Madde Detay
Ahmet Cevat Emre
(d. 1 Eylül 1876 / ö. 10 Aralık 1961)
Dil araştırmacısı
(Yeni Edebiyat / 19. Yüzyıl / Anadolu-Osmanlı-Türkiye)
ISBN: 978-9944-237-86-4
Ahmet Cevat Emre 1 Eylül 1876’da Girit'in Resmo şehrinde bir Kadirî tekkesinde doğdu. Zahire ticaretiyle uğraşan babasını küçük yaşta kaybetti. İlk ve ortaokulu Kandiye ve Resmo’da okudu. İlkokula giderken Rum okuluna da devam etti. 1890’da İstanbul’a gelerek Kuleli Askeri İdadisine girdi. 1897’de Mekteb-i Harbiye’de öğrenciyken Meşrutiyet yanlısı olduğu gerekçesiyle tutuklandı, Fizan’a sürüldü. 1905'te Trablusgarp’tan Avrupa’ya kaçarak Jön Türklerin siyasi faaliyetlerine katıldı. II. Meşrutiyet’in ilanı üzerine Türkiye’ye dönerek Şûrâ-yı Ümmet ve Siper-i Saika gazetelerinde çalıştı. 1909’da Darülmuallimîn-i Âliye’nin yeniden düzenlenmesinde görev aldı. 1915-1919 yılları arasında Darülfünun’da önce F. Giese’nin asistanlığını yaptı, sonra muallim muavini olarak dil dersleri verdi. Mütareke sırasında Sovyetler Birliği’ne gitti, Mustafa Suphi'yle çalıştı. Cumhuriyet’ten sonra dil ve harf devrimi çalışmalarına katıldı ve Alfabe Komisyonu’nda görev aldı. Beşinci Dönem Çanakkale milletvekili olarak Meclise girdi. Ölümüne kadarTürk Dil Kurumu'nda dilbilgisi ve derleme kollarında çalıştı. 10 Aralık 1961’de Ankara’da öldü.
Ahmet Cevat Emre sürgün gittiği Fizan’da Yusuf Akçura ve diğer sürgün arkadaşlarıyla Hatıra gazetesini çıkardı (1897). 1909'da 31 Mart hadisesini anlatan Yıldızın Sonu piyesini kaleme aldı. 1928-1932 yılları arasında edebî bir dergi olan Muhit'i çıkardı. Fransızca, Arapça ve Farsçayı çok iyi derecede bilen Ahmet Cevat, alfabe, kelime yapımı, cümle, dil inkılâbı, lehçeler, Sümerce, Türkçenin Hint-Avrupa dilleriyle ilişkisi gibi Türkçenin değişik alanlarına en çok da dil bilgisi kitaplarıyla Türkçeye önemli eserler kazandırdı. 1910'da adının “Gramerci Cevat” lakabıyla anılmasına önayak olan Lisan-ı Osmanî Sarf ve Nahiv'i yazdı. Ahmet Cevat'ın edebi faaliyetleri arasında sayılması gereken bir diğer tür de Odise, İliada, Pinguinler Adası ve Agememnon tercümeleridir.
Kaynakça
Kaynakça
Ertan, F. Temuçin, (1997). Ahmet Cevat Emre ve Kemalizm’de Öncü Bir Dergi: Muhit, Kebikeç, Sayı 5, 17-34.
Kurdakul, Şükran (1989). Şairler ve Yazarlar Sözlüğü, 5. Baskı, İstanbul: İnkılap Kitapevi.
Tanrıkulu, Mustafa (2015). Ahmet Cevat Emre’nin Türkçe Kıraat Kitabının Değerler Eğitimi Açısından İncelenmesi, Yüksek Lisans Tezi, Bolu: Abant İzzet Baysal Üniversitesi.
Tekin, Arslan (1995). Edebiyatımızda İsimler ve Terimler, 8. Baskı, İstanbul: Ötüken Yayınları.
Tural, Sadık vd. (2003). “Türk Dünyası Edebiyatçılar Ansiklopedisi”, C 3, Ankara: Atatürk Kültür Merkezi Başkanlığı Yayınları.
Uzun, A. Şeyda (2019). Ahmet Cevat Emre’nin Türkçenin Dünya Dilleri Arasındaki Yeri İle İlgili Görüşleri, Çukurova Üniversitesi Türkoloji Araştırmaları Dergisi, 4 (1), 35-60.
Madde Yazım Bilgileri
Yazar: KAMİL PARIN
Yayın Tarihi: 08.01.2020
Güncelleme Tarihi: 19.12.2020
| Eser Adı | Yayın evi | Basım yılı | Eser türü |
|---|---|---|---|
| I. Cüz. Harbiye’den Taş Kışlaya | ? / ? | 1908 | Diğer |
| Türkçe Kıraat | Hilmi / İstanbul | 1909 | Araştırma |
| Yıldızın Sonu | ? / ? | 1909 | Tiyatro |
| Lisan-ı Osmanî Sarf ve Nahiv | ? / ? | 1910 | Araştırma |
| Müntahabat-ı Lisan-ı Farisi | Matbaa-i Hayriyye ve Şürekası / İstanbul | 1911 | Araştırma |
| Lisan-ı Fransevi | Fratelli Haim Matbaası / İstanbul | 1911 | Araştırma |
| Aile Arasında Malumat-ı Ahlakiye ve Medeniye Dersleri | ? / ? | 1912 | Diğer |
| Bizde Kadın | Kader Matbaası / İstanbul | 1912 | Diğer |
| İnkılap- Hakiki Metin Ahlak ile Olur | ? / ? | 1912 | Diğer |
| Muhtaç Olduğumuz Lisan İnkılabı Hakkında Bir Kalem Tecrübesi | ? / ? | 1912 | Diğer |
| Lisan-ı Arabî - Sarf ve Nahiv Dersleri | İbrahim Hilmi Kitabhanesi / İstanbul | 1912 | Araştırma |
| Lisan-ı Fransevi Tahsili İçin Mantıki Usul | Fratelli Haim Matbaası / İstanbul | 1912 | Araştırma |
| Yeni Elif-ba | Matbaa-i Hayriye / İstanbul | 1912 | Araştırma |
| Balkanlarda Akan Kan | Şamil Yayınevi / İstanbul | 1913 | Diğer |
| Haram Yiyicilik Felaketlerimizin Esbabı | Matbaa-i Hayriye ve Şürekası / İstanbul | 1913 | Diğer |
| İktisadda İnkılap | ? / ? | 1913 | Diğer |
| Resimli Türk Lisanı | ? / ? | 1916 | Diğer |
| Çocuklara Hikaye Anlatma Sanatı | ? / ? | 1917 | Diğer |
| Cumhuriyet Çocuklarına Türkçe Kıraat Muhtasar | ? / ? | 1928 | Diğer |
| Hayat ve Tabiat | Orhaniye Matbaası / İstanbul | 1928 | Diğer |
| Yeni Bir Gramer Metodu Hakkında Layıha Cilt 1 | Devlet Matbaası / İstanbul | 1931 | Araştırma |
| Türkçenin Hint Avrupa Dilleriyle Mukayesesi | ? / ? | 1933 | Diğer |
| Türkçede Kelime Teşkili | Başvekâlet Müdevvenat Matbaası / Ankara | 1933 | Diğer |
| Güzel Kıraat | ? / İstanbul | 1933 | Araştırma |
| SUR LA FORMATION DU LANGAGE | Türk Dil Kurumu / İstanbul | 1938 | Araştırma |
| Eski Türk Yazısının Menşeği | Türk Dil Kurumu / İstanbul | 1938 | Araştırma |
| Sur l'origine de l'alphabet vieux-turc | Türk Dil Kurumu / İstanbul | 1938 | Araştırma |
| Dilin Kuralları Üzerine | ? / ? | 1938 | Diğer |
| Nedim - Hayatı, Seçme Gazelleri, Şarkıları ve Muhtelif Parçaları | Ülkü Basımevi / İstanbul | 1938 | Araştırma |
| Türk Lehçelerinin Mukayeseli Grameri Birinci Kitap Fonetik | Türk Dil Kurumu / İstanbul | 1940 | Araştırma |
| Gramerimiz İçin | ? / İstanbu | 1941 | Araştırma |
| Muhtaç Olduğumuz Gramer İnkılabı | ? / ? | 1941 | Araştırma |
| Odise Cilt 1 | Türk Dil Kurumu / Ankara | 1941 | Çeviri |
| Türkçenin Yapılışı | Türk Dil Kurumu / İstanbul | 1942 | Araştırma |
| Ondördüncü Asır Betikleri | Türk dil Kurumu / Ankara | 1942 | Araştırma |
| Odise Cilt 2 | Türk Dil Kurumu / Ankara | 1942 | Çeviri |
| Türkçede İsim Temelleri - Mukayeseli Türk Gramerine Hazırlık İrdemleri | Türk dil Kurumu / İstanbul | 1943 | Araştırma |
| Türk Dilbilgisi | Türk Dil Kurumu / İstanbul | 1945 | Araştırma |
| Türkçenin Bugünkü ve Geçmişteki Gelişmeleri Üzerine Gramer Denemesi | ? / ? | 1945 | Araştırma |
| Osmanlı Edebiyatına Hazırlık Dersleri | İstanbul Üniversitesi Edebiyat Fakültesi / İstanbul | 1948 | Diğer |
| Liselerin İkinci Sınıfları İçin Dilbilgisi II | Hilmi Kitapevi / İstanbul | 1951 | Diğer |
| Memoire sur les relations généalogiques des Langues Turques et Indo-Européennes | Burhaneddin Erenler Matbaası / İstanbul | 1951 | Araştırma |
| Atatürk'ün İnkılap Hedefi ve Tarihi Tezi | Ekin Basımevi / ? | 1956 | Araştırma |
| İliada - İlias Destanı | Varlık Yayınları / İstanbul | 1957 | Çeviri |
| Pinguinler Adası | Varlık Yayınları / İstanbul | 1958 | Çeviri |
| İki Neslin Tarihi | Hilmi Kitapevi / İstanbul | 1960 | Otobiyografi |
| Agamemnon | Milli Eğitim Bakanlığı / İstanbul | 1964 | Çeviri |
İlişkili Maddeler
| Sn. | Madde Adı | D.Tarihi / Ö.Tarihi | Benzerlik | İncele |
|---|---|---|---|---|
| 1 | LEBÎB, Müftî Efendi-zâde | d. ? - ö. 1768-69 | Doğum Yeri | Görüntüle |
| 2 | AZÎZ, Aziz Ali Efendi | d. ? - ö. 1798-99 | Doğum Yeri | Görüntüle |
| 3 | ALİ İFFET | d. 1872 - ö. 1941 | Doğum Yeri | Görüntüle |
| 4 | PENAH | d. 1876 - ö. 1921 | Doğum Yılı | Görüntüle |
| 5 | EMİNOV, Memmedyar Eminov | d. 1876 - ö. 1966 | Doğum Yılı | Görüntüle |
| 6 | Fazlullah Moral | d. 14 Mart 1876 - ö. 23 Nisan 1942 | Doğum Yılı | Görüntüle |
| 7 | SIDKI/SIDKI BABA, Hacı Gök | d. 01.07.1900 - ö. 24.02.1961 | Ölüm Yılı | Görüntüle |
| 8 | HULKÎ | d. 1880 - ö. 1961 | Ölüm Yılı | Görüntüle |
| 9 | SADIK SULTANOV | d. 1896 - ö. 1961 | Ölüm Yılı | Görüntüle |
| 10 | Şemsettin Sami | d. 1 Haziran 1850 - ö. 18 Haziran 1904 | Meslek | Görüntüle |
| 11 | Yılmaz Onay | d. 20 Nisan 1937 - ö. 09 Ocak 2018 | Meslek | Görüntüle |
| 12 | Hayati Baki | d. 17 Ağustos 1949 - ö. ? | Meslek | Görüntüle |
| 13 | Recaizade Mahmut Ekrem | d. 1 Mart 1847 - ö. 31 Ocak 1914 | Alan/Yüzyıl/Saha | Görüntüle |
| 14 | Pertev Demirhan | d. 1871 - ö. 1964 | Alan/Yüzyıl/Saha | Görüntüle |
| 15 | Hasan Basri Lostar | d. 1890 - ö. 25 Ekim 1946 | Alan/Yüzyıl/Saha | Görüntüle |
| 16 | KELAMÎ/GÖLLETLİ KELAMİ BABA, Ahmet | d. 1847 - ö. 1927 | Madde Adı | Görüntüle |
| 17 | Ahmet Metin Şahin | d. 1935 - ö. ? | Madde Adı | Görüntüle |
| 18 | Ahmet Rasim | d. 1865 - ö. 21 Eylül 1932 | Madde Adı | Görüntüle |