PESENDİ, M. Mardiros Kımpetyan

(d. 1864 / ö. 1926)
âşık, demirci
(Âşık / 20. Yüzyıl / Anadolu-Osmanlı-Türkiye)
ISBN: 978-9944-237-86-4

Pesendi’nin kimliği ve hayatı hakkında ilk bilgiler -sınırlı da olsa- Kevork Pamukciyan tarafından kaleme alınan bir yazıyla ortaya konmuştur. Asıl adı M. Mardiros Kımpetyan olan âşık (aşuğ), Ermeni asıllıdır ve şiirlerinde Pesendi mahlasını kullanır. 1864'te Sivas’ta doğan Pesendi demirci ustası olan babasının yanında demircilik öğrenir ve zanaat sahibi olur. 1894'te evlenen Pesendi İstanbul’a yerleşir. Bu evlilikten iki oğlu ve bir kızı olur. 1895-1896 Ermeni Olayları’ndan sonra yırt dışına kaçar. Rusya’ya giderek Kerç, Batum, Erivan, Eçmiadzin gibi şehirlerde yaşar; buralarda fırın ve kahvehane işletir. 1905'te Bulgaristan’a geçen Pesendi 2.Meşrutiyet’in ilanından sonra yurda döner. 1909'da Sivas’ta başka âşıkların da katılımıyla bir konser verir ve bu olay Sivas’ta Ermenice yayımlanan haftalık Antranik gazetesinde haber olur. 1910'da İstanbul’a döner. Döndükten sonra aynı yıl Kusani Davigi (Ozanın Sazı) adlı bir şiir kitabı (divan) yayımlar. 1926'da Yedikule Ermeni Hastanesinde geçirdiği bir ameliyat sonrası vefat eder (Koz 2000: 154-157).

Genç yaşta şiir söylemeye başlayan Pesendi, saz çalmayı da öğrenerek âşıklığa adım atar. Emrah koluna bağlı üçüncü halka usta âşıklardan Zileli Ceyhuni’nin çırağıdır. Ancak bu usta-çırak ilişkisinin mahiyeti hakkında geniş bilgi yoktur. Pesendi’nin şiirdeki gücüyle ilgili olarak, bağlı olduğu bu kolun etkisinden de bahsedilebilir. Emrah koluna bağlı âşıklar başta Gedai, Tokatlı Nuri ve Ceyhuni olmak üzere genelde sazda ve sözde çok yetenekli sanatçılardır. Dolayısıyla Pesendi’nin bu âşık okulunda eğitim alması bir referans olarak gösterilebilir.

Pesendi’nin perde arkasından Sultan Abdülhamid Han’a şiirler okuduğu rivayet edilir ki Sultan’ın makamında ona şiirler okuyacak kadar kabul görmesi onun âşıklıktaki kabiliyetini ve yetkinliğini göstermek adına çok önemlidir. Pesendi hece ölçüsü yanında aruzu da başarıyla kullanan şairlerdendir. Bu durum, onun eğitimli bir şair olduğuna işaret eder. Pesendi, aruz ölçüsüyle divan, semai ve kalenderiler de yazmış ancak bir halk şairi olarak daha çok kabul görmüştür.

Pesendi’nin bilinen tek eseri Kusani Davigi (Ozanın Sazı) adlı şiir kitabıdır. Şair, eserin ilk bölümünde (1-64) kırk altı (46) Ermenice şiire; ikinci bölümünde ise (65-104) yirmi yedi (27) Türkçe şiire yer verir. Bu şiirlerden ikisi destandır. 34 dörtlükten oluşan Dasitan Der Vasf-ı Surp Yerusağem” adlı birinci destanda, Kudüs’teki Hristiyanlar ve Gregoryen Ermenilerince kutsal sayılan yerler tanıtılmıştır. İkinci destanının özel bir başlığı olmamakla birlikte Dasitan” olarak adlandırılmış ve bu destanda 2. Abdülhamid Han dönemi olaylarına ve istibdat dönemine değinilmiştir.

Pesendi’nin söyleyişlerinde Türk tasavvuf şiirinin etkileri de dikkat çekicidir. Ermeni ve Hristiyan bir âşık olan Pesendi’nin İslami unsurlardan şiirlerinde yararlanması; yetiştiği ortamın ve etkilendiği âşıkların etkisiyle açıklanabilir.

Sonuç olarak Pesendi, hayatıyla ilgili çok ayrıntılı bilgilerin olmadığı ancak Türkçe ve Ermenice güçlü şiirler söyleyebilen, hem heceyi hem aruzu kullanabilen, bir âşık koluna mensup, usta-çırak geleneğine bağlı yetişmiş, saz çalabilen, şiirlerinde mahlasını tapşıran bir âşıktır. Ancak bade içmesi ve atışma yapabilmesiyle ilgili herhangi bir bilgiye ulaşılamamıştır.

Kaynakça

Avşar, Muhammed (2012). Tokat’ta Âşıklık Geleneği ve Âşık Selmani. Konya: Kömen Yay.

Kahraman, Mehmet (1996). Tokat’ta Âşıklık Geleneği ve Âşık Ceyhuni. Yüksek Lisans Tezi. Ankara: Gazi Üniversitesi.

Kaya, Doğan (1994). Sivas’ta Âşıklık Geleneği ve Âşık Ruhsati. Sivas: Cumhuriyet Üniversitesi Yay.

Kaya, Doğan (2009). Sivas Halk Şairleri- IV. Sivas: Önder Matbaacılık.

Koz, Sabri (2000). “Sivaslı Pesendi ve Şiirleri”. Folklor/ Edebiyat. 23: 153- 170.

Pamukçiyan, Kevork (1994). “Pesendi ve Divanı”. Müteferrika. 3: 81-92.

Sakaoğlu, Saim (1986). “Emrah’ın Türk Saz Şiirindeki Yeri ve Yetiştirdiği Ustalar”. Erciyes. 101: 33.

Madde Yazım Bilgileri

Yazar: DR. MUHAMMED AVŞAR
Yayın Tarihi: 09.07.2019
Güncelleme Tarihi: 10.12.2020

Eser AdıYayın eviBasım yılıEser türü
Kusani Davigi (Ozanın Sazı)Arşak Garoyan Matbaası / İstanbul1910Şiir

İlişkili Maddeler

Sn.Madde AdıD.Tarihi / Ö.TarihiBenzerlikİncele
1KARATAŞ, Şükrü Karataşd. 1955 - ö. ?Doğum YeriGörüntüle
2ÖMER/TOMBUL, Ömer Tombuld. 03.09.1947 - ö. ?Doğum YeriGörüntüle
3MESLEKÎ, Mustafa Bekird. 1858 - ö. 1930Doğum YeriGörüntüle
4FİKRİ/EDNA FİKRİ, Ahmetd. 1864 - ö. 1954Doğum YılıGörüntüle
5Tevfik Nevzatd. 1864 - ö. Mayıs 1905Doğum YılıGörüntüle
6ALİ ULVÎ BABA, Mehmed Ali Çerkeşîd. 1864? - ö. 1919Doğum YılıGörüntüle
7KEMALÎ BABA, Mustafad. 1859 - ö. 06.05.1926Ölüm YılıGörüntüle
8İKRAM, Mehmet Ali İkramd. 1890 - ö. 1926Ölüm YılıGörüntüle
9KÜLAHÇIZÂDE MEHMET EFENDİd. ? - ö. 1926Ölüm YılıGörüntüle
10PİÇOĞLU, Osman Gökçed. 1901 - ö. 31.05.1946MeslekGörüntüle
11SÖHRABd. 1909 - ö. 1994MeslekGörüntüle
12SALİH TEKEd. 1966 - ö. ?MeslekGörüntüle
13İSMAİL ÇELEBİd. 1960 - ö. ?Alan/Yüzyıl/SahaGörüntüle
14ŞAİROĞLU, Halil İbrahim Atamand. 1951 - ö. ?Alan/Yüzyıl/SahaGörüntüle
15GULAMÎ, Nuri Özcand. 1925 - ö. 1983Alan/Yüzyıl/SahaGörüntüle
16SANCAK, Hasan Sancakd. 1951 - ö. ?Madde AdıGörüntüle
17ŞEHDÎd. ? - ö. ?Madde AdıGörüntüle
18BEHMAN, Mustafayev Behman Kerbelayı Seferalı oğlud. 1904 - ö. ?Madde AdıGörüntüle