Halit Fahri Ozansoy

(d. 13 Temmuz 1891 / ö. 23 Şubat 1971)
Şair, Oyun Yazarı ve Gazeteci
(Yeni Edebiyat / 19. Yüzyıl / Anadolu-Osmanlı-Türkiye)
ISBN: 978-9944-237-86-4

Halit Fahri, 13 Temmuz 1891’de [R.1307-H.309] İstanbul’da doğar. Baba tarafından büyük dedesi Sa‘diyye şeyhi Rusçuklu Yahyâ Efendi’dir. Babası tıp, tarih, tiyatro ve şiir olarak basılı pek çok eseri bulunan Mehmed Fahri Paşa, annesi Zehra Hanım’dır (Parlatır, :18). Yedi yaşında annesini kaybeden Halit Fahri, Zeyrek ve Vefa semtlerindeki mahalle mekteplerinde başladığı eğitim hayatını, Sultanahmet’teki Tefeyyüz Mektebi’nde devam ettirir. Bakırköy Rüşdiyesi’nden sonra Galatasaray Mekteb-i Sultânîsi’ne yatılı olarak girer (1904). Fakat hastalanınca öğrenimine ara vermek zorunda kalır. Hava değişimi için bir süre Filibe’deki amcası Ali Hilmi Bey’in yanına gider. Dönüşünde Mekteb-i Sultânî’ye, arkasından İstanbul Dârülfünun’u Fransız Dili Şubesi’ne devam eder. 1916’da Edebiyat Şubesi’nden imtihanla öğretmenlik hakkı alınca Muğla Sultânîsi’ne edebiyat öğretmeni olarak tayin edilir. Bir yıl sonra görevi Konya Sultânîsi’ne nakledilir. 1918 senesinde Vefa Sultânîsi’ne geçer. Emekliliğine kadar (1956), Kadıköy, Galatasaray, İnönü ve Atatürk Kız liseleri olmak üzere İstanbul’un değişik okullarında öğretmenlik yapar. Emekli olduktan sonra gazeteciliğe ağırlık veren Halit Fahri, vefatına kadar gazete yazılarına devam eder. 23 Şubat 1971 günü kalp krizinden İstanbul’da vefat eder (Acehan, 2001: 14). Mezarı, Zincirlikuyu kabristanındaki L adası 117 numaradır.

Çocukluğundan beri edebiyata meraklı olan Halit Fahri’nin yaşı ilerledikçe bu ilgisi daha da artarak devam eder. Şiire ve nesre olan temayülünü ailesinden alan Halit Fahri, Galatasaray Lisesi’nden edebiyat öğretmeni Ali Kâmi Akyüz’ün yazdıklarını kontrol etmesiyle daha da güven sahibi olur. Onun ilk yazısı, Mekteb-i Sultani’nin aynı zamanda yayın organı da olan Traje mecmuasında Mart 1910'da yayımlanan “Fâcia-i Beşerden Bir Levha” başlıklı yazısıdır. İlk manzumesi ise “Mâzideki Aşk İçin Sana” adıyla Rübâb dergisinde yayımlanır (1912). İtiraf adlı tiyatrosunu da yayımladığı Rübab, Şahabettin Süleyman’ın rehberliğinde yaptıkları ilk kalem tartışmalarını da yaşadığı dergidir.

Devamında Kehkeşan, Alemdar, Yeni Mecmua gibi gazete ve dergilerde yazıları ve şiirleri yayımlanır. Bu yıllarda tiyatro ile de yakından ilgilenmeye başlayan Halit Fahri, Dârülbedâyi-i Osmânî’yi kurmakla görevlendirilen André Antoine’ın da üyeleri arasında bulunduğu jüri önünde Abdülhak Hâmid’in Nesteren ve Şahâbeddin Süleyman’ın Kırık Mahfaza’sından iki sahneyi canlandırır. Jüri tarafından yapılan değerlendirme sonucu başarılı bulunan Halit Fahri, 14 Temmuz 1914 günü Dârülbedâyi-i Osmânî’ye kaydolur. Aynı yıl Antoine’ın yazmış olduğu bir lâyihayı Fransızcadan Türkçeye tercüme eder. Hemen bir yıl sonra Baykuş adlı piyesi yayımlanır. Kaleme aldığı bu piyes, Dârülbedâyi’de oynanan ilk Türk dramı unvanını kazanır. Daha sonra Dârülbedâyi’den ayrılır (Özgül, 1986: 13). Ziya Gökalp ile tanışmasından sonra Yeni Mecmua’da toplanan Hececiler arasına katılan Halit Fahri, Yeni Mecmua’nın kapanması üzerine on sekiz sayı devam edecek olan Şair Nedim dergisini çıkarır (1919). Şair Nedim, yayın hayatına son verince İfham, Büyük Mecmua, Temaşa ve Peyâm-ı Sabah’ta yazmaya devam eder. 1920 yılında İnci, Ümit, Alemdar ve Servet-i Fünun’da yazıları çıkar. 1926 senesinde, yazılarını yayımlatmak için bin bir sıkıntı çektiği Serveti Fünun dergisinin yazı işleri müdürlüğünü Hüseyin Siret’ten devralır. Şairin, 16 Mart 1943 gününe kadar devam edecek olan bu görevi, yayın hayatındaki en parlak dönemini yaşadığı yıllardır. 6 Aralık 1928 günü gerçekleşen Servet-i Fünun’un, Uyanış adını almasında onun da inkâr edilmez bir katkısı vardır.

Roman ve tiyatro türünde de eserleri olmasına rağmen daha çok şairliği ile ön plana çıkan Halit Fahri, Fecr-i Âtî edebî hareketi döneminde kalem oynatmaya başladığı için olsa gerek ilk şiirlerinde, gerek dil gerek duyuş bakımından bu edebî anlayışın etkisinde kalır. İlerleyen yıllarda ortaya çıkan milliyetçilik hareketinin de etkisiyle millî ve hamasî duyguları işleyen şiir yazma anlayışına katılır. Cenk Duyguları adını taşıyan şiir kitabının bu anlayışın ürünü olarak ortaya çıktığı düşünülebilir. Bu fikir ve düşüncelerini ihtiva eden Efsâneler (1919) izler; bu şiirlerinde, Doğu mitolojisine ait bol unsurlar vardır (Aktaş, 2004: 345). 1921 senesinde o çok bilinen “Aruza Veda” manzumesini kaleme alsa da aruzu tamamıyla bıraktığı düşünülemez. Çünkü 1922 yılında neşredilen Gülistanlar Harabeler isimli kitabında yer alan şiirlerin pek çoğu, veda ettiğini ifade ettiği aruz vezniyle kaleme alınmıştır. Hatta Cumhuriyet’in ilanını takip eden ilk yıllarda kaleme aldığı bazı şiirlerinde yine aruzu kullandığı da görülür. Fakat 1931 senesinde yayımladığı Balkonda Saatler adlı kitabıyla da tam anlamıyla heceye yöneldiği düşünülebilir. Şairin zaman zaman da olsa serbest şiiri denediği olmuştur. Roman türünde pek iddialı olmayan Halit Fahri, tiyatroda özellikle Baykuş isimli piyesi ile kendisinden söz ettirmiştir. Anı/hatıra kitapları ise, sadece edebiyatçılar için değil, sosyoloji gibi içtimai konulara ağırlık veren alanlar için de vazgeçilmez bir kaynak hüviyetinedir.

Kaynakça

Aktaş, Şerif(2004). “Halit Fahri Ozansoy”, Büyük Türk Klasikleri, İstanbul: Ötüken-Söğüt Yayıncılık, Cilt: 12, s. 343-346

Özgül, Metin Kayahan(1986). Halit Fahri Ozansoy, Ankara: Kültür ve Turizm Bakanlığı Yayınları

Acehan, Abdullah (2001). Halit Fahri Ozansoy, Ankara: Bizim Büro Basımevi

Parlatır, İsmail(2007). “Ozansoy, Hâlit Fahri”, Türkiye Diyanet Vakfı İslam Ansiklopedisi, İstanbul: Cilt: 34, s. 18-19

Madde Yazım Bilgileri

Yazar: DOÇ. DR. ABDULLAH ACEHAN
Yayın Tarihi: 28.11.2019
Güncelleme Tarihi: 01.02.2021

Eser AdıYayın eviBasım yılıEser türü
RüyaNecim-i İstikbal / İstanbul1912Şiir
BaykuşHukuk Matbaası / İstanbul1917Tiyatro
Cenk DuygularıNecim-i İstikbal / İstanbul1918Şiir
EfsanelerMahmut Bey Matbaası / İstanbul1919Şiir
Kendini BilKanaat Kütüphanesi / İstanbul1919Tiyatro
ZakkumHukuk Matbaası / İstanbul1920Şiir
Bulutlara YakınAhmet İhsan Matbaası / İstanbul1921Şiir
Gülistanlar Harabelerİkbal Kütüphanesi / İstanbul1922Şiir
İlk Şairİkbal Kütüphanesi / İstanbul1923Tiyatro
Kırkından Sonraİkbal Kitabevi / İstanbul1924Tiyatro
Sönen KandillerAhmet İhsan Matbaası / İstanbul1926Tiyatro
Güzel Yazmak Usulleriyle Edebi Kıraat Numuneleriİbrahim Hilmi Kitabevi / İstanbul1926Diğer
Baş Tacıİkbal Kitabevi / İstanbul1926Tiyatro
R.U.R-Alem Şümul Suni Adamlar Fabrikasıİstanbul Büyük şehir Tiyatrosu / İstanbul1927Diğer
Altı Şahıs Muharririni Arıyorİstanbul Şehir Tiyatrosu / İstanbul1927Çeviri
Mâi ve SiyahMaarif Vekâleti / İstanbul1928Roman
ParavanAhmet İhsan Matbaası / İstanbul1929Şiir
Balkondan SaatlerAhmet İhsan Matbaası / İstanbul1931Şiir
Nedimİnkilap Kitabevi / İstanbul1932Tiyatro
On Yılın DestanıHâkimiyet-i Milliye Matbaası / İstanbul1933Tiyatro
GraziellaAhmet Sait Yayınevi / İstanbul1934Çeviri
İki AdamRemzi Kitabevi / İstanbul1934Çeviri
Devler KaldırımıAkşam Kütüphanesi / İstanbul1934Çeviri
Victor Hugo ve HayatıKanaat Kütüphanesi / İstanbul1934Biyografi
İtalyan EdebiyatıMaarif Vekaleti / İstanbul1934Edebiyat Tarihi
RaphaelKanaat Kütüphanesi / İstanbul1935Çeviri
HayaletKanaat Kütüphanesi / İstanbul1936Tiyatro
Goethe ve Aşkları ve Aşk ŞiirleriKanaat Kitabevi / İstanbul1936Biyografi
Ali Baba Yahut Kırk HaramilerOkul ve Öğretmen dergisi / İstanbul1936Çeviri
OyuncaklarOkul ve Öğretmen dergisi / İstanbul1936Çeviri
Sulara Dalan GözlerÜlkü Basumevi / İstanbul1938Şiir
Fatma'nın Dileğiİkbal Kitabevi / İstanbul1938Tiyatro
Nesrin'in Üç ElbisesiMaarif Vekaleti / İstanbul1939Tiyatro
Sulara Giden KöprüKenan Basımevi / İstanbul1939Roman
Aşıklar Yolunun YolcularıKanaat Kitabevi / İstanbul1939Roman
Edebiyatçılar GeçiyorKanaat Kitabevi / İstanbul1939Hatıra
Bir Sipahinin RomanıÖtüken yayınevi / İstanbul1939Çeviri
Korkunç GeceBelirtilmemiş / İstanbul1939Çeviri
FedakarlıkUlusal Matbaa / İstanbul1940Çeviri
YaralılarRemzi Kitabevi / İstanbul1941Çeviri
Aşka İnanmayan AdamAhmet halit Kitabevi / İstanbul1942Çeviri
Salavin'in RuznamesiBelirtilmemiş / İstanbul1942Çeviri
Son GeceRemzi Kitabevi / İstanbul1942Çeviri
Öldüren BaharAhmet halit Kitabevi / İstanbul1943Çeviri
Havr NoteriABC Yayınevi / İstanbul1943Çeviri
Kontes d'EscarbagnasMilli Eğitim Bakanlığı / İstanbul1943Çeviri
İstanbul’un Sayın İkinci Seçmenlerine Halit Fahri Ozansoy’un Açık MektubuGüven Basımevi / İstanbul1945Mektup
Tevfik Fikret ve Haluk’un DefteriArıcan Kitabevi / İstanbul1945Biyografi
Tevfik Fikret ve Rübâbın CevabıArıcan Kitabevi / İstanbul1945Biyografi
Ortaokul Eleme İmtihanlarına HazırlıkTeknik Kitaplar Yayınevi / İstanbul1945İnceleme
La Reine Pedauge KebapçısıGüven Yayınevi / İstanbul1945Çeviri
Yol Geçen hanıRoman Kitabevi / İstanbul1946Çeviri
Yunan TiyatrosuAhmet Halit Kitabevi / İstanbul1946İnceleme
Üç Gün Üç GeceAhmet halit Kitabevi / İstanbul1946Çeviri
Jackİnkilap Kitabevi / İstanbul1948Çeviri
TutunamayanlarMilli Eğitim / İstanbul1952Çeviri
Altıncı Katİstanbul Şehir Tiyatroları / İstanbul1955Çeviri
Fransız Edebiyatı ve Edebi Okullarİnkilap Kitabevi / İstanbul1955İnceleme
Yardımcı Bilgilerle İncelemeli Batı Edebiyatı Örnekleriİnkilap Kitabevi / İstanbul1956İnceleme
Binbir Gece MasallarıDoğan Kardeş / İstanbul1957Masal
Bir Dolaptır DönüyorBaha Matbaası / İstanbul1958Tiyatro
Hep Onun İçinÇeltüt Matbaası / İstanbul1962Şiir
Sonsuz Gecelerin ÖtesindeBaha Matbaası / İstanbul1964Şiir
Şehir Tiyatrolarının 50. Yılı: Dârülbedâyi Devrinin Eski GünlerindeAk Kitabevi / İstanbul1964Hatıra
Poil de CarotteBelirtilmemiş / İstanbul1967Çeviri
Şanghay'da BalayıHakan Yayınevi / İstanbul1968Çeviri
Eski İstanbul Ramazanlarıİnkilap ve Aka Yayınları / İstanbul1968Hatıra
Tartaren Alp DağlarındaHakan Yayınevi / İstanbul1969Çeviri
İki YandaBaha Matbaası / İstanbul1970Çeviri
Edebiyatçılar ÇevremdeSümerbank Kültür Yayınları / İstanbul1970Hatıra

İlişkili Maddeler

Sn.Madde AdıD.Tarihi / Ö.TarihiBenzerlikİncele
1TEVFÎK, Mehmed Tevfîk, Çaylak Tevfîk, Çopur Tevfîk, Mehmed Tevfîk-i Dehlevîd. 1843 - ö. 1892-93Doğum YeriGörüntüle
2DERVİŞ MÛSÂd. ? - ö. 1727-1728Doğum YeriGörüntüle
3NA’TÎd. ? - ö. 1455-56Doğum YeriGörüntüle
4Şefika Taşkınd. 1891 - ö. 1968Doğum YılıGörüntüle
5ÇOBAN SÜLEYMAN/FAHRİ, Süleyman Kayad. 1891 - ö. 1949Doğum YılıGörüntüle
6Mehmet Emin Erişirgild. 1891 - ö. 07 Şubat 1965Doğum YılıGörüntüle
7AFACAN, Sakine Şahind. 1907 - ö. 1971Ölüm YılıGörüntüle
8Yaşar Nezihed. 1880 - ö. 5 Kasım 1971Ölüm YılıGörüntüle
9Falih Rıfkı Atayd. 25 Ocak 1894 - ö. 20 Mart 1971Ölüm YılıGörüntüle
10Selçuk Kaskand. 1918 - ö. 1978MeslekGörüntüle
11İsmet Özeld. 19 Eylül 1944 - ö. ?MeslekGörüntüle
12Tahir Özçelikd. 14 Mayıs 1929 - ö. 9 Kasım 1995MeslekGörüntüle
13Mehmet Sıtkı Akozand. 1890 - ö. 4 Ocak 1948Alan/Yüzyıl/SahaGörüntüle
14Faik Sabri Durand. 1882 - ö. 7 Mayıs 1943Alan/Yüzyıl/SahaGörüntüle
15Emin Bülentd. 13 Mart 1886 - ö. 29 Kasım 1942Alan/Yüzyıl/SahaGörüntüle
16Faik Ali Ozansoyd. 1876 - ö. 1 Ekim 1950Madde AdıGörüntüle
17Fahri Alid. 1948 - ö. 23 Ağustos 2016Madde AdıGörüntüle
18ŞEYH MEHMET HALİTd. 1865 - ö. 27.07.1931Madde AdıGörüntüle