirler ise rağbetüm budur
Ey akl-ı dûr-bîn beni koy kendi hâlüme
Ben dâye-perver-i elemem râhatum budur
Fevzî senünle matlabımuz bir degül midür
‘Ahd-i kadîmi yâda getür minnetüm budur
(Kaplan, Yunus (2012). Fevzî
Dîvânı. http://ekitap.kulturturizm.gov.tr/dosya/1-292534/h/fevzi-divani.pdf [erişim
tarihi: 10.04.2013]. 195-196.)
İlişkili Maddeler
Yayın Tarihi: 16.02.2015Güncelleme Tarihi: 05.12.2020Eserlerinden Örnekler
Gazel
Zannitme gönül gül gibi handân olacaksın
Şimden girü bülbül gibi nâlân olacaksın
Eyyâm-ı gam-ı fürkat ola saña mübârek
Tâb u tef-i hicrân ile sûzân olacaksın
Bizmez mi idüñ Leylî-i zülfine ki düşdüñ
Mecnûn-sıfat bî-ser ü sâmân olacaksın
Ey hattına meftûnluğumu ‘ayb gören dost
Sen dahi o esrâr ile hayrân olacaksın
Zann itme bu hey’etde kala gerdişüñ ey dost
Âhir dil-i Fevzî gibi vîrân olacaksın
(Şenödeyici, Özer
(2006). Fevzî Divanı İnceleme-Metin-İndeks. Yüksek Lisans Tezi.
Ankara: Gazi Üniversitesi.)
Gazel
Sâkî şarâb-ı la’lün içür hâcetüm
budur
Bezm-i ezelde menşe-i keyfiyyetüm budur
Şeb-tâ-seher hayâlün ile çeşm-i
pür-seher
Dâd ü sitâd-ı kâmdadur ‘işretüm budur
Ehl-i haşr kulak çeke nazran şikâfına
Mahşerde sîne-çâk olayum niyyetüm budur
İdmân idüp kemân-ı belâya bu menzilün
Tâ ğâyetinde taş dikeyüm himmetüm budur
Ben bu kabâyı şâla virem gibi ‘âkibet
Dîvâne oldı dirler ise rağbetüm budur
Ey akl-ı dûr-bîn beni koy kendi hâlüme
Ben dâye-perver-i elemem râhatum budur
Fevzî senünle matlabımuz bir degül midür
‘Ahd-i kadîmi yâda getür minnetüm budur
(Kaplan, Yunus (2012). Fevzî
Dîvânı. http://ekitap.kulturturizm.gov.tr/dosya/1-292534/h/fevzi-divani.pdf [erişim
tarihi: 10.04.2013]. 195-196.)
İlişkili Maddeler
Güncelleme Tarihi: 05.12.2020Eserlerinden Örnekler
Gazel
Zannitme gönül gül gibi handân olacaksın
Şimden girü bülbül gibi nâlân olacaksın
Eyyâm-ı gam-ı fürkat ola saña mübârek
Tâb u tef-i hicrân ile sûzân olacaksın
Bizmez mi idüñ Leylî-i zülfine ki düşdüñ
Mecnûn-sıfat bî-ser ü sâmân olacaksın
Ey hattına meftûnluğumu ‘ayb gören dost
Sen dahi o esrâr ile hayrân olacaksın
Zann itme bu hey’etde kala gerdişüñ ey dost
Âhir dil-i Fevzî gibi vîrân olacaksın
(Şenödeyici, Özer
(2006). Fevzî Divanı İnceleme-Metin-İndeks. Yüksek Lisans Tezi.
Ankara: Gazi Üniversitesi.)
Gazel
Sâkî şarâb-ı la’lün içür hâcetüm
budur
Bezm-i ezelde menşe-i keyfiyyetüm budur
Şeb-tâ-seher hayâlün ile çeşm-i
pür-seher
Dâd ü sitâd-ı kâmdadur ‘işretüm budur
Ehl-i haşr kulak çeke nazran şikâfına
Mahşerde sîne-çâk olayum niyyetüm budur
İdmân idüp kemân-ı belâya bu menzilün
Tâ ğâyetinde taş dikeyüm himmetüm budur
Ben bu kabâyı şâla virem gibi ‘âkibet
Dîvâne oldı dirler ise rağbetüm budur
Ey akl-ı dûr-bîn beni koy kendi hâlüme
Ben dâye-perver-i elemem râhatum budur
Fevzî senünle matlabımuz bir degül midür
‘Ahd-i kadîmi yâda getür minnetüm budur
(Kaplan, Yunus (2012). Fevzî
Dîvânı. http://ekitap.kulturturizm.gov.tr/dosya/1-292534/h/fevzi-divani.pdf [erişim
tarihi: 10.04.2013]. 195-196.)
İlişkili Maddeler
Eserlerinden Örnekler
Gazel
Zannitme gönül gül gibi handân olacaksın
Şimden girü bülbül gibi nâlân olacaksın
Eyyâm-ı gam-ı fürkat ola saña mübârek
Tâb u tef-i hicrân ile sûzân olacaksın
Bizmez mi idüñ Leylî-i zülfine ki düşdüñ
Mecnûn-sıfat bî-ser ü sâmân olacaksın
Ey hattına meftûnluğumu ‘ayb gören dost
Sen dahi o esrâr ile hayrân olacaksın
Zann itme bu hey’etde kala gerdişüñ ey dost
Âhir dil-i Fevzî gibi vîrân olacaksın
(Şenödeyici, Özer (2006). Fevzî Divanı İnceleme-Metin-İndeks. Yüksek Lisans Tezi. Ankara: Gazi Üniversitesi.)
Gazel
Sâkî şarâb-ı la’lün içür hâcetüm
budur
Bezm-i ezelde menşe-i keyfiyyetüm budur
Şeb-tâ-seher hayâlün ile çeşm-i
pür-seher
Dâd ü sitâd-ı kâmdadur ‘işretüm budur
Ehl-i haşr kulak çeke nazran şikâfına
Mahşerde sîne-çâk olayum niyyetüm budur
İdmân idüp kemân-ı belâya bu menzilün
Tâ ğâyetinde taş dikeyüm himmetüm budur
Ben bu kabâyı şâla virem gibi ‘âkibet
Dîvâne oldı dirler ise rağbetüm budur
Ey akl-ı dûr-bîn beni koy kendi hâlüme
Ben dâye-perver-i elemem râhatum budur
Fevzî senünle matlabımuz bir degül midür
‘Ahd-i kadîmi yâda getür minnetüm budur
(Kaplan, Yunus (2012). Fevzî Dîvânı. http://ekitap.kulturturizm.gov.tr/dosya/1-292534/h/fevzi-divani.pdf [erişim tarihi: 10.04.2013]. 195-196.)
İlişkili Maddeler
Sn. | Madde Adı | D.Tarihi / Ö.Tarihi | Benzerlik | İncele |
---|---|---|---|---|
1 | Hande Barutçuoğlu | d. 1 Ocak 1984 - ö. ? | Doğum Yeri | Görüntüle |
2 | Hüseyin Siret Özsever | d. Mart 1872 - ö. 27 Şubat 1959 | Doğum Yeri | Görüntüle |
3 | FAZÎL, Cemâl-zâde Fazîl Çelebi b. Zenbilli Ali Efendi | d. 1514 - ö. 1583 | Doğum Yeri | Görüntüle |
4 | SABÛRÎ, Dede Çelebi | d. 1638 - ö. 19.12.1717 | Doğum Yılı | Görüntüle |
5 | NEŞÎT, İbrahîm Efendi | d. ? - ö. 1679-80 | Ölüm Yılı | Görüntüle |
6 | MUHTÂRÎ, Acem-zâde Mustafa M. Efendi | d. ? - ö. 1679-80 | Ölüm Yılı | Görüntüle |
7 | SADIKÎ, Mehmed Efendi | d. ? - ö. 1679 | Ölüm Yılı | Görüntüle |
8 | ŞEHSUVÂR PAŞA | d. ? - ö. ? | Meslek | Görüntüle |
9 | HALÎMÎ, Mevlânâ Abdülhalîm bin Alî, Halîmî Çelebi, Abdülhalîm Efendi | d. ? - ö. 1517-18 ? | Meslek | Görüntüle |
10 | HAKKI, İshak Hakkı Paşa | d. 1808 - ö. 1860 | Meslek | Görüntüle |
11 | VAHÎD/VAHÎDÎ, Vahîd/Vahîdî Efendi | d. ? - ö. 1662/1663 | Alan/Yüzyıl/Saha | Görüntüle |
12 | NİSÂRÎ, Yakûb Nisârî Çelebi | d. ? - ö. 1656-57 | Alan/Yüzyıl/Saha | Görüntüle |
13 | KÂ'İL | d. ? - ö. ? | Alan/Yüzyıl/Saha | Görüntüle |
14 | ABDÎ, Subhî-zâde Abdullâh | d. ? - ö. 1763/64 | Madde Adı | Görüntüle |
15 | SEYYİD | d. ? - ö. ? | Madde Adı | Görüntüle |
16 | HOCA MES’ÛD, Mes’ûd bin Ahmed | d. ? - ö. 1400-01’den önce ? | Madde Adı | Görüntüle |