Madde Detay

Emine Işınsu, 17 Mayıs 1938’de Kars’ta doğdu. (Kökdemir 1995: 1; Tuncer 2000: 224) Babası Bulgaristan Türklerinden Tümgeneral Aziz Vecihi Zorlutuna, annesi Erzurum’un tanınmış ailelerinden Zorluoğullarından hürriyet mücadelecilerinden Fedakâran-ı Millet Cemiyeti başkanı Avnullah Kazımî Bey’in kızı tanınmış şair ve yazar Halide Nusret Zorlutuna’dır. (Tekin 2005: 190; İslâm 1992: 15; Komisyon 2003: 358) Resmî adı Işınsu olan yazarın göbek adı Emine’dir. Yazar İsmet Kür, Işınsu’nun teyzesi, yazar Pınar Kür ise teyzesinin kızıdır. (Akbaş 2012: 39) Işınsu, ilköğrenimine Urfa’da başladı. Bu tahsiline Sarıkamış’ta devam etti. Nihayetinde Ankara Alparslan İlkokulundan mezun oldu. Ortaokul tahsilini Ankara Cebeci Ortaokulunda tamamladı. TED Koleji Lisesi’nden 1957’de mezun oldu. (İslâm 1992: 15; Tuncer 2000: 224) DTCF’deki İngiliz Dili ve Edebiyatı eğitimi sırasında Fulbrigt bursu ile altı aylığına Amerika’ya 6-7 yaş gurubu çocuklara eğitim kamplarında refakat eden sosyal hizmetli olarak gitti. Amerika dönüşü oradan aldığı şık bir kıyafetini satarak karşıladığı sınav ücreti ile ODTÜ İşletme bölümüne kayıt yaptırdı. (Akbaş 2012: 41) Bu bölümde aradığını bulamayan Işınsu, evlenmeyi planladığı kişi olan Namık Bey’in tesiri ile Hukuku Fakültesine girdi. Nihayetinde DTCF Felsefe bölümüne de kayıt yaptırmakla birlikte bütün yüksek tahsil teşebbüslerini neticelendirmeden yarıda bıraktı. 1959 yılında ilk eşi olan Erdoğan Cemil Okçu ile evlendi. 1969 yılana kadar süren ilk evliliğinden sonra 1972 yılında Prof. Dr. İskender Öksüz ile evlendi ve eşi Öksüz’ün işi sebebiyle 1981 yılında Suudi Arabistan’a gitti. (Kökdemir 1995; Tuncer 2000: 224) Emine Işısnu, bazı kaynaklarda ikinci eşinin soyadı olan Öksüz soyadı ile yer alır. (Komisyon 1990: 175)Elif, Murathan ve Yağmur isminde üç çocuk sahibidir (Kökdemir 1995: 7). 5 Mayıs 2021 tarihinde Ankara'da vefat etti. 

Sanata ve edebiyata ilgi duyan, ortaya koydukları eserlerle Türk kültür dünyasının içinde var olan bir aileden gelen Işınsu, ortaokul yıllarında yazılar ve şiirler kaleme almaya başlar. TED Koleji’nde “şair” olarak tanınan Işınsu’nun ilk şiiri 1954’te Eğitim Dergisi’nde yayımlanan “İnsanlarla” başlığın taşır. Onun ilk ve tek şiir kitabı olan ve okulu Ankara Koleji’nin kurucusu olan Mümtaz Turhan’a ithaf ettiği (Kökdemir 1995: 15) İki Nokta 1956 yılında yayımlanır. Şiir kitabında kırk dokuz şiire yer veren Işınsu, bu şiirlerin gençlik karamsarlığı ve kaderciliği odağında hissettiği duyumsamalarla yazdığını ve bu metinleri şiir olarak nitelemenin zor olduğunu ifade eder. (Tuncer 2000: 226) Dil olarak sade bir söyleyişle karşımıza çıkan şiirler, serbest vezindedir. Lise döneminde Eğitim Dergisi’nde yazıları, çocuk romanı tefrikaları ve röportajları yayımlanır. (Akbaş 2012: 40) Işınsu, bir süre Eğitim Dergisi’nin editörlüğünü de yapar. Bu dönemde bir köpeğin ağzından kurgulanan Minko’nun Hatıraları adlı bir çocuk anlatı tefrikası yarıda kalır. (Türk 2018: 41; Tuncer 2000: 226; Kökdemir 1995: 1) Dost dergisinde Mart ve Nisan 1959’da iki hikâyesi çıkmıştır.

Yeni İstanbul gazetesinde “Dedikodu” başlığı yazı dizisini “Mehlika Arda” müstear adıyla kaleme alır. 1962-65 yılları arasında İrfan Atagün, Galip Erdem ve Ergün Göze ile birlikte Sabah gazetesini çıkarırlar. Bu dönemde Sabah gazetesinde muhtelif konularda fıkralar, Devlet dergisinde de yazılar kaleme alır. (İslâm 1992: 16) Devlet dergisindeki yazılarında “Emine Abla” müstear adını kullanır. Sabah gazetesinin el değiştirmesi ve bazı siyasî sebeplerden dolayı bu gazetede sadece iki yıl kadar yazılar kalem alır. (Kökdemir 1995: 4) 1973-74 yıllarında Bozkurt dergisinin “Gençlerle Hasbihal” isimli köşesinde yazılar kaleme alır. Diyanet gazetesinden Emine Abla müstear adıyla bir kadın köşesi hazırlar. (Tuncer 2000: 227)

Ocak 1969 yılında annesi Halide Nusret Zorlutuna ile çıkarmaya başladığı Ayşe isimli dergisi 29. sayısından, Mayıs 1971 yılından itibaren Töre ismini aldı. Töre dergisi 1985’e kadar çıkmaya devam eder. (Türk 2018: 41) Işınsu, Dost, Hisar, Bozkurt, Devlet, Kadın, Ayşe, Töre, Türk Edebiyatı gibi dergilerde yazılarını ve eserlerini yayımlar. (İslâm 1992: 16; Tuncer 2000: 227) Hisar’da çıkan bir şiirinde Zorlutuna soyadını kullanmaması, edebiyat dünyasında kendi yazılarıyla, kalemiyle yer alma gayreti olarak telakki edilir. (Çınarlı 2012) Yine Hisar dergisindeki başta Yeşil Fasulyeler olmak üzere, pek çok hikâyesinde kadın meselelerini izlek olarak işler. (Tuncer 2000: 227) Onun dergicilikteki tecrübesi yadsınamaz bir seviyededir. Dergilerde çıkan yazıları, milliyetçilik fikri çevresinde şekillenen meseleler, iç ve dış siyasete dair değerlendirmeler, kültürel meselelerin gündeme getirilmesi hususiyetleri bağlamında şekillenir. Sahip olduğu millî ülküyü zaman zaman sanatının önüne koyan Işınsu (Kabaklı 1974: 801), ideolojik saplantılardan da uzak durma gayreti güder. Türkiye siyasal tarihinin panoramasını bireyin iç dünyasına odaklanarak eserlerinde görünür kılar. (Aytaç 2008: 1178)

Edebî hayatına şiirle başlayan Işınsu’nun basılan ilk kitabı da bir şiir kitabı olan İki Nokta’dır. 1956 yılında basılan kitapta, gençlik yıllarının duyuşları terennüm edilir. Sonrasında süreli yayınlarda yazılar kaleme almaya başlayan Işınsu, gazete ve dergilerde fıkra, deneme, makale, kısa hikâyeler kaleme aldıktan sonra tiyatro türünde de eserler verir. (İslâm 1992: 16) Fransızcaya da çevrilen Bir Yürek Satıldı (1967) adlı oyunu TRT radyofonik tiyatro eserleri arsasın birincilik ödülü alır. Aynı adlı eserini bir televizyon için düzenler. (Tuncer 2000: 225) Bu dönemde 1967’de Bir Milyon İğne, 1967’de Ne Mutlu Türküm Diyene, 1975’te de Adsız Kahramanlar adlı piyeslerini yayımlar. (İslâm 1992: 16) Işınsu, Adsız Kahramanları maddî bir kaynak teşkil etmesi açısından Poyraz Reklam Ajansının “Unutulmayan hâtıralar, Unutulmayan Aşklar” programı için yazdığından ve bu metni hazırlarken tarihî kaynaklara başvurduğundan bahseder. Bir Milyon İğne adlı eseri Aclan Sayılgan’ın hayatından esinlenerek hazırladığı komünizm karşıtı bir tezli metindir. (Tuncer 2000: 226) Ne Mutlu Türküm Diyene adlı piyesinde, on altı büyük Türk devletini birer tarihî kişilik olarak tasavvur edilir. Bununla birlikte Türk kültür ve siyasî tarihinde yadsınamaz bir yer edinen tarihi kişilikler de Türklük bilinci dâhilinde metinde yer bulur. Toprak esasına bağlı milliyetçik anlayışı ile nihayete eren bu eser, Türkiye Cumhuriyeti’nin köklü geçmişini dikey boyutlu bir tarihsel perspektifle gündeme taşır. Bir Yürek Satıldı adlı eserinde de, insanın iç dünyası sahip olduğu değerler eşliğinde sergilenir. Kültürel kimlik eşliğinde var olabilmenin insan benindeki yansımaları toplumsal düzeyde belirginlik kazanır.

Işınsu, ilk romanı olan ve kendisine Turizm ve Tanıtma Bakanlığının Sanat Armağanı Ödülünü kazandıran Küçük Dünya’da annesinin üslup tesirinde kalsa da (Tuncer 2000: 225) ikinci romanı olan Azap Toprakları’nda (1969) kendi üslubunu yakalar. (Akbaş 2012: 41) Küçük Dünya romanı 1962 yılında Yeni İstanbul gazetesinde tefrika edilir. Bu romanda annesi Halide Nusret Zorlutuna’nın hem edebî hem de yaşamsal tesirlerini görmek mümkündür. Işınsu, bu romanını annesinin tesiri ve teşvikleriyle bitirdiğini ifade eder. (Tuncer 2000: 225) Ayrıca Küçük Dünya romanının tefrika yayımlanma maceraları Kaf Dağının Ardında adlı romandaki Mevsim karakteri ağzından verilir. (Kökdemir 1995: 2)

Kendini Türk milliyetçiliği cenahında konumlayan Işınsu, yazmak eylemini hayatta kalmanın, var olmanın, inandığı yolda ilerlemenin bir göstergesi olarak kabul eder. (Akbaş 2012: 43) Yarattığı roman karakterlerini ilk olarak kendi iç dünyasında besleyen ve onlarla içsel bir bağ kuran Işınsu, ortaya koyduğu olay örgüsünün içinde bizatihi yaşar. Bu durum, onun canlı bir üsluba sahip olmasıyla birlikte, okuyucunun karakterlerle kurduğu ilişkiyi yabancılıktan ari kılar. (Ercilasun 2012: 76) Esir Türklerin varlığı ve çektiği acılar, onun romanlarına ilham veren en önemli hususlar arasındadır. İkinci romanı olan Azap Toprakları’nda Batı Trakya Türklerinin maruz kaldığı zulmü ve baskıyı işler. Bu romana kaleme almasının sebebi, Türk milletine farklı coğrafyalarda yaşayan Türklerin maruz kaldığı zulümleri anlatmaktır. (Kökdemir 1995: 382) Işınsu, bu romanında Batı Trakya toprağına ve burada yaşayan Türk’ün değerlerine sarılma gayreti içinde olan karakterler inşa eder. (Atay 2016: 175) 1971’de yayımladığı Ak Topraklar romanı ile Türk Edebiyatı Vakfının roman ödülünü kazanır. Bu eserde geleneksel anlatıcı tipolojisini Dede Korkut geleneği bağlamında görünür kılar. (Kökdemir 1995: 5) Yine bu romanında karşımıza çıkan dil tercihi de Eski Anadolu Türkçesi’nden yoğun izler taşır. 1973’te yayımlanan Tutsak adlı romanında Misak-ı Millî toprakları bağlamına oturan Kerkük Türkmenlerinin içinde bulunduğu siyasal baskıları tutsaklık olgusu etrafında işler. Bu tutsaklık metaforu, kadının erkek karşısındaki toplumsal cinsiyet tutsaklığı, insanın kendi iç dünyasındaki tutsaklık denklemleri ve nihayetinde siyasal tutsaklık boyutlarında romanda belirginlik kazanır. Bu romandaki karakterlerde otobiyografik görünümler de dikkat çeker. Romanın başkişisi Ceren’in Emine Işınsu, Ceren’in kızı Alev’inde Işınsu’nun kızı Yağmur’dan izler taşıması kendisi tarafından da dile getirilir. (Tuncer 2000: 227) 1974’te yayımlanan ve kendisine Türkiye Millî Kültür Vakfı ödülünü getiren Sancı romanında 1980 darbesi öncesinde cereyan eden siyasî gelişmeleri, ülkücü camiadan seçtiği gerçek kişiler ve Türk – İslâm ideolojisi çerçevesinde kurgular. Romanın başkişisi Dursun, gerçek hayatta var olan ve ideolojik çatışmalara kurban olarak yaşamını yitiren Dursun Önkuzu adlı Türk milliyetçisidir. Işınsu, bu romanını hazırlarken Dursun Önkuzu’nun memleketi olan Zile’ye gider ve onun yakınlarıyla çeşitli görüşmeler yapar. (Kökdemir 1995: 6) 1979’da yayımlanan Çiçekler Büyür romanı, Dış Türkler meselesini yeniden gündeme taşıyan bir başka romanıdır. Işınsu’nun bu romanı, edebiyat çevrelerinde yankı uyandırır ve genel olarak olumlu görüşlerle karşılanır. Babasının Bulgaristan Türklerinden olması, onun bu coğrafyadaki Türklere daha bir millî romantik duyuşla yaklaşmasının en önemli sebebidir. Emine Işınsu, Azap Toprakları ve Çiçekler Büyür romanlarını Bulgaristan’dan ve Yunanistan’dan gelen Türklerin mektuplarından, onların anlattıkları gerçek hikâyelerden esinlenerek kaleme aldığını söyler. (Kökdemir 1995: 382) 1982’de yayımlanan Canbaz romanının olay örgüsünü köy – şehir mekânları düzleminde görünüm kazanan kültürel değişme ögelerini, sendikaların sözde hukuk mücadelelerinin emek savunusundan ziyade maddî çıkara dayalı oluşu üzerine kurar. Işınsu, bu romanıyla Türkiye Yazarlar Birliği ödülünü alır. 1985’te yayımlanan Kaf Dağının Ardında adlı romanında bireysel psikolojik hususiyetleri yarattığı Mevsim Öz karakteri üzerinden işler. Işınsu, bu romanını eşi Prof. Dr. İskender Öksüz’ün görevi dolayısıyla Suudi Arabistan’da bulunduğu dönemde kaleme almıştır. (Kökdemir 1995: 7) 1990 yılında yayımlanan ve bir dönem romanı olarak karşımıza çıkan Atlıkarınca TRT’de yayınlanmak üzere yazılan senaryonun romanlaşmış hâlidir. (Karakeçi 2017: 10) 1993’te yayımlanan Cumhuriyet Türküsü adlı romanı, Millî Mücadele yıllarını konu alır ve Türkiye Cumhuriyeti’nin kuruluş serüveni ve kurucu dinamiklerine dair tarihsel süreçleri barındırır. 1997’de çıkan Nisan Yağmuru ve 1998’de çıkan Havva romanlarında insanın maddî dünyada mücadele etmek zorunda kaldığı dünyevî hususlardan sıyrılarak hakikî mana âlemine doğru erişme yolunda sergilediği mücadeleyi tasavvufî bir boyutta işler. Onun romanlarında konumlanan tasavvuf meselesi, Türk tasavvuf anlayışında İslâm dini geleneğine bağlılıkla birlikte Anadolu’nun İslâm dininin yaşamsal formlarında görünüm kazanan hususları tarihî şahsiyetler eşliğinde gündeme getirir. Bu romanlar arasında başkişisi Yunus Emre olan Bir Ben Var Benden İçeri romanı 2002’de; başkişisi Niyazi Mısrî olan Bukağı 2004’te; olay örgüsünün Numan’dan Hacı Bayram-ı Veli’ye olan dönüşümünün teşkil ettiği (Hacı) Bayram romanı 2005’te; Anadolu’nun İslâmlaşma sürecini tarihi kişiler eşliğinde işleyen Hacı Bektaş romanı da 2005’de yayımlanır.

Işısnu’nun tek hikâye kitabı Bir Gece Yıldızlarla ismini taşır. 1991 yılında yayımlanan kitaptaki hikâyeler, romanlarının tekrarı olmak ihtimalinde uzaklaşan kurgulara sahiptir. Bu eseri, farklı süreli yayınlarda daha önceleri yayımlanmış olan hikâyelerin yanı sıra “Selam” başlıklı kısa hikâyeler dizisinden mürekkeptir.

Deneme türünde bir eser olan ve aynı zamanda tasavvufî esintileri de barındıran Dost Diye Diye’de Kur’an-ı Kerim’deki ayetler eşliğinde değerlendirdiği kültürel değerleri, insanî erdemleri özgün bir bakış açısı ile yansıtır. Birlik olmak, gönülden sevmek, gönülle yaşamak, nefis ile mücadele etmek, kibirli olmamak, hoşgörülü olmak, kendini yetiştirmek, dostluğa değer vermek gibi değerler bu eserinde ön plana çıkan kültürel ve dinî meseleler olarak karşımıza çıkar. (Karakeçi 2017: 13)

Onun eserlerindeki olay örgüleri diyaloglarla kurulur. Bu sayede üslubu da tekdüzelikten kurtulur. Onun romanlarının birçoğu her ne kadar tezli olsa da bu romanlarda dahi hayatın doğallığı mevcudiyetini korur. Emine Işınsu, eserlerini kurarken dış gözlemden ziyade iç gözlemden hareket eder. (Ercilasun 2013: 77) Tasvirlerin eksikliklerini karakterlerin iç dünyalarındaki derinlikle örter.

Babası Bulgaristan Türkü olan Işınsu, babasının hayatta kalma macerasını birinci ağızdan dinler. Babasının eline Kuran-ı Kerim verilerek ocağa saklanmak suretiyle hayatta kalması, onun için trajik ve kimlik kurucu hatıralar arasındadır. Çiçekler Büyür romanının yazılış sebeplerini burada aramak yerinde olur. Bu romanın başkişisi olan İlay, Türklük bilinci ile kurgulanan bir karakter olarak Türkçülük ideolojisini benimseyenlerin tercih ettiği bir kız çocuğu ismi olur. (Akbaş 2012: 42) Roman karakterlerini hissederek, günlük yaşantıda onlarla içsel bir bağ kurarak kurgulayan Işınsu, (Akbaş 2012) bu karakterleri genelde Türk dünyasının farklı coğrafyalarındaki Türkler arasından seçer. Işınsu, kendisini bir Türk milliyetçisi olarak kabul eder (Kökdemir 1995: 4) ve bu dünya görüşü doğrultusunda ideolojik daralmadan sıyrılarak farklı türlerde yazılar, metinler ve eserler kaleme alır. Onun fikir dünyasını inşa eden referans noktaları; insana verdiği değer ve beslediği sevgi, Allah’a olan bağlılığı ve milletine olan düşkünlüğü şeklinde sıralanabilir. (Kökdemir 1995: 10) Kendisini samimi bir yazar olarak tanımlayan Işınsu, topladığı malzemede karşısına çıkan ve hikâyesini kurmada temel karakter olacak isimleri orijinal halleri ile eserlerinde işleyen Işınsu’nun kendine has yazarlık ritüelleri ve tecrübeleri vardır. Söz gelimi eser yazımına başlarken abdest alması, dua etmesi ve besmele çekmesi gibi. (Kökdemir 1995: 383)