Madde Detay

Pesendi’nin kimliği ve hayatı hakkında ilk bilgiler -sınırlı da olsa- Kevork Pamukciyan tarafından kaleme alınan bir yazıyla ortaya konmuştur. Asıl adı M. Mardiros Kımpetyan olan âşık (aşuğ), Ermeni asıllıdır ve şiirlerinde Pesendi mahlasını kullanır. 1864'te Sivas’ta doğan Pesendi demirci ustası olan babasının yanında demircilik öğrenir ve zanaat sahibi olur. 1894'te evlenen Pesendi İstanbul’a yerleşir. Bu evlilikten iki oğlu ve bir kızı olur. 1895-1896 Ermeni Olayları’ndan sonra yırt dışına kaçar. Rusya’ya giderek Kerç, Batum, Erivan, Eçmiadzin gibi şehirlerde yaşar; buralarda fırın ve kahvehane işletir. 1905'te Bulgaristan’a geçen Pesendi 2.Meşrutiyet’in ilanından sonra yurda döner. 1909'da Sivas’ta başka âşıkların da katılımıyla bir konser verir ve bu olay Sivas’ta Ermenice yayımlanan haftalık Antranik gazetesinde haber olur. 1910'da İstanbul’a döner. Döndükten sonra aynı yıl Kusani Davigi (Ozanın Sazı) adlı bir şiir kitabı (divan) yayımlar. 1926'da Yedikule Ermeni Hastanesinde geçirdiği bir ameliyat sonrası vefat eder (Koz 2000: 154-157).

Genç yaşta şiir söylemeye başlayan Pesendi, saz çalmayı da öğrenerek âşıklığa adım atar. Emrah koluna bağlı üçüncü halka usta âşıklardan Zileli Ceyhuni’nin çırağıdır. Ancak bu usta-çırak ilişkisinin mahiyeti hakkında geniş bilgi yoktur. Pesendi’nin şiirdeki gücüyle ilgili olarak, bağlı olduğu bu kolun etkisinden de bahsedilebilir. Emrah koluna bağlı âşıklar başta Gedai, Tokatlı Nuri ve Ceyhuni olmak üzere genelde sazda ve sözde çok yetenekli sanatçılardır. Dolayısıyla Pesendi’nin bu âşık okulunda eğitim alması bir referans olarak gösterilebilir.

Pesendi’nin perde arkasından Sultan Abdülhamid Han’a şiirler okuduğu rivayet edilir ki Sultan’ın makamında ona şiirler okuyacak kadar kabul görmesi onun âşıklıktaki kabiliyetini ve yetkinliğini göstermek adına çok önemlidir. Pesendi hece ölçüsü yanında aruzu da başarıyla kullanan şairlerdendir. Bu durum, onun eğitimli bir şair olduğuna işaret eder. Pesendi, aruz ölçüsüyle divan, semai ve kalenderiler de yazmış ancak bir halk şairi olarak daha çok kabul görmüştür.

Pesendi’nin bilinen tek eseri Kusani Davigi (Ozanın Sazı) adlı şiir kitabıdır. Şair, eserin ilk bölümünde (1-64) kırk altı (46) Ermenice şiire; ikinci bölümünde ise (65-104) yirmi yedi (27) Türkçe şiire yer verir. Bu şiirlerden ikisi destandır. 34 dörtlükten oluşan “Dasitan Der Vasf-ı Surp Yerusağem” adlı birinci destanda, Kudüs’teki Hristiyanlar ve Gregoryen Ermenilerince kutsal sayılan yerler tanıtılmıştır. İkinci destanının özel bir başlığı olmamakla birlikte “Dasitan” olarak adlandırılmış ve bu destanda 2. Abdülhamid Han dönemi olaylarına ve istibdat dönemine değinilmiştir.

Pesendi’nin söyleyişlerinde Türk tasavvuf şiirinin etkileri de dikkat çekicidir. Ermeni ve Hristiyan bir âşık olan Pesendi’nin İslami unsurlardan şiirlerinde yararlanması; yetiştiği ortamın ve etkilendiği âşıkların etkisiyle açıklanabilir.

Sonuç olarak Pesendi, hayatıyla ilgili çok ayrıntılı bilgilerin olmadığı ancak Türkçe ve Ermenice güçlü şiirler söyleyebilen, hem heceyi hem aruzu kullanabilen, bir âşık koluna mensup, usta-çırak geleneğine bağlı yetişmiş, saz çalabilen, şiirlerinde mahlasını tapşıran bir âşıktır. Ancak bade içmesi ve atışma yapabilmesiyle ilgili herhangi bir bilgiye ulaşılamamıştır.