Şemsi Belli

Deliçay, Meftun Deliçay
(d. 13 Mart 1929 / ö. 11 Ekim 1995)
Şair, Yazar
(Yeni Edebiyat / 20. Yüzyıl / Anadolu-Osmanlı-Türkiye)
ISBN: 978-9944-237-86-4

Malatya'nın Arapgir ilçesinin Kızıluşağı (Yenisu) Köyü’nde doğdu (Yenisu Köyü, daha sonra ilçe olan Arguvan'a bağlanmıştır). Asıl adı Orhan Şemsi Belli’dir. Deliçay ve Meftun Deliçay isimlerini de kullandı. İlk ve ortaokulu Malatya’da bitirdi. Liseyi İstanbul Haydarpaşa Lisesi'nde okudu (1948). Ankara Hukuk Fakültesi’ni bitirdi (1956). İstanbul Kız Lisesi, Çapa Öğretmen Okulu, Vefa Lisesi'nde öğretmenlik yaptı. Gazetecilik de yapan Belli, 1969'da milletvekili adayı olduğu Birlik Partisi'nde genel sekreterlik görevinde bulundu (1969). Serbest avukatlık yaptı. Atatürk’ün kız kardeşi Makbule Atadan’la yaptığı söyleşi ve Fikriye Hanım üzerine araştırması büyük ilgi gördü (Altınkaynak 2017: 155).

Gazeteciliğe 1946’da Vakit gazetesinde başladı. Kervan, Ülke, Son Haber, Demokrat Ankara, Hürses, Medeniyet, Arapgir Postası, Malatya Postası, Yeni Haber, Ankara Ekspres, Memleket, Ulus, Zafer, Milliyet, Cumhuriyet, Dünya, Ankara, Son Posta ve Türkiye Ajansı’nda muhabir, yazı işleri müdürü, başyazar, genel yayın müdürü gibi görevlerde bulundu.

1948 yılında Malatya’da Kervan ve Çadır dergilerini, 1970’te Ankara’da Memleket gazetesini, 1975’te İstanbul’da Son Posta gazetesini yayımladı. Her iki gazete de yayın yaşamını 10 yıl sürdürdü. 1989-1994 yılları arasında Şiir Defteri dergisini çıkardı. “Bir Yangının Külü”, “Gönül Penceresinden Ansızın Bakıp Geçtin”, “Yok Artık Tahammülü Ateşe Bu Gönlümün”, “Gözümde Özleyiş Gönlümde Acı” ve "Emmoğlu" gibi şiirleri Türk sanat müziği formunda bestelendi. Yaşamının büyük çoğunluğunu İstanbul'da geçiren Şemsi Belli, İstanbul’da öldü.

Cumhuriyet devri şairlerinden Şemsi Belli, şiire saz şairleri geleneğine bağlı koşmalarla başlar. İlk şiiri, 1943'te Orhan Seyfi Orhon’un çıkardığı Çınaraltı dergisinde yayımlanır. İlk şiirlerinde hece ölçüsü ve halk şiir tarzını kullanan şair, Garipçiler’in havasında serbest nazma yönelir (Necatigil 2009: 89). Döneminin sevilen şairleri arasında yer alan Belli’nin bu şiirleri Orhan Veli etkisindeki nükte ve yergi şiirleridir. Siyasal taşlama özellikli şiirlerinde toplumcu gerçekçi şiir anlayışına yakın görünür ancak yerel ağız kullanması yönüyle onlardan ayrılır. Doğu Anadolu insanının sorunlarını gerçekçi bir şekilde yansıttığı "Anayasso" (1968) adlı şiiri bunlardan biridir. Kendisine şöhreti getiren bu şiir, Şemsi Belli şiirinin hangi yönde ilerleyeceğini gösterir. "Anayasso" adlı şiiri, Türkçe dışında İngilizce, Fransızca ve Arapça gibi dillere de çevrilmiştir. “Anayasso” şiirinde, Hakkâri’nin Zap Suyu kenarındaki bir köyün ulaşım problemi yerel ağızla mizahi bir tonda anlatılır. Bu şiir, şair tarafından sonradan aynı isimle beş bölümlük oyun hâline getirilmiştir (1970).

Şemsi Belli, Anadolu’nun sorunlarını işlediği şiirlerinde yöresel söyleyişi ustaca kullanır. "Anayasso" ve "Zeyno" şiirleri bu söyleyişin en ilginç örnekleridir. Kendisine has bir lirizmin temsilcisi olan Belli, mizah ve halk söyleyişinin ön planda yer aldığı şiirlerinde aşk, hasret ve gençlik temaları üzerinde yoğunlaşır. Şiirde hemen hemen her türü ve şekli dener, her temada şiir yazar. Şair, daha çok romantik aşk şiirleriyle tanınır. “Unuttum”, “Üç Rengin Hikâyesi” bu şiirlerine örnektir. Dağın, kırın da meselelerinin yer aldığı bu şiirler, ona kendi şartları içerisinde küçümsenmeyecek bir şöhret kazandırır (Işık 2002: 359). Belli, ilk şiir kitabı olan Köy Akşamları’nı 1945’te Malatya’da, ikinci şiir kitabı Bahar Şarkısı’nı ise Sivas’ta yayımlar. Şairin yirmiye yakın şiir kitabı bulunmaktadır.

Mizah yazıları değişik takma adlarla Yusuf Ziya Ortaç’ın çıkardığı Akbaba dergisinde yayımlanan şairin; öykü, araştırma-inceleme, oyun ve anı türlerinde de çalışmaları vardır. Ayrıca mensur şiir tarzını da denemiştir.

Kaynakça

Altınkaynak, Hikmet (2017). Türk Edebiyatında Şairler ve Yazarlar Sözlüğü. İstanbul: Can Yayınları.

Necatigil, Behçet (2007). Edebiyatımızda İsimler Sözlüğü. İstanbul: Varlık Yayınları.

Işık, İhsan (2002). Türkiye Yazarlar Ansiklopedisi. Ankara: Elvan Yayınları.

Madde Yazım Bilgileri

Yazar: DR. ÖĞR. ÜYESİ SELAMI ÇAKMAKCI
Yayın Tarihi: 15.12.2018
Güncelleme Tarihi: 12.11.2020

Eser AdıYayın eviBasım yılıEser türü
Bahar Şarkısı / ŞiirlerKâmil Matbaası / Sivas1949Şiir
Ağa KapısıAk Yayınları / İstanbul1950Şiir
Ağabeyim Mustafa Kemal/Makbule Atadan AnlatıyorAyyıldız Matbaası / Ankara1959Araştırma
Şeytan Diyor KiBaşşehir Yayınları / Ankara1959Şiir
Ağabeyim Mustafa Kemal/Mustafa Kemal AtatürkAltın Yıldız Matbaası / Ankara1959Araştırma
Cumhuriyetin Eşiğinde KıbrısBaşşehir Yayınları / Ankara1960Araştırma
CankuşumMektup Yayınları / İstanbul1960Şiir
Uykusuz TrenlerBaşşehir Yayınları / Ankara1960Şiir
İpek Kaplı DefterMektup Yayınları / Ankara1961Şiir
Karpuz DilimiBaşşehir Yayınları / Ankara1961Şiir
İkisi BirdenAk Kitabevi / İstanbul1962Şiir
Öpme Beni Bu AkşamAksiseda Matbaası / İstanbul1962Şiir
Cankuşum/Liseli Kıza MektuplarKültür Kitabevi / İstanbul1963Şiir
Büyük PaydosAk Yayınevi / İstanbul1963Hatıra
Bahar Güneşi/Güz Çiçeğinin MektuplarıKültür Kitabevi / İstanbul1963Şiir
Güz ÇiçeğiEkin Yayınları / İstanbul1964Şiir
Aşk DersleriKağnı Yayınları / İstanbul1964Hikâye
SatırbaşıAk Kitabevi / İstanbul1964Şiir
Güz Çiçeği 2Kültür Kitabevi / İstanbul1965Şiir
AnayassoKültür Kitabevi / İstanbul1968Tiyatro
Bir Yangının KülüKültür Kitabevi / İstanbul1974Şiir
OtopsiAk Kitabevi / İstanbul1974Şiir
Renkli BalonlarAk Kitabevi / İstanbul1974Şiir
Çocukluğundan Liderliğine Kadar Bülent EcevitAk Yayınları / İstanbul1975Araştırma
Başşehir SokağıKültür Kitabevi / İstanbul1975Şiir
Atatürk’ün Aşk Hayatıİnceleme Yayınları / İstanbul1988Araştırma
Bâbıâli Bâbıâdi/Türkiye’de Basın RezaletleriKağnı Yayınları / İstanbul1988Araştırma
FikrîyeBilgi Yayınevi / Ankara1995Araştırma
Anayasso/Yansımalarıyla Birlikte Bir ŞiirBabıali Kitaplığı / İstanbul2010Şiir

İlişkili Maddeler

Sn.Madde AdıD.Tarihi / Ö.TarihiBenzerlikİncele
1Mustafa Işıkd. 1955 - ö. ?Doğum YeriGörüntüle
2TALİHSİZ HANEFİ/HANEFİ, Hanefi Ünverd. 1948 - ö. ?Doğum YeriGörüntüle
3Osman Hulusi Ateşd. 1914 - ö. 14 Haziran 1990Doğum YeriGörüntüle
4MUSTAFA, Mustafa Karakuşd. 1929 - ö. 20.04.1978Doğum YılıGörüntüle
5MEHMET SUNARd. 1929 - ö. ?Doğum YılıGörüntüle
6Süleyman Bektaşd. 1929 - ö. 19 Eylül 1996Doğum YılıGörüntüle
7Şükrü Sarıd. 1926 - ö. 8 Mart 1995Ölüm YılıGörüntüle
8Burçak Çerezcioğlud. 15 Mayıs 1979 - ö. 11 Mayıs 1995Ölüm YılıGörüntüle
9AZİZ ŞEHNAZÎ, Aziz Ramişd. 1929 - ö. 01.07.1995Ölüm YılıGörüntüle
10Ahmet Tevfik Ozand. 1953 - ö. 15 Ocak 2021MeslekGörüntüle
11Refik Aydınd. 1950 - ö. ?MeslekGörüntüle
12Adli Morand. 1919 - ö. 1981MeslekGörüntüle
13Haldun Tanerd. 16 Mart 1915 - ö. 7 Mayıs 1986Alan/Yüzyıl/SahaGörüntüle
14Ayten Demirağd. 1931 - ö. ?Alan/Yüzyıl/SahaGörüntüle
15M. Yüksel Arkalıd. 16 Nisan 1968 - ö. ?Alan/Yüzyıl/SahaGörüntüle
16ŞEMSÎ, Şemseddîn Sivasîd. 1520 - ö. 1597Madde AdıGörüntüle
17Mehmet Şemsi Akanyetid. 20 Mart 1947 - ö. ?Madde AdıGörüntüle
18ŞEMSÎ HAYAL, Leblebici Baba, Süleymand. 1806 - ö. 1877Madde AdıGörüntüle