Madde Detay

Ankara'nın Polatlı ilçesine bağlı Beyceğiz köyünde doğdu. 1950'de, annesinin ifadesine göre 30 Haziran günü doğmuş olmasına rağmen nüfusta 9 Ocak 1948'de doğduğu yazılıdır. Miyase Hanım ile çiftçi Seyit Ahmet Özel'in kızıdır. Ailesiyle birlikte 1960'ta Ankara'ya göç edip Samanpazarı'na yerleşti.

Sevgi Özel, Ankara'da Atatürk İlkokulu'nu, ardından da Anafartalar Lisesi'nin orta ve lise kısmını bitirdi. 1971'de Dil ve Tarih Coğrafya Fakültesi Türk Dili ve Edebiyatı bölümünden mezun oldu, aynı yıl Türk Dil Kurumu'nda çalışmaya başladı, 1983'te kendi isteğiyle ayrıldı. 1987'de, eski TDK üyelerinden 34 kişiyle birlikte Dil Derneği'nin kurucuları arasında yer aldı; derneğin genel yazmanlığında ve asbaşkanlığında bulundu.10 Ekim 1983'te Bilgi Yayınevi'ne girdi, burada yaklaşık on yıl yayın sorumlusu olarak çalıştı. 1992'de Ümit Yayıncılığa, 1998'de de Uğur Mumcu Araştırmacı Gazetecilik Vakfı'na geçti; yayın yönetmeni olarak görev yaptığı UM:AG'dan 2002'de ayrıldı.

Yurdun çeşitli yerlerinde söyleşilerde, açıkoturumlarda konuştu; konferanslar verdi; dil ve edebiyat üzerine yazdığı yazılar Dil Derneği'nin Çağdaş Türk Dili aylık dergisinde, Cumhuriyet gazetesinde ve Türk Dili, Hürriyet Gösteri, Varlık, Adam Sanat, Evrensel Kültür, Mülkiye Dergisi, Atatürkçü Düşünce, Bilim ve Ütopya gibi dergilerde yayımlandı. 2017'de, PEN Duygu Asena Ödülü'ne layık görüldü.

Yaşamını Ankara'da sürdüren Özel, Dil Derneği kurucu başkanı ve yönetim kurulu üyesidir.

Üniversite mezuniyetinin hemen ardından göreve başladığı Türk Dil Kurumu'nun bilimsel çalışmalarına katılan Sevgi Özel, Doğan Aksan yönetiminde hazırlanan ortak kitaplarda yer aldı; bu çalışmalardan ilki, 1976 tarihli Sözcük Türleri'dir; Türkiye Türkçesi Gelişmeli Sesbilimi (1978) ve Türkiye Türkçesinin Sözdizimi (1981) adlı kitapların hazırlanışında bulundu. İmzasını taşıyan ilk kitapsa Türkiye Türkçesinde Sözcük Türetme ve Bileştirme (1977) adını taşır. Besim Atalay ve Ahmet Cevat Emre biyografileri hazırladı; Türkiye Türkçesiyle ilgili çalışmalarını, kurumdan ayrıldıktan sonra da sürdürdü. Türk diline verdiği emeklerin kitaplara dönüşmesiyle okurlar tarafından önce dilci kimliğiyle tanındı; dille ilgili bütün yazılarında Atatürk'ün kurduğu Türk Dil Kurumu'nun dil devriminin savunuculuğunu yaptı. Dilin doğru kullanılması, kurallarının uygulanması ve Türkçenin yabancı dillerin etkisinden kurtulması yönündeki yazılarıyla dikkati çekti.

1970'lerde başladığı öykü çalışmalarının ilk ürünü, 1994'te yayımlanan Devrimciler Âşık Olamaz(dı) adlı kitabıdır. Her yazarın baştan bir dil işçiliğine soyunması gerektiğine inanan Özel, okuru zorlamadan, kolay okunur olmayı, yazarın amaçlarından biri saydı ve ortaya koyduğu ürünlerde de bunu gözetti (Sürer, 1997, 10-11). "Yazar dilin kurallarını bozarak, örneğin kişileri, olayları, olguları, bunlardaki olağandışı durumları yansıtmak istiyorsa, bence yanılıyor. Dile egemen olan, kullandığı dildeki sözcüklerin yaygın anlamlarının ötesine geçmeyi başaran bir yazar, roman ya da öykü kişisini ya da anlatmak istediği olayı, olguyu, durumu, doğru tümcelerle, ama bütün çarpıcılığı ve çarpıklığıyla aktarabilir. Dengesiz kahramanı, dili bozarak değil, doğru kullanarak anlatmayı başaran kişi yazardır" (Uncular, 1999, 4) görüşünün uygulayıcısı da oldu. Öykülerinde duygularını dışa vurmaktan çekinmeyen kadınları, erkekleri anlatan Sevgi Özel, günlük yaşamın sıradanlığına kapılmış insanların sevinçlerini, kederlerini, onları ayakta tutan düşlerini yansıttı; aşk ve evlilik ilişkilerini sorguladı. Yaşamın her anında karşılaşabileceğimiz insanların, kendilerini ve çevrelerini daha net algılamaya, olup bitenleri sorgulamaya yönelmeleri, öykülerinin dikkati çeken bir özelliğidir. Etiyle kemiğiyle karşımıza çıkan öykü kişileri, edebiyatın, özünde "insan"ı anlatan bir sanat oluşu gerçeğini de hatırlamamıza yol açar.

Romanlarında toplumsal ve siyasal sorunlar karşısındaki insana, insan ilişkilerine eğilen Sevgi Özel, yayımlanan ilk romanı Uğur Olsun / Bir Devrimcinin Öyküsü'nde, 1993'te bir cinayete kurban giden Uğur Mumcu'nun yaşamına odaklandı; bu biyografik romanıyla aynı zamanda, 1940'lı yıllardan Mumcu'nun öldürüldüğü tarihe kadar Türkiye'de yaşananlardan da kesitler yansıttı. Toplumsal sorunlara duyarlı bir yazar olan Özel, bu sorunların dile getirilip irdelenmesinden ve kalıcı çözümler üretilmesinden yana bir tavır takındı; "yüzyılın yıkımı" olarak nitelendirilen Marmara depremini ve sonrasında yaşananları anlattığı Yıldızlar mı Suçluydu? romanı (2006) bu yaklaşımının ürünüdür. Tanıklıklara ve belgelere dayanan roman, trajik öykülerle örülürken bürokrasinin ve yetkili kurumların da eleştirisini sunar. Eleştirel tavrını Bahtabakan'da da (2013) sürdüren yazar, "Burada anlatılanların gerçek kişi ve kurumlarla uzak yakın ilgisi yoktur" diye başladığı romanda, gerçeklikle ilişkiyi ironik bir şekilde kurar. Bahtabakan'da kurumlarıyla, insanlarıyla ve değerleriyle çözülmüş bir yapının eleştirisi yapılır. Bu çürümüş yapı içinde aydınlar sessiz kalırken ya da kalmaya zorlanırken kadınlar ve çocuklar sistemin asıl kurbanları olurlar. İnsanı insan yapan değerlerin bir bir ortadan kalktığı, siyasal çıkarların her şeyin önüne geçtiği bir ortamdaki yozlaşma gözler önüne serilir. 2009 tarihli Gümüşana romanında göçle birlikte değişen yaşamlara, özellikle de kadınlara odaklanan Özel, köylülükle kentlilik arasında sıkışıp kalmış ve ikisine de dahil olamamış insanların gecekondularda süren yaşamını anlattı. Arada kalmışlığın çelişkilerini yaşayan, değer değişimleriyle birlikte yaşamı kısıtlanan, bu kısıtlanmış yaşamda geçim sıkıntısının, eğitimsizliğin dertleriyle uğraşan kadınları yansıttı. "Bir yazar ister yüzyıllar öncesinin aşklarını yazar, ister bireysel sevincini, bunalımlarını; isterse bir şeyleri bozarak, tersyüz ederek kendi penceresinden gördüklerini... Ben yaşadığım ülkede, kentte, çevrede, tanığı olduğum iyi kötü ne varsa bunları anlatmayı seviyorum. Kahramanlarımın çoğu dolmuşa binen, pazara, sokağa çıkabilenlerin görebileceği kişiler" (Yener, 2009, 4). Gümüşana üzerine kendisiyle yapılan bir söyleşide böyle söyleyen Özel, gerek öykülerinde gerekse romanlarında bu anlayışla yola çıktı; tanıdığı bildiği, gözleme fırsatı bulduğu çevrelerin insanlarını anlattı.

Sevgi Özel çocuk edebiyatının örneklerini de verdi. İbrahim Dizman'la birlikte yazdığı Barış Takımı serisiyle (1-5) Çanakkale'den Kurtuluş Savaşı'na, cumhuriyete ve devrimlerine uzanan bir süreci, Mustafa Kemal'in bu süreçteki yerini çocuklar için anlattı. 2014'te yayımlanan Benim Atatürküm'le yine çocuklara yöneldi; asker ve kurtarıcı kimliğinin ötesinde, çeşitleri yönleriyle Atatürk'ü tanıttı.