Madde Detay

Kütahya-Tavşanlı’da doğdu. Şair, öykücü ve karikatürist Ferit Öngören ile şair Veysel Öngören’in kardeşidir. İlköğrenimini Tavşanlı’da, ortaöğrenimini Afyon’da tamamladı. Yükseköğrenimini İstanbul Üniversitesi Jeofizik Bölümü’nde sürdürürken yarıda bıraktı ve 1961’de Almanya’ya gitti. İstanbul Üniversitesi Gençlik Tiyatrosu’nda oyunculuk ve yönetmenlik yaparak başladığı tiyatro çalışmalarını Almanya’da devam ettirdi. Epik tiyatro üzerine öğrenimini Berlin’de Felsefe Fakültesi’nin Tiyatro Bilimleri bölümünün yanı sıra Berliner Ensemble adlı topluluğa dahil olup, Manfred Wekwerth’in reji çalışmalarına katılarak sürdürdü. Türkiye’ye 1960 yılında döndükten sonra Ankara’da Halk Oyuncuları’nda çalışan Öngören, Birlik Sahnesi’ni kurdu. Epik tiyatro anlayışını uygulamaya başladı. 1965’te yazdığı Göç isimli oyunu 1966’da Türkiye Milli Talebe Federasyonu Gençlik Tiyatrosu’nca sahnelendi. Bu oyun, Uluslararası Gençlik Tiyatro Şenliği’nde ikincilik ödülünü kazandı. Asiye Nasıl Kurtlur? isimli ikinci oyunu 1970’te Dostlar Tiyatrosu’nda sahnelendi ve 1972’de Ankara Sanat Sevenler Derneği Ödülü’nü kazandı. Öngören, 1971’de B. Brecht’in Adam Adamdır adlı oyununun yönetmenliğini üstlendi.

12 Mart 1971 askeri muhtırasının ardından kurmuş olduğu tiyatro topluluğunun gizli örgüt olarak görülmesi sonucunda askeri mahkeme tarafından altı yıl sekiz ceza aldı. Fakat iki yıl cezaevinde kaldıktan sonra aftan yararlanarak serbest bırakıldı.

1976’da İstanbul Birliği Sahnesi’ni kuran sanatçı, Brecht’in oyunlarını yönetmeye devam etti. Bir diğer oyunu Zengin Mutfağı ile 1977 İsmet Küntay Ödülü’nü, Ankara Sanat Sevenler Derneği Ödülü’nü, Tiyatro ’78 Dergisi Yılın Oyunu Ödülü’nü kazandı. Oyunlarından başka bir Masalın Aslı adlı bir eseri olan Öngören, daha sonra Almancaya da çevrilen bu eseriyle 1979 Alman Gençlik Kitap Ödülü’ne layık görüldü.

Öngören, 1980’de de askeri darbesi sonrasında Barış Derneği Davası’nda yargılandı ve suçsuz bulundu. Ardından Berlin’e ve Hollanda’ya gitti. 1982’den başlayarak Hollanda’da tiyatro dersleri vermeye başladı, vefatından sonra Vasıf Öngören Tiyatrosu adını alacak olan "El Kapısı" isimli tiyatro topluluğunu kurdu. Bir çocuk babası olan Vasıf Öngören, geçirdiği kalp krizi nedeniyle 14 Mayıs 1984’te Amsterdam’da vefat etti. Oyun yazarlığı, yönetmenliği ve bunun yanında kurduğu tiyatro topluluklarıyla tiyatroya katkıları için 1984’te Ulvi Uraz Tiyatro Onur Ödülü, Öngören’e verildi.

Vasıf Öngören, Türk tiyatrosunda B. Brecht’in epik tiyatrosunun tanıtma ve uygulama aşamalarında önemli bir isimdir. Çalışlar’a göre (1993: 204) “Brecht tiyatrosu bağlamında, epik-tartışmalı oyunlar üretti; oyunlarında toplumsal-siyasal sorunları çözümlemeye, izleyiciyi de bu çözümleme sürecine katmaya çalıştı, başlıcalıkla kendi oyunlarını sahneledi.” Öngören, Brecht’in Adam Adamdır, Faşizmin Korku ve Sefaleti gibi eserlerinin yanı sıra Nazım Hikmet’tin Memleketimden İnsan Manzaraları’ndan hareketle yazdığı 1941-42’den İnsan Manzaraları’nı sahneledi. Sanatçı epik yöntemi sadece Asiye Nasıl Kurtulur?’da değil, Zengin Mutfağı’nda da Oyun Nasıl Oynanmalı?’da da uyguladı. Yabancılaşma temasının ağır bastığı oyunlarında ekonomik, toplumsal ve siyasi sorunları işledi. Öngören, “Bir yazarın işi gerçeği anlatmaktır. Tabi gerçek üzerine farklı bakışlar var. Gerçeği anlatmak, yazmak sorunu, özellikle batıda bireyin gerçeğini yazma şeklinde gelişmiştir. Oysa birey gerçeğin bir ucu. Gerçek değişken bir yapıya bizlerden bağımsız kendi kanunlarıyla gelişen temel bir yapıya sahiptir ve ancak toplumsal var oluş biçimi ile belirlenir” (Göktaş 1995: 12) cümleleriyle kendi eserlerinin temelinde yatan fikirleri dile getirdi. Asiye Nasıl Kurtulur? adlı oyunu Türkiye'deki ilk epik tiyatro denemelerinden biri olarak tiyatro tarihinde yer alırken, önce Göç daha sonra Almanya Defteri adıyla sahnelenen ve yayımlanan oyunu da 1960 sonrasında oluşan göçmen yazını örnekleri içinde ilkler arasındadır.