Madde Detay

Mehmet Efendi, Koblıyanlı Sefilî veya Sefilî mahlasıyla bilinmektedir. Sefilî, Ahıska bölgesinde bulunan Koblıyan'ın Pulada köyünde dünyaya gelmiştir. Kırzıoğlu, âşığın doğum tarihini 1882 olarak verir (Kırzıoğlu 1966: 96), ancak âşığın doğumunun 1870, 1872, 1882 tarihleri olduğuna dair rivayetler bulunmakta, bölge yaşlılarının söyledikleri ve biyografisindeki diğer bilgiler, 1870 yılında doğduğu görüşünü güçlendirmektedir (Hacılı 2018: 16). Sefilî, doğduğu bölgede Kuşoğulları adıyla bilinen aileye mensuptur (Kırzıoğlu 1966: 96). Asif Hacılı'nın verdiği bilgilere göre Sefilî, aynı zamanda din adamı olmasından dolayı Sovyet rejimi tarafından 1937'de ağırlığını hissettiren siyasi baskıya maruz kalmış, hapsedilerek meçhul bir yere sürülmüştür. Bu yıldan sonra kendisiyle ilgili kayda değer bilgi alınamamıştır. Vefat tarihi ve yeri bu nedenle tam olarak bilinmemektedir. 1930’lu yılların sonlarında Sibirya’da (Makadanda) kurşuna dizildiğine dair rivayetler mevcuttur. Sefilî’nin torunu İlim Şahzadayev, âşığın mezarının Buhara’da, Derbend’de, Sibir’de olduğu yolundaki söylentilerden bahseder. Bir başka rivayet de âşığın Orta Asya’da yüz yaşına kadar yaşadığı, ömrünün sonlarında gözlerinin görmez olduğu şeklindedir. Kimi belgeler ise Sefilî’nin 1930’lu yılların sonlarında kurşuna dizildiğini doğrulamaktadır (Hacılı 2018: 16).

Sefilî, küçük yaşlarda varlıklı bir çevrede yaşamıştır. Sanata olan merakında ailesinin etkisi bulunurken, aynı zamanda yöre şenlikleri kendisine bu sanatta ilham olmuştur. Sefilî, bireysel çabalarıyla âşıklık sanatına sahip olur. İlimde belli bir hocası olmadığı gibi, şairlikte ve âşıklıkta da bir ustası olmadığı tahmin edilmektedir. Sefilî’yi etrafındaki manevî çevre yetiştirmişse de bu alandaki yeteneğiyle sanatına, ilmine, bilgisine sahip olmuştur. Farklı alanlardaki yetkinliği sayesinde birden çok adlandırması olmuştur. Âşıklık geleneğinde Âşık Sefilî, âlim olarak ise yöresinde Molla Mehemmed (Hoca Mehemmed, Mehemmed Efendi) olarak anılmıştır. Âşık Sefilî'nin, kendi zamanının âşık çevresiyle de yakından ilgili olduğu bilinmektedir. Âşık Sümmanî, Hasta Hasan, Âşık Şenlik gibi usta âşıkların çağdaşı olan Sefilî’nin Hasta Hasan, Murad Zarzamlı, Âşık Bezgün Sakunetli, Âşık Şenlik, Âşık Sümmanî, Şehrî Efendi, Âşık Beşir’le deyiştiği rivayet edilir (Hacılı 2018: 18).

Sefilî, hakkında araştırmalarda bulunan Asif Hacılı, Sefilî’nin icrasının yeterince araştırılmamakla birlikte kimi belgelerin de tahribe uğradığını belirtir. Hatta, Âşık Sefilî’nin belirli eserlerinden köklü farklılıklar gösteren metinlerin, onun eserleri olarak görüldüğünden bahseder (Hacılı 2018: 18). Sefliî’nin elde bulunan iki deyişmesi vardır. Bunlar; “Hasta Hasan’ın Âşık Sefilî ile Deyişmesi” ve “Molla Mehemmed Seflî ve Değirmenci İbrahim’in Destanı” dır. Bununla birlikte “Pulateli Molla Mehemmedin Koblıyan kövlerine olan koşması” ile 1918-1919 Savaşı ve Kobliyan” konulu şiirini de Ahıskalılar destan olarak adlandırmaktadırlar. Destancılık geleneğini iyi bilen Sefilî, aynı zamanda Köroğlu destanları ustası olarak tanınmıştır. Sefilî'nin çok renkli ve estetik yönden olgun bir şiir yaratıcılığı olduğu da söylenmektedir. Âşığın sosyal ve tarihî konuları işleyen şiirleri de onun sanatında önemli yer tutar. Âşık Sefilî’nin felsefî-lirik temalı eserleri de bulunmaktadır. Hayatın manası, ölüm ve hayat, talih ve kader, dünyanın faniliği, dostluk gibi motifler, onun birçok şiirinin esas konusu olmuştur. Şiirleri insanın manevî varlığı, hayatın faniliği, talihin muamması gibi konular üzerine kurulmuştur (Hacılı 2018: 19-20).