Madde Detay

Kemal Bekir, Denizli'nin Çivril ilçesinde Ayşe Özmanav ile memur Bekir Özmanav'ın oğlu olarak 1924'te dünyaya geldi. Dinar’da başladığı ilköğrenimini Sandıklı ve Denizli’de tamamladı. Babasının işi sebebiyle İzmir'e taşındılar ve ortaokulu İzmir Gazi Ortaokulu'nda; liseyi ise İzmir Ticaret Lisesi'nde okudu. 1944'te girdiği Ankara Devlet Konservatuarı Tiyatro Bölümü'nü 1949’da bitirdi. Aynı yıl Ankara Devlet Tiyatrosu’nda oyuncu olarak sahneye çıktı.

1951’de Ceza Kanunu’nun 141. Maddesine muhalefetten tutuklanarak Sirkeci’deki Sansaryan Han’a götürülüp 56 gün hücre cezasına çarptırıldı ve 2 yıl hapis yattı. Daha sonra 8 ay Akhisar’a sürgün edildi (Uçar 2006: 91). Cezaevinden çıktıktan sonra geçimini sağlamak için bir süre muhasebecilik yaptı. 1959’da oyuncu olarak girdiği İstanbul Belediyesi Şehir Tiyatroları’nda hem oyuncu hem de yönetmen olarak görev aldı. 1980’den sonra ise İstanbul Devlet Tiyatrosu’nda çalıştı. Kemal Bekir, tiyatro oyunculuğunun yanı sıra Baba Evi, Üvey Baba ve Kurtuluş gibi dizilerde oyunculuk yaparak ekran karşısında da yer aldı. 1989’da İstanbul Devlet Tiyatrosu’ndan emekli oldu. Emekliye ayrıldıktan sonra 1995’e kadar Mimar Sinan Üniversitesi Güzel Sanatlar Fakültesi’nde öğretim üyesi olarak çalıştı. TYS ve Tiyatro Yazarları Derneği üyeliğinde bulundu.

Kemal Bekir, İstanbul Şehir Operası sanatçısı Özcan Özman’la hayatını birleştirdi. Bu evlilikten Esen adını verdikleri bir kız çocukları oldu. Eşi Özcan Hanım, geçirdiği mide rahatsızlığı sebebiyle tedavi gördüğü hastanede 2001 yılında hayata veda etti ve Zincirlikuyu Mezarlığı'na defnedildi. Bir süre sonra Kemal Bekir İzmir'e döndü. Hayatının son demlerinde Narlıdere'de İzmir Valiliği Dinlenme ve Bakımevi'nde ikamet etti. 13 Ocak 2014 tarihinde İzmir'de tedavi gördüğü hastanede hayata gözlerini yumdu. Kemal Bekir, 16 Ocak 2014'te İstanbul Şehir Tiyatroları’nda adına düzenlenen törenin ardından Teşvikiye Camii'nde cenaze namazı kılınarak Zincirlikuyu Mezarlığı'na defnedildi.

Kemal Bekir'in ilk şiiri 1944'te İstanbul dergisinde çıktı (Yalçın 2010: 671). Aynı dergide şiirlerini yayımlatmayı bir süre daha sürdürdü. Edebî yaşamına şiirle başlamasına rağmen nesirle devam etti. Özellikle İzmir'de çıkan Fikirler dergisinde 1947-1950 yılları arasında yayımlanan hikâyeleriyle nesir alanında da tanındı. Fikirler dergisinin haricinde Anadolu, Felsefe Dergisi, İnsancıl, Seçilmiş Hikâyeler, Somut, Ufuklar, Varlık, Yeditepe, Yazko Edebiyat gibi dergilerde de hikâyeleri yayımladı.

Yabancılar adlı romanı Varlık Yayınları tarafından 1958'de yayımlandı (Necatigil 1992: 152). Bu romanı 1966'da altı bölümlük radyo dizisi (arkası yarın) şeklinde verildi. Roman, bir kasabada memur olan Sıtkı Efendi'nin henüz on üç on dört yaşlarında olan kızı Saadet'e varlıklı, üç çocuklu, dul bir adam olan Mehmet Ağa'nın talip olması ve sonrasında yaşananlar üzerine kuruludur. Sıtkı Efendi kızını Mehmet Ağa'ya vermek istemediği için müdürü Rauf Efendi tarafından baskıya maruz kalır. Bu olayın bulundukları çevrede dedikodu malzemesi yapılması üzerine Sıtkı Efendi hem üzerindeki baskılardan kurtulmak hem de kızının geleceğini korumak için çareyi kasabadan ayrılmakta bulur. Yazar bu romanında onurlu, çocuklarına karşı merhametli bir babanın çevresindekileri karşı verdiği psikolojik direnişin öyküsünü anlatır.

Kaçaklar adlı romanı 1961 yılında Remzi Yayınevi tarafından basıldı. Roman 1983'te iki bölümlük televizyon dizisi olarak yayımlandı. Mutluay, bu romanın yılın en özgün kitabı olduğunu ileri sürdü (Mutluay 1962'den aktaran Necatigil 1992: 208).

1970 yılının Aralık ayında Güney dergisinde "Fatma Hanımın Erik Ağacı" başlıklı hikâyesi yer aldı. Aynı yıl içinde bu hikâyesinin de yer aldığı Fatma Hanımın Erik Ağacı adlı kitabı Yücel Yayınevi tarafından yayımladı. Eser; "Büyük Adam", "Hamit Bey", "Piyango", "Fatma Hanımın Erik Ağacı", "Yumurta", "Ortak Bilet", "Kibrit Kutusu", "Belma ile Ali", "Ben Sen O Öteki" başlıklı dokuz hikâyeden oluşmaktadır (Necatigil 1992: 152). Hikâyelerinde iki eski arkadaş, öğretmen-kaymakam, ev sahibi-kiracı, iş adamı-memur gibi kişiler arasındaki pişmanlık, öfke, hınç, kıskançlık, güven, suçluluk duyguları bağlamında insani ilişkileri konu edindi.

1975'de Habora Yayınevince Bayrama Yakın adlı hikâyesi neşredildi. Kanlı Düğün adlı romanı, 1997'de Ceylan Yayınevi tarafından yayımlandı. Romanda toplumun hemen hemen her sınıfından insanları temsil eden kahramanlarla 12 Mart döneminin panoramasını çizildi. Devrimciler, polisler, ajanlar, faşistler, köylüler burjuvalar gibi toplumun çeşitli kesimlerinden insanları tipleştirerek yakın tarihin siyasi ve toplumsal yapısına ışık tuttu.

Felsefe dergisinin 1979-1980 yılları arasında çıkan 3 sayısında yayımlanan Hücre 1952 adlı romanı, 1997'de Pencere Yayınevi tarafından okuyucu ile yeniden buluşturuldu. Yazar, romanını 1952'de hücrede geçirdiği süreçten yola çıkarak kaleme aldı. Romanın kahramanı Mustafa, bir bakıma yazarın gençliğinin yansımasıdır. Roman, iki buçuk metrekarelik hücreye tıkılan bir insanın elli altı gün boyunca kendi içine dönerek kendisiyle yaptığı hesaplaşmayı konu edindi. Eserde, fiziksel işkenceden ziyade ruhsal işkenceye maruz kalan bir insanın sorgulamaları, geçmişini gözden geçirişi, pişmanlıkları ve geleceğe dair umutları ruhsal ve felsefi bağlamda işlendi. Hücre 1952 adlı romanıyla 1998 Orhan Kemal Roman Ödülü'nü aldı.

Bekir; roman, hikâye ve şiirlerinin yanı sıra yerli ve yabancı birçok yazarın romanlarını oyunlaştırdı. Utanmaz Adam (1967) adıyla yayımladığı Hüseyin Rahmi Gürpınar’ın Utanmaz Adam romanı; Düşüş (1988) adıyla oyunlaştırdığı Nahit Sırrı Örik’in Sultan Hamit Düşerken adlı romanı; Kâmil Bey (1991) şeklinde yayımladığı Kemal Tahir’in üçlemesi (Esir Şehrin İnsanları, Esir Şehrin Mahpusu, Yol Ayrımı) sahneye aktardığı eserler arasında göze çarptı. Düşüş adlı oyunuyla Ankara Sanat Sevenler Derneği tarafından en iyi oyun yazarı seçildi.

Yazarın hikâyeleri, 2006'da Pencere Yayınevi tarafından Bütün Öyküler adı altında toplanarak basıldı. Mitos Boyut Yayınlarınca 2011'de Toplu Oyunları I (Sultan ile Kızları/Tuhaf Bir Ölüm) ve 2013'te Toplu Oyunları 2 (Düğün/Utanmaz Adam) yayımlandı.

Anılarını kaleme aldığı Unutmamak adlı eseri Kasım 2013’te Remzi Kitabevince basıldı. Melih Cevdet Anday, Salah Birsel, Sabahattin Ali, Sait Faik, Orhan Veli Kanık, Muhsin Ertuğrul, Edip Cansever, Metin Eloğlu gibi edebiyat ve sanat dünyasından şahsiyetlere dair anılar içermesi bakımından bu türde yazılmış önemli eserler arasında yerini aldı.

Kemal Bekir, hikâye ve romanlarında doğayı ve insanları gerçekçi bir tutumla eserlerine aktardı. Derin bir gözlem yeteneğine sahip olan yazar, insan davranışlarının nedenselliğini kahramanları üzerinden yansıtmaya çalıştı. Eserlerinde ironik, akıcı ve yalın bir dil kullandı. İnsan gerçeğini can alıcı noktalarıyla yakalamayı başarmış bir yazar olarak değerlendirildi (Seyda 1965: 162). Behçet Necatigil, ayrıntılı bir anlatımla bütün davranışların psikolojik nedenlerini açıklama gücünü başarabildiğini ifade etti (2002: 222). Kemal Bekir, çeşitli röportajlarında Gogol, Çehov gibi yazarların insana ve doğaya bakışından etkilendiğini belirtti.