MOLLA SAİDULLA

(d. 1255/1840 - ö. 1330/1913)
divan şairi
(Divan/Yazılı Edebiyat / 19. Yüzyıl / Çağatay)
ISBN: 978-9944-237-86-4

1255/1840 yılında Kaşgar’ın Yenisar ilçesine bağlı Teviz köyünde fakir bir ailede dünyaya geldi (Osman 1996: 671). İlk eğitimini Teviz köyündeki dinî okulda tamamladıktan sonra, Yenisar ilçesindeki medresede birkaç yıl Uygur ve Doğu klasik edebiyatı üzerine eğitim aldı (Utuk vd. 2006: 193). Genç yaşta şiir yazmaya başlayan şair, ilk şiirlerinde rüşvet ve iltimasla şehri yönetenleri hicvetti. Ailesi ekonomik sıkıntılar nedeniyle Yarkent’e göç etti. Bu nedenle medrese eğitimini tamamlayamayan Saidulla, ailesinin ziraat işlerine yardım etti. Onun hayatı yoksulluk içinde ve gurbette geçti. Şair, şiirlerinde dönemin siyasi yapısını ve yöneticileri hicvettiği için yöneticiler onu “isyancı” diyerek tutuklayıp cezalandırmak istedi. Bu durumu haber alan şair, yurdundan ayrılıp Doğu Türkistan’ın farklı şehirlerinde yaşadı. Saidulla, Orta Asya’nın çeşitli şehirlerini dolaştıktan sonra 1309/1892 yılında Keşmir’e geldi. Burada Özbek şair Zâkircân Halmuhemmet’in oğlu Furket ile tanıştı ve 1310/1893 yılında Furket ile birlikte Yarkent’e döndü. 1326/1909 yılında Furket’in ölümü üzerine Kaşgar’ın Poskam ilçesine yerleşen şair, 1330/1913 yılında vefat etti.

Uzun yıllar yurdundan ayrı yaşamak zorunda kaldığı için şairin şiirlerinde vatan özlemi önemli bir yer tutar. Gurbette yaşadığı dönemde, bir süre kaldığı Maralbaşı ilçesinde şiirlerini bir eserde topladı ve bu eseri babası Sait Ahun’a gönderdi. Şairin günümüze kadar gelebilen şiirleri ise söz konusu eserin Seypidin Ahun tarafından çoğaltılan nüshasında yer almaktadır (Utuk vd. 2006: 194; Osman 1996: 671). Edebiyat tarihçileri, Saidulla’nın şiirlerini üç divanda topladığını söylemektedirler, ancak günümüze kadar gelebilen eseri 94 sayfalık Dîvân'ıdır. (Utuk vd. 2006: 194). Eserin baş kısmı ve sonu eksiktir (Osman 2005: 672).

Kaynakça

Osman, Ğayretcan, O. İsmail ve T. Savut (hzl.) (2005). Uyğurlarnin Kedimki Edebiyati 2. Ürümçi: Şincan Maarip Neşriyatı.

Utuk, İmincan Ehmidi, M. Mirziehmet, H. Abdusalam, Ş. Elahun ve M. Muhemmet (2006). Uyğur Edebiyatı Tarihi 3. Pekin: Milletler Neşriyatı.

Madde Yazım Bilgileri

Yazar: DOÇ. DR. ADEM ÖGER
Yayın Tarihi: 25.05.2014
Güncelleme Tarihi: 30.11.2020

Eserlerinden Örnekler

Bay beççe sipâhilarğa bu dunyâ kenri cennettur

Kiyişi esil zerbâb yetişi nâz u ni’mettur

Fekir miskin yetimlerge erec dişvâr kulfettur

Burda nân tapip yese uninğa şu ğenimettur

Hesrette öter künler nadâmet âh u efğânlik

Nadâmet çekti pukralar zulüm içre közin yaşlap

Yiraklarğa çikip ketti makâni yurtini taşlap

Mucâvir hem fekirliknin yoliğa kedem taşlap

Bî-çârilerge ne çâre baiğe çüşse sersânlik

Rubailer

Sersanlikti mu pulsiz kalmadım,

Yiyiş üçün nân unsiz kalmadim

İkki yenimda ikki begim bar

Şuna heç kimdin korkup kalmadim

Capa çeksem mu ölüp kalmadim

Kişige hergiz muhtâc bolmadim

Lekin hicrânda közlirim yaşlik

Râzi bolunlar ey yârânlirim

(Osman, Ğayretcan, O. İsmail ve T. Savut (hzl.) (2005). Uyğurlarnin Kedimki Edebiyati 2. Ürümçi: Şincan Maarip Neşriyatı. 672.)


İlişkili Maddeler

Sn.Madde AdıD.Tarihi / Ö.TarihiBenzerlikİncele
1SALÂHÎ, Muhammed Ebû Salâhîd. ? - ö. ?Doğum YeriGörüntüle
2GARÎBÎ, Huşald. ? - ö. ?Doğum YeriGörüntüle
3MOLLA HACId. ? - ö. 19. yy.Doğum YeriGörüntüle
4REMZÎ, Dârendelid. 1840 - ö. 1879Doğum YılıGörüntüle
5KUL HALİLd. 1840-1850? - ö. 1905-1915?Doğum YılıGörüntüle
6YÛSUF, Yûsuf Seryâmî, Abduşüküroğlud. 1840 - ö. 1912Doğum YılıGörüntüle
7Hadiye Ebüzziyad. 10 Şubat 1884 - ö. 16 Mart 1913Ölüm YılıGörüntüle
8KÂMİL PAŞA, Kıbrıslı Mehmed Kâmil Paşad. 1832 - ö. 1913Ölüm YılıGörüntüle
9İZZET, Attaroğlu İzzet Efendid. 1865 - ö. 1913Ölüm YılıGörüntüle
10EMÎN, Molla Ali Binni Molla Emînd. 1835 - ö. 1902Alan/Yüzyıl/SahaGörüntüle
11GARÎBÎ,Turdî Nâzımd. 1802 - ö. 1862Alan/Yüzyıl/SahaGörüntüle
12NİZÂRÎ, Abdurehimd. 1770 - ö. 1850Alan/Yüzyıl/SahaGörüntüle
13CÂMÎ, CÂMÎ-İ MISRÎd. ? - ö. ?Madde AdıGörüntüle
14MÜNÎFÎ, Mehmed Münîfî Efendid. ? - ö. 1667-68Madde AdıGörüntüle
15SUBHÎ, Ahmed Subhî Çelebid. ? - ö. 1669Madde AdıGörüntüle