İskender Fahrettin Sertelli

Behlül Dânâ
(d. 1892 / ö. 29 Mayıs 1943)
Yazar, Yayıncı
(Polisiye – Bilim Kurgu / 20. Yüzyıl / Anadolu-Osmanlı-Türkiye)
ISBN: 978-9944-237-86-4

Doğum tarihini 1892 olarak ancak mezar kayıtlarından bulabildiğimiz polisiye edebiyatın velut ama adı unutulmuş yazarı İskender Fahrettin Sertelli'nin hayatının ilk yılları ile ilgili bulabildiğimiz bilgiler sınırlıdır. Kitap ve Kitapçılık dergisinde Hikmet Münir Ebcioğlu ile yaptığı röportajında II.Abdülhamit döneminde İstanbul’da doğduğunu, babası Ali Ramiz Bey'in muhalif davranışları dolayısıyla Akka’ya sürülmesiyle ailesini de yanına aldığını ve Beyrut'ta Amerikan Koleji’ne devam ettiğini öğreniriz (Ebcioğlu 1936). Annesiyle ilgili ise isminin Fahire Hanım olmasından başka şimdilik bir bilgimiz yoktur.

İskender Fahrettin'in basında ilk yazısı Musavver Erganun dergisinin 16 Kanunisani 1327 (29 Ocak 1912) tarihli yedinci sayısında “Kanlı Sahifelerden: Julia Vedwort” adlı bir makalesidir. Bir yıl sonra da Mektebli isimli haftalık çocuk dergisinde sermuharrir olarak görev yapar.

1920 yılında Musavver Şark ismi altında “Türkçe – İngilizce on beş günde bin neşrolunur edebî, içtimaî ticari mecmua” çıkarmaya çalışır. (Duman 622). 1922 yılında Peyam-ı Sabah gazetesinde C.N.F. rümuzuyla bir İngiliz’in Mütareke yıllarındaki İstanbul izlenimlerini bu gazetede İskender Fahrettin’in tercümesiyle tefrika edilir.

1920'li yıllarda sahneye konulup oynandığı halde kitap olarak yayınlanmayan sekiz piyes yazar: Paris’te Bir Türk Kızı (Trajedi), Frengililer (Dram), Siyah Gölgeler (Tarihi Oyun), Dora (Komedi), Anadolu Yıldızı (Operet), Kadınsız Dünya (Dram), Uyanan Kim ? (Komedi), Siyah Elmas (Komedi).

Cumhuriyetin ilanından sonra Akşam gazetesinde çalışmaya başlar. 1927 yılında yayınlanan "Hapishanede Gördüklerim – Mücrimler Üzerinde Tetkikler" isimli inceleme röportajı için Sultanahmet Cezaevi’nde uzun süre inceleme yaptığını kendisi 1928 yılında yayınladığı Elegeçmez Kadri dizisinin ön sözünde anlatır.

Yayınlanan ilk eserleri polisiye kurgulu öykülerden oluşan polisiye roman dizileridir. 1928 yılında Behlül Dânâ takma adıyla İstanbul’un Arsen Lüpen’i Elegeçmez Kadri, Türk Polis Hafiyesi Yılmaz ve Şeytan Hadiye eserlerini yayımlar. Harf devriminden sonra da Latin harfleriyle yazan ilk yazarlardan biridir. 1929’da ilk tarihi romanı Abdülhamit ve Afrodit önce tefrika edilip sonra yayınlanır.

Eminönü Halk Eğitim merkezi edebiyat şubesinde de çalışan İskender Fahrettin, kısa yaşamı içinde telif çeviri roman, hikâye, inceleme kitapları kaleme almış birçok eseri de gazete tefrikası olarak kalmıştır.

14 Mayıs 1943'de hastalanan İskender Fahrettin'e o yıllarda İstanbul'da salgın olan tifüs teşhisi konur. Cerrahpaşa Hastahanesine kaldırılır ancak 15 gün sonra 29 Mayıs’ta vefat eder. Eminönü Halkevi ve İstanbul Basın Birliği gazetelerde başsağlığı haberleri yayınlar. Dönemin İstanbul Emniyet Müdürü şair Haluk Nihat Pepeyi’nin katkısıyla cenaze töreni yapılır, bir polis müfrezesi selam resmini ifa eder ve Feriköy Mezarlığı’na defnedilir. Cumhuriyet ve Yeni Sabah gazeteleri yazarın cenazesi ile ilgili ayrıntılı haber yaparlar.

Sertelli’nin eserlerinin büyük bir kısmı polisiye kurguludur.1928 yılında kaleme aldığı onparalık öykü (dime novels) tarzındaki serilerinden İstanbul’un Arsen Lüpen’i Elegeçmez Kadri dizisi Kadri’nin başkanlığındaki bir çetenin faaliyetlerini ve bir türlü polisçe yakalanmamalarını konu olarak ele alır. Şeytan Hadiye serisinde ise Şeytan Hadiye Robert Kolej mezunu genç ve akıllı bir kadındır. Mütareke Dönemi’nde İstanbul’u işgal eden İngilizlerin polis şefi olan Hafiyeler Komutanı Mister John’un kendisini ve ulusunu aşağılayan tutumunun intikamını almak için Londra’ya gider. Bir Türk Polisinin Amerika’daki Sergüzeştleri dizisi ise Amerika’ya bilgi ve görgüsünü artırmak için gönderilen bir Türk polisinin serüvenlerini içerir.

Harf devriminden sonra casus romanları yazmaya başlayan İskender Fahrettin'in Casus Mektebi ile İngiliz Casusu Lavrens İstanbul’da ve Transatlantik Kundakçısı casus romanları konusunda yayınlanmış ilk yapıtlardır. (Üyepazarcı, 289)

Hem Türk tarih tezi ile ilgili Sümer Kızı , Asya’dan Bir Güneş Doğuyor, Sümer Yıldızı hem de Osmanlı tarihi ile ilgili Deliler Saltanatı, Abdülhamit ve Afrodit popüler romanlar kaleme alır.

Kaynakça

Cumhuriyet. 31 Mayıs 1943.

Büyükarman Ardalı, Didem (2013). “İskender Fahreddin Sertelli nin Onparalık Polisiye Serisi Şeytan Hadiye nin Sergüzeştleri” Türk Edebiyatı, ss.35-37.

Duman Hasan (2000). Başlangıcından harf devrimine kadar Osmanlı-Türk süreli yayınlar ve gazeteler bibliyografyası ve toplu kataloğu: 1828-1928. Ankara: Enformasyon ve Dokümantasyon Hizmetleri Vakfı.

Ebcioğlu, Hikmet Münir (1936). 3000 Cilt Kitap Yanınc. İstanbul.

Ebcioğlu, Hikmet Münir (1936). Kitap ve Kitapçılık Dergisi. Sayı.10.

Üyepazarcı, Erol (2019). Unutulanlar Hiç Bilinmeyenler ve Bilinmek İstemeyenler 2 Cilt, İstanbul: Oğlak Yayınları.

Üyepazarcı, Erol (2008). Korkmayınız Mister Sherlock Holmes! Türkiye’de Polisiye Romanın 125 Yıllık Öyküsü (1881-2006). İstanbul: Oğlak Yayınları.

Hikmet, Nâzım Polat, “Musavver Erganun” Dergisi, TÜBAR (Türklük Bilimi Araştırmaları Dergisi),-XV-2004-Bahar, s.60.

Abadan, Yavuz (1943). İskender Fahrettin Sertelli”, Tarihten Sesler, Sayı: 6-7, s.1-2.

Yeni Sabah. 6 Haziran 1943.

Madde Yazım Bilgileri

Yazar: DR. ÖĞR. ÜYESİ DİDEM ARDALI BÜYÜKARMAN
Yayın Tarihi: 20.11.2019
Güncelleme Tarihi: 14.11.2020

Eser AdıYayın eviBasım yılıEser türü
Bir Türk Polisinin Amerika’da SergüzeştleriAhmet Kamil Matbaası / İstanbul1928Roman
Şeytan Hadiye’nin SergüzeştleriAhmet Kamil Matbaası / İstanbul1928Roman
İstanbul’un Arsen Lüpen’i Ele Geçmez KadriAhmet Kamil Matbaası / İstanbul1928Roman
Abdülhamid ve AfroditAhmet Halit / İstanbul1928Roman
Casus MektebiKanaat Kitaphanesi / İstanbul1929Roman
Bizans’ın Son GünleriAhmet Halit Kitaphanesi / İstanbul1930Roman
İstanbul’u Nasıl Aldık?Ahmet Halit Kitaphanesi / İstanbul1930Roman
Deliler Saltanatıİkbal Kitaphanesi / İstanbul1931Roman
Sakın Beni OkumaTefeyyüz Kitaphanesi / İstanbul1932Roman
Hint Yıldızı YogodaTefeyyüz Kitaphanesi / İstanbul1932Roman
Telli HasekiTefeyyüz Kitaphanesi / İstanbul1932Roman
Üç Çiçek, Bir BöcekTefeyyüz Kitaphanesi / İstanbul1932Roman
İngiliz Casusu Lawrence İstanbul’daTefeyyüz Kitaphanesi / İstanbul1932Roman
Sümer KızıAkşam Kitaphanesi / İstanbul1933Roman
Asya’dan Bir Güneş DoğuyorAkşam Kitaphanesi / İstanbul1933Roman
Mukaddes Uçurum- / İstanbul1934Roman
Seba Melikesi Belkıs- / İstanbul1934Roman
Semiramis- / İstanbul1934Roman
Akdeniz’de Türk KorsanlarıKanaat Kitaphanesi / İstanbul1934Roman
Öldüren Kadınİnkilâp Kitaphanesi / İstanbul1934Roman
Tahtları Deviren Çocuk- / İstanbul1936Roman
Pınar Başında Ölen Kız- / İstanbul1938Roman
Barbaros- / İstanbul1938Roman
Tanrı’nın Oğlu- / İstanbul1938Roman
Çanakkale’de Küçük Ahmet- / İstanbul1938Roman
Amerika’ya Kaçırılan Türk Kızı- / İstanbul1939Roman
Karakurum’dan Tuna’ya Türk Akınları- / İstanbul1939Roman
Avcı Mehmet- / İstanbul1939Roman
Tarihin Çocukları- / İstanbul1939Roman
Temuçin ve Oğulları- / İstanbul1939Roman
Kutuplarda Bir Türk Kızı- / İstanbul1939Roman
Kubilay Han’ın Akınları- / İstanbul1939Roman
Sokak Çocukları- / İstanbul1939Roman
Amerika’ya Kaçırılan Türk Kızı- / İstanbul1939Roman
Harp Zengininin Kızı- / İstanbul1940Roman
Prensesin Gerdanlığını Kim Çaldı?- / İstanbul1940Roman
Kemancının Kızı- / İstanbul1940Roman
Binbirdirek Cinayeti- / İstanbul1940Roman
Transatlantik Kundakçısı- / İstanbul1941Roman
25 Kocalı Kadın- / İstanbul1942Roman
Evlat Sevgisi Aşkı Yendi- / İstanbul1943Roman
Bir Deli Kızın Hatıra Defteri- / İstanbul1943Roman

İlişkili Maddeler

Sn.Madde AdıD.Tarihi / Ö.TarihiBenzerlikİncele
1Melih Erçind. 12 Ağustos 1919 - ö. ?Doğum YeriGörüntüle
2Nural Birden Akcad. 07 Haziran 1958 - ö. ?Doğum YeriGörüntüle
3NAKİYYE, Hadîce Nakiyye Hanım, Nakiyye Hanımd. 1845-46 - ö. 1899Doğum YeriGörüntüle
4ŞİFAÎ/TABİBÎ, Ramazan Akçad. 1892-1893 - ö. 1955Doğum YılıGörüntüle
5Ruşen Eşref Ünaydınd. 18 Mart 1892 - ö. 21 Eylül 1959Doğum YılıGörüntüle
6ÂYET, Âyetullah Kurutluoğlud. 25.07.1892 - ö. ?Doğum YılıGörüntüle
7CAHANBAHIŞ, Gul Yunusd. 1912 - ö. 1943Ölüm YılıGörüntüle
8FETULLA İBAD OĞLU ALLAHVERDİYEVd. 1910 - ö. 1943Ölüm YılıGörüntüle
9YEHYA ÇİLOVDARLId. 1916 - ö. 1943Ölüm YılıGörüntüle
10Serpil Tuncerd. 8 Ocak 1972 - ö. ?MeslekGörüntüle
11Namık Kuyumcud. 15 Ekim 1961 - ö. ?MeslekGörüntüle
12Ahmet Rızad. 1858 - ö. 26 Şubat 1930MeslekGörüntüle
13Necati Gökseld. 7 Aralık 1965 - ö. ?Alan/Yüzyıl/SahaGörüntüle
14Cenk Edend. 18 Eylül 1969 - ö. ?Alan/Yüzyıl/SahaGörüntüle
15İhsan Tavşancıld. 25 Aralık 1940 - ö. ?Alan/Yüzyıl/SahaGörüntüle
16İskender Fikret Akdorad. 1914 - ö. ?Madde AdıGörüntüle
17küçük İskenderd. 28 Mayıs 1964 - ö. 3 Temmuz 2019Madde AdıGörüntüle
18KUL OZAN, Fahrettin Öztoprakd. 16.01.1954 - ö. ?Madde AdıGörüntüle