İbrahim Balaban

(d. 1921 / ö. 9 Haziran 2019)
Ressam, Yazar
(Yeni Edebiyat / 20. Yüzyıl / Anadolu-Osmanlı-Türkiye)
ISBN: 978-9944-237-86-4

Bursa’nın Osmangazi ilçesine bağlı Seçköy’de doğdu. Burada üç sınıflı ilkokulunu bitirdikten (1931) sonra, çobanlık, tarım işçiliği yapan, taş kırma işinde çalışan Balaban, önce bir kaçakçılığa adı karıştığı için (1937), sonra da adam öldürme suçuyla (1942) tutuklandı. Bursa cezaevinde Nâzım Hikmet ile tanıştı, onun desteği ve ilgisi sayesinde resim yeteneği ortaya çıktı ve gelişti. Resim eleştirmenlerince "Anadolu insanının yaşamından ve halk efsanelerinden yola çıkarak toplumsal gerçekçi yapıtlar üreten bir ressam" olarak tanımlandı. Resim çalışmaları dolayısıyla Nâzım Hikmet, Yaşar Kemal ve Fakir Baykurt gibi toplumcu yazarlardan olumlu eleştiriler aldı. Önceleri köy yaşamının yoksulluğunu, köylü üretim araçlarını resmeden sanatçı, giderek destanlara, halk inançlarına, kahramanlarına, söylencelere, mitolojiye uzanır. Daha sonraları giderek kente göçü, kentteki yaşam ve demokrasi mücadelesini ele aldı. Son dönemde Anadolu Erenleri ve Bereket Anaları'nı resimledi. 1961’de İstanbul’da Yeni Dal Grubu’na katıldı. Özellikle üçüncü ve dördüncü dönem sergilerini, büyük iller dışında Bursa, Denizli, Aydın, Konya, Burdur ve Antalya’ya da götüren sanatçı, bu dönem resimlerini “Dağınık”, “Nakışsı”, “Ağıraksak” gibi özgün adlar altında topladı. 1979-1980 yıllarında Almanya ve Hollanda’da kişisel sergiler açtı. 1982-1985 arasında çeşitli resim dizileri (Yaşam Kavgası Dizisi, 1984 vb.) gerçekleştirdi. 2000’den fazla tablo ve bunun birkaç katı kadar desen üreterek 50’den fazla kişisel sergi açtı, birçok karma ve grup sergilere katıldı. Eserleri yurt dışında Amerika dâhil birçok ülkede sergilendi. Balaban, 1990 İnsan Hakları Ödülü, 1998 Truva Sanat Ödülü ve 1999 GESAM Ödülü gibi ödüllere layık görüldü. 9 Haziran 2019 tarihinde 98 yaşındayken İstanbul Özel Güngören Hastanesi'nde hayata veda etti.

İbrahim Balaban'ın edebî kalem ürünleri ağırlıklı olarak Forum ve İmece dergilerinde yer almıştır. Anı, deneme, hikâye ve roman türünde eserler vermiştir. Nâzım Hikmet'le birlikte yaşadığı dönemde edebiyat, felsefe, sosyoloji ve politika üzerine pratik bilgiler edinmiştir. Balaban, Nâzım Hikmet ve Biz (1998) adlı hatıratında, Nâzım Hikmet'in hayatının bir dönemine ışık tutacak bazı gerçekleri, içten ve sıcak bir anlatımla sunmuştur. Ustası olarak gördüğü ve büyük bir hayranlık duyduğu Nâzım Hikmet, Balaban'ı sadece resim yapma konusunda yönlendirmekle kalmamış, ileride bütün hayatını değiştirecek şekilde etkilemiştir. Kitap, Nâzım'ın ve Balaban'ın hem beraber hem de ayrı ayrı anılarını ve bir dönemin ağır koşullarını yansıtırken, içleri yaşama sevinci dolu bu iki insanın onurlu dostluklarını gözler önüne sermektedir. Nâzım Hikmet'le Yedi Yıl (2003) adlı hatıra kitabının sayfalarına çizilen yazım biçemi, yazarın Nâzım Hikmet ile yedi yıl birlikte olduğu yıllarda, belleğinde üst üste fotoğraflaşan suretlerin dışavurumudur. Eser, yedi yıllık bir zaman sürecini içeren, "belgesel" bir yazım tekniği ile düzenlenmiştir. Yazar; Balaban (1962), İz (1965), Şair Baba ve Damdakiler (1968) ve İzdüşümü (1969) adlı kitaplarında sanata ve toplumsallığa ilişkin görüşlerini, kendine özgü bir anlatımla deneme havasında dile getirmiştir. Dağda Duruşma isimli romanında konu köy yaşamıdır. Roman kahramanları birbirine yakın iki köyün sakinleridir. Dağ köyünde yaşam şartları zordur. Yerel bir ağız vardır. Dönemin sosyolojik, ekonomik ve politik durumunu da yansıtan Balaban romanında, iki dağ köyünün yaşam mücadelesini yerel ifadelerle okuyucuya aktarmıştır (Genç 2016). Balaban'ın Tahliyeci Yusuf (2000) ve Tekbıyık (2002) adlı iki hikâye kitabı ile Kalıba Sığmayanlar (1994) adlı bir romanı daha bulunmaktadır.

Kaynakça

Berk, Nurullah ve Hüseyin Gezer (1973). Elli Yılın Türk Resim ve Heykeli. İstanbul: Türkiye İş Bankası Yayınları.

Genç, Süreyya (2016). "İbrahim Balaban’ın Resim ve Kitaplarında Toplumsallık Algısı". Bartın Üniversitesi Uluslararası Edebiyat ve Toplum Sempozyumu Bildiriler Kitabı. C. 2. s. 557 571. https://www.academia.edu/33396066/%C4%B0brahim_BALABAN_%C4%B1n_Resim_ve_Kitaplar%C4%B1nda_Toplumsall%C4%B1k_Alg%C4%B1s%C4%B1_Community_Sense_of_Ibrahim_BALABAN_in_His_Pictures_and_Books_ [Erişim Tarihi: 05.09.2019]

Kurdakul, Şükran (1973). "Balaban, İbrahim". Şairler ve Yazarlar Sözlüğü. İstanbul: Bilgi Yayınevi. s. 75.

Necatigil, Behçet (1999). "Balaban, İbrahim". Edebiyatımızda İsimler Sözlüğü. İstanbul: Varlık Yayınları.

Özkırımlı, Atillâ (1982). "Balaban, İbrahim". Türk Edebiyatı Ansiklopedisi. C. 1. s. 185.

Tansuğ, Sezer (1992). Resim Sanatının Tarihi. İstanbul: Remzi Kitabevi.

https://www.gazeteduvar.com.tr/hayat/2019/06/09/ibrahim-balaban-kimdir/ [Erişim Tarihi: 05.09.2019]

http://www.leblebitozu.com/ibrahim-balabanin-eserleri-ve-hayati/ [Erişim Tarihi: 05.09.2019]

Madde Yazım Bilgileri

Yazar: İSA KOYUNCU
Yayın Tarihi: 13.09.2019
Güncelleme Tarihi: 02.11.2020

Eser AdıYayın eviBasım yılıEser türü
BalabanYenilik Basımevi / İstanbul1962Diğer
İzİmece Yayınları / Ankara1965Diğer
Şair Baba Ve DamdakilerCem Yayınevi / İstanbul1968Hatıra
İzdüşümüÖncü Kitabevi / İstanbul1969Diğer
Kalıba SığmayanlarGerçek Sanat Yayınları / İstanbul1994Roman
Nâzım Hikmet ve BizMilliyet Yayınları / İstanbul1998Hatıra
Dağda DuruşmaBerfin Yayınları / İstanbul1999Roman
Avrupa'da DolaşanlarBerfin Yayınları / İstanbul1999Diğer
Tahliyeci YusufEtika Yayıncılık / İstanbul2000Hikâye
TekbıyıkBerfin Yayınları / İstanbul2002Hikâye
Nâzım Hikmet'le Yedi YılBerfin Yayınları / İstanbul2003Hatıra

İlişkili Maddeler

Sn.Madde AdıD.Tarihi / Ö.TarihiBenzerlikİncele
1LEM’Î, Abulllah Lem’î Efendid. ? - ö. 1552-53Doğum YeriGörüntüle
2RIZÂ, Rızâ Efendid. ? - ö. 1774?Doğum YeriGörüntüle
3Göksel Yılmazd. 1965 - ö. ?Doğum YeriGörüntüle
4Nezih Canseld. 1921 - ö. 1997Doğum YılıGörüntüle
5Bedii Faik Akınd. 1 Mayıs 1921 - ö. 16 Haziran 2015Doğum YılıGörüntüle
6Bekir Büyükarkınd. 1921 - ö. 6 Ağustos 1998Doğum YılıGörüntüle
7Zuhal Tekkanatd. 16 Ağustos 1938 - ö. 27 Ekim 2019Ölüm YılıGörüntüle
8Şule Yüksel Şenlerd. 29 Mayıs 1938 - ö. 28 Ağustos 2019Ölüm YılıGörüntüle
9Özdemir Nutkud. 12 Ocak 1931 - ö. 8 Kasım 2019Ölüm YılıGörüntüle
10Selâhattin Batud. 25 Aralık 1905 - ö. 24 Mayıs 1973MeslekGörüntüle
11M. Halistin Kukuld. 1 Ocak 1943 - ö. ?MeslekGörüntüle
12Nurullah Kuzud. 22 Mayıs 1983 - ö. ?MeslekGörüntüle
13Hüseyin Hatemid. 12 Aralık 1938 - ö. ?Alan/Yüzyıl/SahaGörüntüle
14Ali Akbaşd. 04 Eylül 1942 - ö. ?Alan/Yüzyıl/SahaGörüntüle
15İbrahim Altund. 30 Temmuz 1969 - ö. ?Alan/Yüzyıl/SahaGörüntüle
16Nazım Hikmet Rand. 20 Kasım 1901 - ö. 3 Haziran 1963Madde AdıGörüntüle
17İBRAHİM, İbrahim Koçd. 01.01.1952 - ö. ?Madde AdıGörüntüle
18CÛDÎ, Merzifonlu Muallim İbrâhîm Cûdîd. Kasım 1850 - ö. 19 eylül 1931Madde AdıGörüntüle