Enver Behnan Şapolyo

(d. 25 Şubat 1900 / ö. 1 Haziran 1972)
Tarihçi, araştırmacı, öğretmen, romancı, hikâyeci, biyografi yazarı, derlemeci
(Yeni Edebiyat / 19. Yüzyıl / Anadolu-Osmanlı-Türkiye)
ISBN: 978-9944-237-86-4

İstanbul Fatih’te doğdu. Babası Osmanlı Maarif Nezareti azalarından Nadiri Fevzi Bey, annesi Zaimzadelerden Hatice Şaziment Hanım’dır. Nadiri Fevzi Bey, dönemin ilim dünyasının üretken isimlerinden olup Teşkilat-ı Avalim, Beyanı Külliyatı Arabiyeden Türkçe Sarf-ı Arabî, Tarih-i Hürriyet, Hikmet-i Hukukun Tarihi, Miyar-ı Hukuk, Tarih-i Tekvin, Beyan, Esas İlim ve Hayat, Esrarı Abuhava, İlmi Ruh ve Cebri Ala gibi eserler yayımlamakla birlikte 1908’de Protesto adlı gazeteyi neşretmiş; El Âdl adlı Arapça gazetede başyazarlık yapmıştır. Nadiri Fevzi Bey, 27 Mayıs 1909’da İttihat ve Terakki’nin aleyhinde yaptığı jurnallerden ötürü idam edilmiştir.

Enver Behnan ilk ve ortaöğrenimini İstanbul Erkek Lisesinde yatılı olarak tamamlamış, başarısından ötürü 1917’de eğitim almak üzere Almanya’ya gönderilmiş ancak savaş şartlarından dolayı 1918’de geri dönmek zorunda kalmıştır. Almanya’dan döndükten sonra İstanbul’da askere alınmış ancak Mondros Antlaşması nedeniyle ordudan terhis edilmiştir. Terhis edilmesinin ardından İstanbul Muallim Mektebinde eğitimine devam eden Şapolyo, vatansever duygularla bir grup arkadaşıyla birlikte Kuva-yı Milliye Hareketine dâhil olmuş ve önce Trakya’daki Yunan işgaline karşı çıkan gruplara katılmış ardından İnebolu üzerinden Ankara’ya geçmiştir. Bu süreçte eğitimini tamamlayamayan Şapolyo, 1920’de Ankara’ya yerleşmiş ve yarım kalan eğitimini 1922’de Ankara Muallim Mektebinde tamamlamasının ardından Ankara Sultanisinde (Gazi Lisesi) öğretmenliğe başlamıştır. Bu yıllarda gazetecilik faaliyetlerine de yönelerek Ankara Hükümeti’ni destekleyen gazetelerin yanında olmuştur. Hâkimiyet-i Milliye’de muhabirlik yaparak başlayan gazetecilik serüveni, 1921’den itibaren Öğüt gazetesinde devam etmiş ayrıca Yeni Gün ve Tanin gazetelerinde Ankara muhabirliği görevini üstlenmiştir. Cumhuriyet’in ilan edilme haberini Yeni Gün’de istenilenden erken bir zamanda neşretmesinden ötürü Konya’ya tayin edilmiş, burada da gazetecilik faaliyetlerine devam ederek Babalık adlı gazetede çalışmış ve bu dönemde Mustafa Kemal Paşa’nın 1924’teki Dumlupınar gezisine muhabir olarak katılmıştır. İsmet Paşa’nın Anadolu gezilerine katılma olanağı bulan Şapolyo, o yıllarda Anadolu ile hükümet arasındaki bağa tanıklık etmiştir.

Cumhuriyetin ilanından sonra 1924'te Konya’dan İstanbul’a gelerek Cumhuriyet, Yeni Gün, Akşam, Son Telgraf, Vakit, İkdam-Gece Postası ve Yeni Sabah gazetelerinde gazeteciliğe devam etmiş; 1928’de yeniden Ankara’ya dönerek öğretmenliğin yanında Ulus, İnkılâp, Zafer, Ekspres, Haber, Son Baskı ve Son Havadis gibi gazetelerde serbest muhabirlik yapmış, uzun süre Yeni Sabah’ın Ankara muhabirliği görevini üstlenmiştir. 1924’te ünlü eğitimci John Dewey’nin Ankara ziyaretinde mihmandarlık yapmıştır (Ata 2001: 199).

1929-1930 arasında üsteğmen olarak Polatlı’da askerlik görevini tamamlamıştır. 1932’de Habibe Şerife Hanım ile evlenmiş ve bu evlilikten 1933’te Erdenay, 1940’da Aytek adlı iki kızı olmuştur. 1933’de derslerine dışarıdan devam ettiği İstanbul Üniversitesi Edebiyat Fakültesi Tarih Bölümünü bitirmiştir. Eğitim sürecinde Ahmet Refik Altınay, Fuat Köprülü, Abdurrahman Şeref gibi önemli tarihçilerle tanışmış, Ziya Gökalp’tan etkilenmiştir. Şapolyo, ileriki yıllarda Ankara Üniversitesi DTCF’de de Orta Çağ derslerini takip etmiştir.

1932’da Ankara Halkevi’ne kaydolmuş; buranın yayınlarının editör kurullarında uzun süre görev yapmıştır. Şapolyo’nun II. ve VI. Dil Kurultaylarına katıldığı ve ayrıca 1935’teki Matbuat Kongresi’nde bulunduğu bilinmektedir. 1937-1938 arasında Ankara Halkevi Yönetim Kurulu üyeliğini ve Dil-Tarih-Edebiyat Şubesi Başkanlığı görevlerini yürüten yazar, II. Dünya Savaşı sırasında ilan edilen seferberliğin ardından 1941’de Adana’da üsteğmen olarak bulunmuştur.

1954’ten itibaren Zafer’de Milli Mücadele ve Atatürk konulu tefrika ve yazıları yayımlanmıştır. Demokrat Parti döneminde Ankara Radyosundaki eğitim programlarından sorumlu müşavir olarak çalışmış; 1954-1955 arasında “Tarihimizden Seçme Fıkralar” adlı bir sohbet programı hazırlamıştır. Uzun yıllar gazetecilik faaliyetleri sürdüren Şapolyo’ya 1964’te Basın Şeref Kartı verilmiştir.

Şapolyo hayatının uzun bir kesitinde öğretmenlik mesleğini sürdürmüştür. Öğretmenlik mesleğinde bulunduğu uzun yıllar süresinde sırasıyla şu okullarda görev yapmıştır: Ankara Sultanisi (1922), Konya Lisesi (1923), İstanbul Erkek Lisesi (1924), Vefa Lisesi (1925), Kuleli Askeri Lisesi (1926), Maltepe Askeri Okulu (1927), Ankara Gedikli Küçük Zabit Mektebi (1928-1932), Ankara Erkek (Birinci) Orta Mektebi (1932-1936), Ankara Gazi Lisesi (1936-1965). Bu okulların yanı sıra çeşitli askeri ve meslek okullarında da resmi görevlendirmeyle yarı zamanlı olarak dersler veren Şapolyo, Harp Okulu, Ankara Ticaret Yüksek Öğretmen Okulu, Havacılık Erbaş Okulu, Maliye Okulu ve Meteoroloji Okulu’nda İnkılâp Tarihi, Turizm ve Ahlak derslerini vermiştir (Yuca 2014: 20). Şapolyo’nun öğretmenlik yaşamı boyunca Kemalist ilkeler ve Türkçülük hareketine bağlı bir hizmet verdiği bilinmektedir. 1965’te yaş haddinden öğretmenlikten emekli edilmiştir.

Türk Ocağı, Ankara Gazeteciler Cemiyeti, Öğretmenler Derneği, İstanbul Lisesi Cemiyeti, Ankara Kulübü, Tarihi Anıtları Koruma Derneği, Dil Kurumu, Pedagoji Cemiyeti ve Sosyoloji Cemiyeti’ne üyeliği bulunan Şapolyo, 1 Haziran 1972’de akciğer rahatsızlığından ötürü 72 yaşında vefat etmiştir. Kabri, Ankara Karşıyaka Mezarlığı’ndadır.

Enver Behnan Şapolyo'nun romanlarının başlıca kaynağı tarih ve halk kültürüdür. İslamiyet öncesi Türk tarihinden Cumhuriyet dönemine kadar uzanan devirdeki kahramanlık ögeleri barındıran olaylarla birlikte toplumun başından geçen olumsuzlukları da işleyen Şapolyo'nun didaktik bir tavırla kurguladığı eserlerindeki asıl amacı, milli bilinç oluşturmaktır. Bu nedenle yazar, eserlerini sade ve anlaşılır bir Türkçe ile kaleme almıştır. Şapolyo'nun edebîlikten çok toplumsal faydayı gözetmesinden ötürü eserlerini popüler roman kategorisinde değerlendirmek mümkündür. Yer yer hamasete kayan cümlelerinde gazete yazılarında da sıklıkla tekrarladığı düşünceleri dile getiren yazar, gerçekçi bir tavırla anlattığı devirleri okurlarının gözlerinde canlandırmayı hedeflemiştir. Kahramanlarıyla birlikte ele aldığı devrin siyasal ve sosyal yapısına da eserlerinde yer veren Şapolyo, hakim bakış açısıyla anlattığı olayları realist bir zeminde işlemiştir. Adalet, eşitlik, özgürlük gibi izlekleri aktardığı devlet düzeninin başat hususları olarak gören ve bu kavramlar çerçevesinde kahramanlarını inşa eden Şapolyo için devlet düzeninin korunması başlıca meseledir. Bu nedenle onun eserlerinde çıkan kahramanların tümü, milli menfaatleri her şeyin üzerinde tutan kimseler olup devletin varlığını önceleyen kimselerdir. Bu kişiler, aktarılan yüceltilmiş vasıflarıyla halk tarafından da benimsenmiş, takdir edilmiş, öncü şahsiyetlerdir. Oğuz Han, Kılıç Arslan, Gazi Osman Paşa gibi tarihi kimlikler etrafında somutlaşan ideal devlet adamlarıyla yazar, toplumun özgüvenini de diri tutma amacını taşımaktadır.

"Edebi eserlerindeki başkahramanlar, işlenilen olay örgüsü boyunca halkının yanındadır. Halkı ise kendisine güçlü bir destek ve inançla bağlı olup, halkı sömürmek isteyen ve halkın öz değerleriyle ters düşmüş yoz iktidarlarla, menfaatçi ve ikiyüzlü kişilerle çatışmaktadırlar. İnkılâp Ötkünçleri, Alparslan Anadolu Fatihi ve Ergenekon ve Türk Kahramanlık Hikâyeleri adlı eserlerinde bu durum açıkça görülmektedir. Şair Nedim’in Aşkı ve Ayşim romanlarında Patrona Halil İsyanının çıkışı, III. Ahmet saltanatının Türk örf ve geleneğinden saparak sarayın Türk halkına karşı yabancılaşması nedeniyle ortaya çıktığı bu bağlamda tasvir etmektedir" (Yuca 2014: 245).

Şapolyo'nun romanları dışında çocuk okur kitlesi için kaleme aldığı eserleri de bulunmaktadır. Mustafa Kemal Atatürk'ün yaşamöyküsü, çocuklar için kaleme alınmıştır. Yazar ayrıca Ali Baba ile Kırk Haramiler, Nar Tanesi, Şehzade Kara Bulut gibi masalları yeniden yazmıştır.

Kaynakça

Ata, Bahri (2001). “1924 Türk Basını Işığında Amerikalı Eğitimci John Dewey'nin Türkiye Seyahati”. G.Ü. Gazi Eğitim Fakültesi Dergisi. 21 (3): 193-207.

Aytuzlar, Nilgül (2008). 1913-1933 Yıllar Arasında Türkiye’de Türk Halk Bilimine Emek Verenlerin Hayatları ve Yayınları. Yüksek Lisans Tezi. Ankara: Gazi Üniversitesi.

Başgöz. İlhan (1946). “Enver Behnan Şapolyo: Karagöz’ün Tarihi”. Dil Tarih Coğrafya Fakültesi Dergisi. 4 (5).

Demir, Ömer (2007). Öğüt (Tahlilî Fihrist-İnceleme-Metin). Yüksek Lisans Tezi. Konya: Selçuk Üniversitesi.

Doğan, Abide (1991). 1923-1938 Arasında Yayınlanan Dergiler -Anadolu, Kadro, Ülkü, Fikir Hareketleri, Aydabir- Üzerinde Bir Çalışma. Doktora Tezi. Ankara: Gazi Üniversitesi.

Eraydın Argunşah, Hülya (1990). Türk Edebiyatında Tarihi Roman (Türk Tarihiyle İlgili). Doktora Tezi. İstanbul: Marmara Üniversitesi.

Ercilasun, Bilge (2013). Türk Roman ve Hikâyesi Üzerine. İstanbul: Dergâh Yayınları.

Hınçer, Bora (1967). “Folklorcularımız: Enver Behnan Şapolyo”. Türk Folklor Araştırmaları Dergisi. 215: 4132.

Kartal, Öznur (2017). “Enver Behnan Şapolyo”. Türkiye’de Tarih Eğitimi. Ankara: Pegem Akademi.

Kaya, Muharrem (2006). “Ergenekon Destanı'ndan Yararlanan Eserler Üzerine Bir Değerlendirme”. MSGSÜ Fen Edebiyat Dergisi. 5: 105-124.

Tonga, Necati (2016). Cumhuriyet Döneminde Bir Edebî Muhit Olarak Ankara (1923-1980). Doktora Tezi. Ankara: Gazi Üniversitesi.

Uygun, İsmail (2014). Cumhuriyet Dönemi Tarihî Romanları 1923-1946: “Eski” Kahramanların Yeni Söylemleri. Yüksek Lisans Tezi. Ankara: İD Bilkent Üniversitesi.

Yuca, İrşad Sami (2013). “Milli Mücadele'de Enver Behnan Şapolyo'nun İzlenimleri ve Kağnı Kolları", Anemon Muş Alparslan Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi. I. 2.

Yuca, İrşad Sami (2014). Enver Behnan Şapolyo: Tarihçiliği, Gazeteciliği ve Edebi Kişiliği. Doktora Tezi. Ankara: Gazi Üniversitesi.

Yuca, İrşad Sami (2015). “Cumhuriyet Dönemi Tarihçilerinden Enver Behnan Şapolyo’nun Tarih ve Tarihçilik Üzerine Düşünceleri”. Akademik Sosyal Araştırmalar Dergisi. 10: 158-175.

Madde Yazım Bilgileri

Yazar: DR. KORAY ÜSTÜN
Yayın Tarihi: 16.09.2019
Güncelleme Tarihi: 20.12.2020

Eser AdıYayın eviBasım yılıEser türü
Kara OğuzOrhaniye Matbaası / İstanbul1927Hikâye
Bakalorya Tarihi: İlk Kurun ve Orta KurunSemih Suhulet Matbaası / İstanbul1931Araştırma
Filozof Gök AlpKitap Yazanlar Kooperatifi Yayınları / Ankara1933Biyografi
Tarih Bakaloryası “Osmanlı ve Cumhuriyet Tarihi”Semih Lütfi Matbaası / Ankara1934Araştırma
Cumhuriyetin Onuncu Yıl Dönümü: Ankara’da Nasıl Kutlandı 1923-1933Ülkü Dergisi Yay. / Ankara1934Diğer
İnkılâp Ötkünçleri “Milli Mücadele Hatıraları”Devlet Matbaası / İstanbul1934Hatıra
Türk Soyadı: 3396 Türk AdıKöyhocası Matbaası / İstanbul1935Diğer
Müzeler TarihiRemzi Kitabevi / İstanbul1936Araştırma
Halk NinnileriAhmet Halit Kitap Evi / İstanbul1938Derleme
Ziya Gökalp: İttihadı Terakki ve Meşrutiyet TarihiGüven Basımevi / İstanbul1940Araştırma
AtatürkÇocuk Esirgeme Kurumu Okul ve Öğrenci Kitapları / Ankara1943Diğer
Kemal Atatürk ve Milli Mücadele TarihiBerkalp Kitapevi / Ankara1944Araştırma
Egemenlik UlusundurÇocuk Esirgeme Kurumu Okul ve Öğrenci Kitapları / Ankara1944Diğer
Yıldırım ve Prenses OliveraAli Bitik Kitabevi / Ankara1944Roman
Yayla GülüAkay Kitabevi / Ankara1944Roman
Mustafa Reşit Paşa ve Tanzimat TarihiGüven Basımevi / İstanbul1945Araştırma
Osmanlı-İnkılâp ve Avrupa Tarihi ÖzüBerkalp Kitabevi / Ankara1946Araştırma
Ziya Gökalp, Fırka Nedir?Doğu Yay. / Zonguldak1947Derleme
Türk İnkılabı Tarihi NotlarıHarp Okulu Basımevi / Ankara1949Araştırma
Türkiye Cumhuriyeti TarihiMilli Eğitim Basım Evi / İstanbul1950Araştırma
Gazi Musa Paşa ve Silistire MüdafaasıMilli Eğitim Basımevi / Ankara1950Roman
Gülbahar SultanTan Matbaası / İstanbul1950Hikâye
Kılıçaslan GeliyorTahir Yücetürk Çocuk Kitabevi / İstanbul1951Roman
Sünnet DüğünüÇocuk Kitabevi / İstanbul1951Diğer
Alpaslan Anadolu FatihiTürkiye Yayınevi / İstanbul1951Roman
Lale Devrinde Şair Nedimin AşkıÖz-Ar Yayıncılık / Ankara1952Roman
Şehzade Kara BulutRafet Zaimler Yay. / İstanbul1952Masal
Gelincik AblaRafet Zaimler Yay. / İstanbul1953Masal
Fatih İstanbul KapılarındaRafet Zaimler Kitabevi / İstanbul1953Roman
Atatürk’ün HayatıGüneş Matbaası / Ankara1954Biyografi
Küçük Mustafa Kemal Atatürk’ün Çocukluk HayatıRafet Zaimler Yayınevi / İstanbul1954Biyografi
Ergenekon: Türk Kahramanlık HikâyeleriÇocuk Esirgeme Kurumu Merkezi Yayınları / İstanbul1954Hikâye
Türk EfsaneleriRafet Zaimler Yayınevi / İstanbul1955Efsane
İlk Çağ Tarihi Lise Iİnkılâp Kitabevi / İstanbul1956Diğer
Nar TanesiRafet Zaimler Kitabevi / İstanbul1956Masal
Atatürk’ün ÖlümüRafet Zaimler Kitabevi / İstanbul1957Diğer
Kuvayı Milliye Tarihi: GerillaAyyıldız Matbaası / Ankara1957Araştırma
Estergon KalesiTahir Yücetürk Çocuk Kitabevi / İstanbul1958Hikâye
Ali Baba ve Kırk HaramilerYücetürk Çocuk Kitabevi / İstanbul1959Masal
Yeni ve Yakın Çağlar ve Türkiye Tarihiİnkılâp Kitabevi / İstanbul1960Araştırma
Ahlak TarihiTicaret Yüksek Öğretmen Okulu Yay. / Ankara1960Araştırma
Türk BüyükleriSuat Osmanoğlu Yayınları / Ankara1960Biyografi
Osmanlı Sultanları TarihiRafet Zaimler Yayınevi / İstanbul1961Biyografi
İnkılâp TarihiTicaret Yüksek Öğretmen Okulu Yayınları / Ankara1961Araştırma
AyşimTürkiye Yayınevi / İstanbul1962Roman
Gazi Osman Paşa PlevnedeTahir Yücetürk Çocuk Kitabevi / İstanbul1963Roman
OğuzhanIşıl Yayınevi / İstanbul1963Roman
Mezhepler ve Tarikatlar TarihiTürkiye Yayınevi / İstanbul1964Araştırma
Türk MenkıbeleriTürkiye Yayınları / İstanbul1964Derleme
Selçuk HanÖğretmenler Bankası Ders Alet ve Malzemeleri Endüstrisi A.Ş. / Ankara1964Roman
TuğrulÖğretmenler Bankası Ders Alet ve Malzemeleri Endüstrisi A.Ş. / Ankara1964Roman
MelikşahÖğretmenler Bankası Ders Alet ve Malzemeleri Endüstrisi A.Ş. / Ankara1964Roman
Karagöz TarihiTürkiye Yayınevi / İstanbul1964Araştırma
Dünya EfsaneleriRafet Zaimler Yayın Evi / İstanbul1965Derleme
Dede Korkut MasallarıRafet Zaimler Yayınevi / İstanbul1966Masal
Türk AkıncılarıRafet Zaimler Kitabevi / İstanbul1966Roman
Peri ve Dev MasallarıRafet Zaimler Kitabevi / İstanbul1966Masal
Yıldırım Beyazıt GeliyorRafet Zaimler Kitabevi / İstanbul1966Roman
Kılıç AslanTürkiye Yayınevi / İstanbul1966Roman
Mustafa Kemal Paşa ve Milli Mücadelenin İç Âlemiİnkılâp ve Aka Kitabevleri / İstanbul1967Biyografi
Kırşehir BüyükleriSan Matbaası / Ankara1967Biyografi
Peygamberler TarihiÖn Asya Yayınları / Ankara1968Biyografi
İstiklal Savaşı Edebiyatı Tarihi 1919-1923 (Milli Mücadelenin Edebi Vesikaları)Ak Kitabevi / Ankara1968Araştırma
Mustafa Kemal ve Birinci Büyük Millet MeclisiÜlkemiz Yayınları / Ankara1969Araştırma
Atatürk ve Seymen AlayıAnkara Kulübü / Ankara1971Araştırma
AtamızTürkiye Öğretmeler Bankası Ders Alet ve Malzemeleri Endüstrisi A.Ş. Yay. / Ankara1971Biyografi
Türkiye Turizm Rehberi ve Anıtlar TarihiKültür Kitabevi / İstanbul1971Araştırma
Selçuklu İmparatorluğu TarihiGüven Matbaası / Ankara1972Araştırma
Türk Gazeteciliği Tarihi Her Yönüyle BasınGüven Matbaası / Ankara1976Araştırma

İlişkili Maddeler

Sn.Madde AdıD.Tarihi / Ö.TarihiBenzerlikİncele
1Nazmî, Şeyh Mehmed Nazmîd. 1622 - ö. 1701Doğum YeriGörüntüle
2Selim İlerid. 30 Nisan 1949 - ö. ?Doğum YeriGörüntüle
3Neslihan Önderoğlud. 1964 - ö. ?Doğum YeriGörüntüle
4İHSANÎ, Mevlüt Çalışkand. 1900 - ö. 22.04.1991Doğum YılıGörüntüle
5CEMAL AĞAd. 1900\'lerin başı - ö. 2001Doğum YılıGörüntüle
6HÜSEYİNd. 1900? - ö. ?Doğum YılıGörüntüle
7Haluk Nihat Pepeyid. 1898 - ö. 27 Mayıs 1972Ölüm YılıGörüntüle
8Celâleddin Ezined. 1910 - ö. 6 Ocak 1972Ölüm YılıGörüntüle
9Ziya Ünseld. 1915 - ö. 6 Mart 1972Ölüm YılıGörüntüle
10Nihat Kınıkoğlud. 1937 - ö. 09 Ekim 2011MeslekGörüntüle
11Demir Özlüd. 9 Eylül 1935 - ö. 13 Şubat 2021MeslekGörüntüle
12İbrahim Ulvi Yavuzd. 09 Mart 1942 - ö. ?MeslekGörüntüle
13Ali Selahattin Yiğitoğlud. 1887 - ö. 31 Aralık 1939Alan/Yüzyıl/SahaGörüntüle
14İhsan Raifd. 1877 - ö. Nisan 1926Alan/Yüzyıl/SahaGörüntüle
15Mehmet Emin Erişirgild. 1891 - ö. 07 Şubat 1965Alan/Yüzyıl/SahaGörüntüle
16Enver Tuncalpd. 1914 - ö. 9 Haziran 1992Madde AdıGörüntüle
17ENVER, Şeyh Mustafa Enver Efendid. 1824 - ö. 1872Madde AdıGörüntüle
18ENVERd. 1842 - ö. 1905Madde AdıGörüntüle