Madde Detay

Asıl adı Cemal Kanbay olan âşık, 1964 yılında Kars Merkez'deki Derecik köyünde doğmuştur. İlkokulu köyünde bitiren âşık, ortaokul ve lise eğitimini ise Kars’ta tamamlar (Ellek 2011: 137). Kanbay, gençlik döneminden itibaren âşıklığa ilgi duyar ve Murat Çobanoğlu’ndan aldığı sazla geleneği öğrenmeye başlar. Askerlik görevine kadar çeşitli yerlerde bu sanatın içerisinde aktif olarak bulunur. Askerlik sonrası Kars’a döndükten kısa bir süre sonra evlenir. Yaşamını tarım, hayvancılık ve minibüs işletmeciliği yaparak sürdürür (Ellek 2011: 138).

Âşıklık geleneği içinde doğup büyüyen Cemal Kanbay, ilkokuldan itibaren müzik ve sanata ilgilenir. İlkokul öğretmeninin kendisine destek olması ve çevredeki âşıklar onun ilerideki yaşamını şekillendirir. Gençlik dönemlerinde, özellikle Kars ve çevresinde sevilerek dinlenen Sabri Şimşekoğlu’nun işlettiği gazinoda gelenekle ilgili birçok bilgiye erişir. Şimşekoğlu’na karşı bölge insanının duyduğu sevgi ve bu sevginin ekonomik getiriye dönüşmesi, birçok kişinin olduğu gibi âşığın da bu sanata karşı ilgisini ve arzusunu artırır. Ancak onun âşıklık sanatında ilerlemesini sağlayan kişi Kars Halk Ozanları Âşık Şenlik Kültür ve Yaşatma Derneği Başkanı Günay Yıldız’dır. Kendisine gelenekle ilgili birçok bilgiyi aktarıp dersler veren Yıldız, usta çırak ilişkisi bağlamında Kanbay’a ustalık yapar. Dernek bünyesinde yapılan eğitimler sonrasında Yıldız tarafından düğünlere, televizyon ve radyo programlarına çıkarılan Kanbay icra sürecine Günay Yıldız’ın yanında başlar. Yıldız'ın geleneğe hâkimiyeti, ustalığı ve derinlikli söz dağarcığı Kanbay'ın şiir dünyasını derinden etkiler (Ellek 2011: 138).

Şiirlerinin konusunu çoğunlukla doğa, sevgi, aşk, gurbet ve devirden şikâyet oluşturmakla birlikte din ve devlet büyüklerine ait unsurları da görmek mümkündür. Kars ve çevresinde yaşanan Rus işgali ve bu işgalle gelen Ermeni katliamları ise onun duygu dünyasında ayrı bir etki bırakır. Kanbay, bu duygu yoğunluğunu Sabri Şimşekoğlu, Murat Çobanoğlu, Âşık Şenlik, Âşık Mahzuni Şerif, Neşet Ertaş, Yunus Emre, Karacaoğlan ve Âşık Veysel dinleyerek geliştirmeye çalıştığını ifade eder. Eserlerinde Kanbayoğlu mahlasını kullanan âşık, bu mahlası ustası Günay Yıldız’ın verdiğini ve bu mahlas dışında kafiyeye istinaden kendi ismini de kullandığını belirtir. Âşık tarzının 7, 8, 11 ve 15'li hece ölçüsünü kullanan Kanbay’ın şiirlerinde Kars ağız özellikleri görülmekle beraber âşık sade, anlaşılır şiirler yazmaya ve söylemeye gayret eder. Şiirlerinin çoğunlukla 3-5 dörtlükten oluştuğu görülen Kanbay, güzelleme, koçaklama ve destan türünde daha fazla ürün verir. Şiirlerinde geleneğin izleri kendini göstermekle birlikte derinlik ve yoğunluk açısından zayıftır (Ellek 2011: 139).

Âşığın günlük yaşamı daha ziyade ekonomik kaygılar içerisinde tarım ve hayvancılığa bağlı işlerle ve yaşadığı köy ile Kars arasındaki minibüs işletmeciliğiyle geçer. Bu durum, âşıklığa karşı ilgisinin zayıflamasıyla birleşerek icra ortamının ancak belirli gün ve tarihlerle sınırlanmasına ve icraların ev ortamında gerçekleşmesine yol açar. Kars ve çevresindeki usta âşıkların sayısındaki yoğunluk valilik, üniversite ve belediye gibi çeşitli kurum ve kuruluşların gerçekleştirdikleri etkinliklerde yer almalarına imkân sağlamaz. Bu olumsuz unsurlar, geleneğin icrası açısından Kanbayoğlu gibi birçok aşığa sanatlarını icra etme olanağı tanımaz. Bu nedenle Eskişehir, Ankara, İstanbul gibi illerde Kars kökenlilerin kurdukları derneklerde yapılan etkinliklere katılan âşık, bu hâliyle geleneğin yaşatılamayacağını belirtir. Âşıklığın yanı sıra halk hikâyesi anlatma gücüne de sahip olan Kanbayoğlu, halk hikâyelerinden Ahmet ile Mehmet, Emrah ile Selvihan ve Cünun gibi hikâyeleri icra edebilmektedir. Buna karşın âşığın kendi tasnif ettiği halk hikâyesi bulunmaz (Ellek 2011: 142). Kanbayoğlu, yerel ve ulusal yarışmalardan sadece Kars Murat Çobanoğlu Âşıklar Bayramı’nda bulunur. Kars Serhat Televizyonu, Vatan TV, TV 5, TRT gibi çeşitli kanallarda programlara katılır ve bazı yerel gazetelerde şiirleri yayımlanır (Ellek 2011: 143).