Madde Detay

İbrahim Bey ile Meryem Hanımın çocuğu olarak Azerbaycan Gökçay’da doğdu. Baba Mirza İbrahim Beyin (Mirza İbrahim Memmed Ağaoğlu Memmedhanov’un) erken ölümü (1915) üzerine annesi ve yakın akrabalarının himayesinde büyüdü. İlk ve orta öğrenimini Gökçay’da tamamlayan şair, bir müddet bu ilçede memuriyetlerde bulundu. 1926’da Tiflis’deki Zagafgazya Komünist Üniversitesinde yükseköğrenime başladı ve bu yıllarda çeşitli dergi ve gazetelerde şiir ve hikâyelerini yayınladı. “Bu Gün” adlı ilk şiirini 1927’de Tiflis’teki Kıvılcım yıllığında yayınladı. Bunun gibi, “Oğul Gatili”, “Arvadbaz”, “Dilare”, “Uhajor” adlı hikâyelerini de yine Tiflis’te, Dan Ulduzu, Yeni Fikir, Zarya Vostoka, Gızıl Şefeg, adlı gazete ve dergilerde yayınladı.

1930’da Bakü’ye giderek burada Genç İşci gazetesinin tercüme şubesinde çalıştı. Bu gazetede çalıştığı yıllarda yazılarını ve şiirlerini düzenli olarak yayınlama imkânı elde etti.

“Çapey” adlı ilk şiir kitabında yer alan “Bolşevik Yazı” şiiri ile edebiyat kamuoyunun dikkatini çekti. “Lenin”, “Madrid”, “Komsomol Sözü”, “Oktyabr Neğmesi” gibi şiirleri ile sosyalist realizmin belli bir çizgiye oturmasını sağladı. “Almaniya”, “Karmen”, “İngalesyo”, “Habeşistan”, “Si Ay”, “Çapey”, “Halgın Sesi” gibi eserlerinde siyasi-epik söyleyişin örneklerini verdi.

Azerbaycan İlmi Tedgigat Enstitüsünde akademik hayata başladıyan (1931-1933) şair, Moskova Sinematografiya Enstitüsünde öğrenimini devam ettirdi (1934-1937).

1941-1942 yıllarında, Kırım cephesinde, ordu gazetelerinde muhabir olarak çalıştığı dönemde, savaş konusunu işleyen “Bizimdir”, “Veten Neğmesi”, “Esker Anasının Sözleri”, “Vur Snayper”, “Bal Arısı”, “Vetene Hediyye” gibi şiirlerini ve “Vefa” piyesini yazdı.

Gence Valisi Hudadat Beyin kızı Nigâr Refibeyli ile evlenen şair, Azerbaycan Yazarları Birliği Üyesi (1934), Azerbaycan Devlet Filarmonisinin Müdürü (1937-1938), Azerbaycan Yazarları Birliği Başkanı (1938-1939), Azerbaycan Sinemacılık Bakanı (1945-1948), Asya ve Afrika Ülkeleri ile Cumhuriyet Dayanışma Komitesi Başkanı (1960-81), SSCB Yazarlar Birliği Yönetim Kurulu Üyesi (1964), Azerbaycan Ansiklopedisinin Baş Editörü (1966-75), Haberler Basın Ajansı Cumhuriyet Yönetim Kurulu Başkanı (1966-75), gibi resmi kuruluşların çoğunda görev aldı.

1951’de Sovyetler Birliği Devlet Şeref Madalyası ile ödüllendirilen Resul Rıza, 1960’ta Azerbaycan’ın Halk Şairi unvanını aldı. “Lenin” adlı eserinden dolayı 1980’de Sovyetler Birliği Emek Kahramanı ödülüne layık görüldü.

Resul Rıza, 1 Nisan 1981’de şeker hastalığından Bakü’de öldü. Mezarı Fahri Hiyabandadır.

1927’de ilk şiirini “Bu Gün” adı ile Tiflis’te yayınlayan Resul Rıza, ilk şiir kitabını ise 1932’de Çapey adıyla yayınlayarak edebiyat kamuoyunun dikkatini çekmeyi başarmıştır. II. Dünya Savaşı’nın yarattığı tahribatı eserlerinin merkezine koyan Resul Rıza, özellikle 1960’tan sonra edebiyatta kendini gösteren yeni düşünce, demokrasi ve gerçekçilik fikrinin şiirdeki ilk örneklerini vermiştir. Bu açıdan onun “Dana ve Balaca Gız”, “Bir Gün de İnsan Ömrüdür”, “Pencereme Düşen Işık”, “Renkler” gibi şiirleri dikkati çeker. Şairin “Fuzuli”, “Halg Hekimi”, “Gızılgül Olmayaydı” gibi eserleri de, şiirde bir aşamadan diğerine geçişin önemli örneklerindendir. Bu dönem şiirlerinde entelektüel bakış, estetik kaygı, modern yaşamın getirdiği sorunlara felsefi yaklaşım eğilimleri ağırlıktadır.

R.Rıza’nın “Gızılgül Olmayaydı” adlı eseri Azerbaycan edebiyatında baskı kurbanları konusunda yazılmış en değerli eserlerden biridir. Şiirin/ poemanın konusu Mikail Müşfik’in hayatı ve trajik yaşamı üstüne kurulmuş olmakla birlikte, Mikail Müşfik aracılığı ile 1930’lu yıllardaki toplumsal trajedilere sebep olan represiya işlenerek Sovyet rejiminin antihumanist tutumu eleştirilmek istenir. Eser, şair Mikail Müşfik’in eşi Dilber Hanımla Resul Rıza’nın sohbeti şeklinde kompoze edilmiştir.

Şairin farklı dillerde yayınlanan “Çapey”, “Ganadlar”, “Ölmez Gehremanlar”, “Gezeb ve Mehebbet”, “İntigam”, “Lenin”, “Güneşli Sorağında”, “Könül Sesleri”, “Şe’rler”, “Pencereme Düşen İşıg”, “Duygular Düşünceler”, “Dözüm”, “Vaht Var İken”, “Heyat Duyumları”, gibi eserleri son yarım asır Azerbaycan şiirinin temel belirleyicisi konumundadır. Bu kitaplar Rusçaya tercüme edilerek defalarca Moskova’da ve diğer halkların dillerinde, dış ülkelerde yayımlanmıştır.

Aynı zamanda bir çevirmen olan Resul Rıza, Nizami Gencevi, V.Mayakovsk, Nekrasov, H.Longfellon, C.G.Bayron, A.S.Puşkin, H.Heyne, M.Y.Lermontov, T.G.Şevçenko, Ş.Petöfi, A.Blok, Nâzım Hikmet, P.Elüar, F.Garsia Lorca, V.Nezval gibi modern Asya ve Afrika şairlerinin eserlerini Azerbaycan Türkçesine çevirmiştir.