Madde Detay

1293/1876 yılında Kayseri’de doğdu. Kayseri Tapu Başkâtibi Seyyid Efendi’nin oğludur. Çivici-zâde namıyla tanındı. Aslen Kayseri’nin Kıranardı köyünde uzun yıllar ikamet edip sonra Kayseri’ye taşınan bir sülaleye mensup olduğundan ailesi “Kıranatlıoğlu” adıyla anılmaktadır. Karakimseli-zâde Hoca Mehmed Efendi’nin dersine devam ederek icazet aldı. Tahsilini güçlendirmek için kardeşi Hâlis Zeki Bey’le birlikte gittiği İstanbul’da Farsça ve Fransızcayı okuyup yazacak kadar öğrenen Gâlib, İstanbul’da kaldığı süre içinde başından geçen bazı olaylar neticesinde Kayseri’ye döndü. Samih Fethi Bey’in İbnü'l-Emin Mahmud Kemal’e verdiği bilgiye göre şair İstanbul’dayken bir aşk macerası yüzünden ruhi bunalım geçirdi ve iki yıl kadar tımarhanede kaldı. Kayseri’de 1315/1897-98)’de Ahmed Paşa İdâdi Mektebi’ndeki bir nutku sebebiyle mutasarrıf Safvet Paşa’nın takdirini kazanarak Tahrirat Kalemi’ne alındı. Yine Samih Fethi Bey’in bildirdiğine göre yaradılış olarak “şair ve âşık” olan Gâlib Efendi’nin taşıdığı cübbe ve destar, coşkun ruhunun taşkınlıklarına yakışmıyordu. Bu sebeple de kınanıyor, hemşehrilerinin çeşitli hücumlarına maruz kalıyordu. Çubukçu Rûzî’nin de tesiriyle yazdığı hiciv vadisindeki şiirlerle çevresindekilere hücum etmesi Gâlib Efendi’nin dışlanmasına ve yalnız kalmasına yol açtı. Hiciv merakı yüzünden şairin ailesiyle de arası açıldı. Gâlib Efendi, Nâzım Paşa’nın mutasarrıflığı sırasında “terakkî ibtidâî muallimliği”ne tayin olundu. Sivas valisi Reşid Âkif Paşa’ya vezir olması dolayısıyla yazdığı kasideden dolayı Paşa’dan teşekkür aldı. Bunun üzerine bir kaside daha yazınca Paşa tarafından Sivas’a çağrıldı. Paşa’nın, şairi Sivas İdâdî Müdürlüğü’ne tayin etme isteği “müdür muavinliği ve Türkçe, tarih, edebiyat muallimliği” olarak gerçekleşti. Ancak Gâlib Efendi, Sivas’ta şair olarak gördüğü itibarı muallim olarak göremedi. Paşa konağında tertip edilen bir nişan töreni sırasında eşraftan bir zatın 14 yaşında oğlu olan bir talebesine şaka yollu “Epeydir okulda görünmüyorsun, kulağını çekerim.” demesi üzerine talebesinin “Sen kendi kulağını çek, sana gulampur diyorlar.” şeklinde cevap vermesine çok içerleyen şair, bu hakarete dayanamayarak aynı günün gecesi 3 Safer 1324/29 Mart 1906 tarihinde tabancayla kendini vurmak suretiyle intihar etti. Etrafında bulunanların söylediğine göre Gâlib Efendi elinde tabancası, yatağında kanlar içinde yatmakta iken dudaklarından “Şâirim ben mezelleti çekemem/Ölürüm de bu zilleti çekemem” mısraları döküldü. Cenazesi Sivas’ta Hacı İzzet Paşa Camii civarına Keçecizâde İzzet Molla’nın kabri yakınına defnedilmiştir. Ölümü üzerine Sivas İdâdîsi muallimlerinden İhyâ Efendi, son Mevlevî şeyhlerinde Ahmed Remzi Dede (Akyürek) gibi bazı şairler mersiyeler yazmışlardır. Samih Fethi Bey ise aşağıdaki beyti tarih olarak düşmüştür: Bir gelir böyle güher sahne-i târîhe dirîSöndi Gâlib gibi bir nûr-ı nezîh-i irfân (1324).

Şairin hiçbiri yayınlanmamış ve çoğu eksik olan eserlerini İbnü'l-Emin Mahmud Kemal Ahmed Remzi Efendi’den naklen şöyle bildirmektedir:

1. Dîvân. Bugün ailesinde bulunan şairin hazırlamış olduğu müretteb bir Dîvân'dır.

2. Mesnevî Tercümesi: Mevlânâ’nın Mesnevî’sinin bir kısmını nazmen tercüme etmiştir.

3. Ahsenü’l-kasas: Yusuf ve Zelîhâ kıssası. Birkaç yüz beyitten oluşmaktadır.

4. Fezâ’il-i Eyyâm ve Leyâlî-i Mübâreke. Tamam değildir.

5. Terceme-i Bânet Suad. Bu tercüme şerhi sevdiği kimselere okurken yazmıştır. Müsveddesi kardeşindedir.

6. Şerh-i Nazmü’l-ferîd. Ahmed Remzi Efendi’nin Farsça kaideleri alatan 120 beyitlik manzum eserini okurken şerh etmiştir.

Nevşehirli Münir Numan Kıyat, Edebî Âbideler adını verip her sayısında kendisinin de çoğunu yakinen tanıdığı bir veya birkaç şairi tanıttığı altı seriden oluşan kitap dizisinden 32 sayfalık olan ilkinin yarısından çoğunu, ikinci kitabın da bir kısmını Çivici-zâde Gâlib Efendi’ye hasretmiştir. Ahmet Emin Güven de şairin daha önceden basılmış şiirlerine ek olarak bazı mecmua ve cönklerdeki şiirlerini ekleyerek yayımlamıştır.

Develioğlu, Abdullah (1973). Büyük İnsanlar (3000 Türk İslam Müellifi). İstanbul: Demir Kitabevi.

Güven, Ahmet Emin (2011). Kayserili Çağdaş Üç Şairimiz: Kâmî-Remzî-Gâlib. Kayseri: Kayseri BB Yay.

Güven, Ahmet Emin (2000). Kayseri’de Yazma Mecmualar ve Muhtevalarından Seçmeler. Kayseri: Erciyes Üniversitesi Yay.

İbnü'l-Emin Mahmud Kemal (1988). Son Asır Türk Şairleri. C.1. İstanbul: Dergâh Yay.

Kalkan, Emir (1988). Çağlar Boyunca Kayseri Şairleri. Kayseri: Kayseri İli Özel İdare Müdürlüğü ve Kayseri Belediyesi Birliği Yay.

Köksal, M. Fatih (1998). Kayserili Divan Şairleri. Kayseri: Geçit Yay.

Kurnaz, Cemal ve Mustafa Tatçı (hzl.) (2001). Mehmet Nail Tuman, Tuhfe-i Nâilî - Dîvân Şairlerinin Muhtasar Biyografileri. C.2. Ankara: Bizim Büro Yay.

Kuyat, Münir Numan (1938). Edebî Âbideler. 1. Kısım. 4. Baskı. İstanbul: Tecellî Basımevi. 1. Kısım. 4. Baskı. İzmir: Kültür Basımevi.

Parlak, Mustafa (1984). “Çivicizâde Gâlib Efendi”. Erciyes. C.7. S. 75. 22-26

Satoğlu, Abdullah (1970). Kayseri Şairleri. Ankara: As Matbaası.

Türk Dili ve Edebiyatı Ansiklopedisi (1977). “Çivicizâde Gâlib”. C. 2. İstanbul: Dergâh Yay.

Üçer, Müjgan (1989). “Sivas’ın Ünlü Valilerinden Reşit Âkif Paşa (1862-1920)”. Sivas Kültür Sanat. (4):19.

Gazel

Etmedense böyle mâhım iltifâtından cüdâ

Küşte-i müjgânını etsin hayatından cüdâ

Kâtilimken gözlerin ayn-ı necâtımdır benim

Gözlerinden düşmeye olmaz necâtından cüdâ

Müddet-i ömrümce mahkûm-ı cahîm olmuş demek

Haste-i hicrânın oldukça memâtından cüdâ

Gitdin oldı sûziş-i hasret me’âli şi’rimin

İşvekârım şi’rimi kıldın nükâtından cüdâ

Nâme yazmış nâmımı yâd itmemişsin bî-vefâ

Bî-vefâsın dilberân olmaz sebâtından cüdâ

Şiddet-i sevdâ ile Gâlib’de var bîm-i cünûn

Çeşm-i mestin görmeyen rûmun rühâtından cüdâ

(Köksal, M. Fatih (1998). Kayserili Divan Şairleri. Kayseri: Geçit Yay. 236.)

Gazel

Dil-i pür-derdimi kasvetden âzâd eyle yâ Rabbî

Fakîrim bî-kesim nâ-çârım âzâd eyle yâ Rabbî

Değil ârâyiş-i dünyâya mâyil kalb-i meksûrum

Füyûzât-ı İlâhiyyenle dil-şâd eyle yâ Rabbî

Ayırma rehber-i tevfîkin aslâ râh-ı azmimden

Beni ser-menzil-i maksûda irşâd eyle yâ Rabbî

Gubâr-ı mâsiva mir’ât-ı kalbe jeng vermişse

Safâ-yı aşk ver mahv eyle berbâd eyle yâ Rabbî

Bana hubb-ı nebiyy-i müctebâ her demde kâfîdir

O şevk-i enveri kalbimde müzdâd eyle yâ Rabbî

(Güven, Ahmet Emin (2011). Kayserili Çağdaş Üç Şairimiz: Kâmî-Remzî-Gâlib. Kayseri: Kayseri BB Yay. 66.)