Madde Detay

Hüseyin Dâniş Pedram, İran asıllıdır. Ailesi, Isfahan'dan İstanbul'a yerleşmiş bir tüccar ailesidir. Babası, Mehmed Haşim ibn Abdülmecid Bey, annesi Mustafâ Fâzıl Paşa hânedanından Çerkes Fatma Hanım'dır (İnal, 1999). İlk ve orta öğrenimini İstanbul'da tamamladı, Mülkiye'ye bir müddet devam ettikten sonra Institution Française adlı Fransız okuluna gitti. Buradaki eğitimini yarım bırakarak, İran'a döndü ve Debistan-ı İraniyan'da hem öğrenci hem de hoca olarak bulundu (İnal, 1999). Horasanî ve Mehdi-i Tebrizî'den Arapça ve Farsça eğitimi aldı. Kendisini hattatlıkta da geliştiren şair, Mirza Akahan-ı Kirmanî, Mirza Habîb-i Isfahanî’nin meclislerinde göründü, devrin önemli teorisylenlerinden Cemaleddin-i Efganî'nin sohbetlerine katıldı. 1894'te İstanbul'a tekrar döndü ve İkdam'ın yazı kadrosunda yer aldı. İkdam ve Malumat'ta kaleme aldığı yazılarla Klasikler Tartışması'nda önemli rol oynadı (Kaplan 1998). Servet-i Fünûn'da Türkçe şiirleri yayımlandı. Damat Mahmud Paşa'nın mahdumları Prens Sabahattin ve Lutfullah'a hocalık yapan şair, aileyle birlikte bir yıl kadar, Avrupa'nın çeşitli ülkelerinde ve Mısır'da bulundu, bazı oryantalistlerle tanıştı. İstanbul'a dönüşünde Duyûn-i Umumiye'de tercümanlık ve daha sonra aynı kurumda müdürlük, Galatasaray Lisesi'nda Farsça hocalığı, Darülfünûn'da Fars edebiyatı tarihi hocalığı yaptı (Yazıcı, 1998: 540). Millî Mücadele döneminde Türkler aleyhine yaptığı konuşmalara öğrencilerin tepki vermesi sonucu, kendisi gibi birkaç hocayla birlikte Darülfünûn'dan istifaya zorlandı. Ali Ekber Han Dihhodâ'yla on sayı kadar Farsça dergi Surûş'u çıkardı. Osmanlı Bankası'nda tercümanlık, Tahran Üniversitesi'nde edebiyat hocalığı görevlerinde bulundu, İran elçiliğinde basın ateşeliği yaptı. Bu görevde iken 1943 yılında öldü (Kolcu 2005: 247).

Hayatını İranlı olarak yaşayan ve bunu bir gurur kaynağı olarak gören Pedram, genellikle İranlı önemli kişileri tanıtmak, Fars edebiyatından çeviriler yapmak ve Farsça ders kitapları hazırlamak yönünde çalışmalar yapar. Hazine-i Fünûn, Mekteb, Servet-i Fünun, İkdam, Resimli Gazete, Peyâm-ı Sabah, Rübâb, Malûmat, İleri, İçtihâd gibi pek çok gazete ve dergide eserleri yayımlanır. Nevâ-yi Sarîr, İranlı şairler hakkındaki makaleleri ile Batı edebiyatına ait bazı tercümelerini içerir. Serâmedân-ı Sohen, İran edebiyatına ait bir antoloji olmakla birlikte, içerisinde Türk edebiyatından bazı isimlerin eserlerine ve sanat görüşlerine de yer verilir (Kanar 2016). Mehmet Kanar tarafından günümüz Türkçesine kazandırılan Ömer Hayyam Rübailari'ni Pedram, Rıza Tevfik ile birlikte hazırlar. Kârvân-ı Ömr isimli kitabı, şairin Türkçe şiirlerini içeren eserdir. Daha çok tabiat, aşk ve ölüm temalarını tercih eden şairin bu eserle birlikte kitap dışında kalmış şiirleri derlenerek, günümüz Türkçesine aktarılmıştır (Tiken 2015). Servet-i Fünûn devresi içerisindeki şiirlerinde Fikret'in belirgin izleri görülen şair, aruzu, Arapça ve Farsça'ya da olan hâkimiyeti dolayısıyla kusursuz kullanır. Batılı sone, terzarima gibi türleri denemekle birlikte, şiirlerinde genellikle klasik biçimleri kullanır. Münâzâratım isimli eserinde Fuad Köprülü'yle olan polemikleri kitaplaştırılır. Bu tartışmalar aslında Millî Edebiyat taraftarlarının karşısında olan şairin görüşlerini Ömer Hayyam üzerinden anlatmasıdır (Köprülü 2007: 193-202). Hüseyin Dâniş, İran edebiyat ve kültürüne, tarih ve edebiyatına bağlılığı ile dikkat çeken bir isimdir. Yalnızca edebî metinleriyle değil, inceleme ve antolojileriyle de İran edebiyatına hizmet eder. Ders kitabı olarak kaleme aldığı Farsça gramer ve edebiyat tarihi kitapları, Fransızca hukuk terimlerine ürettiği karşılıklar ise onun dil alanında da çalışmalar yürüttüğünün göstergesidir. Dâniş'in eserlerinin büyük kısmının Farsça olması, ayrıca çalışmalarının çok çeşitli gazete ve dergilerin sayfalarında kalması, okuyucuya tam olarak ulaşmasını engellemiştir.