Madde Detay

Malatya'nın Arapgir ilçesinin Kızıluşağı (Yenisu) Köyü’nde doğdu (Yenisu Köyü, daha sonra ilçe olan Arguvan'a bağlanmıştır). Asıl adı Orhan Şemsi Belli’dir. Deliçay ve Meftun Deliçay isimlerini de kullandı. İlk ve ortaokulu Malatya’da bitirdi. Liseyi İstanbul Haydarpaşa Lisesi'nde okudu (1948). Ankara Hukuk Fakültesi’ni bitirdi (1956). İstanbul Kız Lisesi, Çapa Öğretmen Okulu, Vefa Lisesi'nde öğretmenlik yaptı. Gazetecilik de yapan Belli, 1969'da milletvekili adayı olduğu Birlik Partisi'nde genel sekreterlik görevinde bulundu (1969). Serbest avukatlık yaptı. Atatürk’ün kız kardeşi Makbule Atadan’la yaptığı söyleşi ve Fikriye Hanım üzerine araştırması büyük ilgi gördü (Altınkaynak 2017: 155).

Gazeteciliğe 1946’da Vakit gazetesinde başladı. Kervan, Ülke, Son Haber, Demokrat Ankara, Hürses, Medeniyet, Arapgir Postası, Malatya Postası, Yeni Haber, Ankara Ekspres, Memleket, Ulus, Zafer, Milliyet, Cumhuriyet, Dünya, Ankara, Son Posta ve Türkiye Ajansı’nda muhabir, yazı işleri müdürü, başyazar, genel yayın müdürü gibi görevlerde bulundu.

1948 yılında Malatya’da Kervan ve Çadır dergilerini, 1970’te Ankara’da Memleket gazetesini, 1975’te İstanbul’da Son Posta gazetesini yayımladı. Her iki gazete de yayın yaşamını 10 yıl sürdürdü. 1989-1994 yılları arasında Şiir Defteri dergisini çıkardı. “Bir Yangının Külü”, “Gönül Penceresinden Ansızın Bakıp Geçtin”, “Yok Artık Tahammülü Ateşe Bu Gönlümün”, “Gözümde Özleyiş Gönlümde Acı” ve "Emmoğlu" gibi şiirleri Türk sanat müziği formunda bestelendi. Yaşamının büyük çoğunluğunu İstanbul'da geçiren Şemsi Belli, İstanbul’da öldü.

Cumhuriyet devri şairlerinden Şemsi Belli, şiire saz şairleri geleneğine bağlı koşmalarla başlar. İlk şiiri, 1943'te Orhan Seyfi Orhon’un çıkardığı Çınaraltı dergisinde yayımlanır. İlk şiirlerinde hece ölçüsü ve halk şiir tarzını kullanan şair, Garipçiler’in havasında serbest nazma yönelir (Necatigil 2009: 89). Döneminin sevilen şairleri arasında yer alan Belli’nin bu şiirleri Orhan Veli etkisindeki nükte ve yergi şiirleridir. Siyasal taşlama özellikli şiirlerinde toplumcu gerçekçi şiir anlayışına yakın görünür ancak yerel ağız kullanması yönüyle onlardan ayrılır. Doğu Anadolu insanının sorunlarını gerçekçi bir şekilde yansıttığı "Anayasso" (1968) adlı şiiri bunlardan biridir. Kendisine şöhreti getiren bu şiir, Şemsi Belli şiirinin hangi yönde ilerleyeceğini gösterir. "Anayasso" adlı şiiri, Türkçe dışında İngilizce, Fransızca ve Arapça gibi dillere de çevrilmiştir. “Anayasso” şiirinde, Hakkâri’nin Zap Suyu kenarındaki bir köyün ulaşım problemi yerel ağızla mizahi bir tonda anlatılır. Bu şiir, şair tarafından sonradan aynı isimle beş bölümlük oyun hâline getirilmiştir (1970).

Şemsi Belli, Anadolu’nun sorunlarını işlediği şiirlerinde yöresel söyleyişi ustaca kullanır. "Anayasso" ve "Zeyno" şiirleri bu söyleyişin en ilginç örnekleridir. Kendisine has bir lirizmin temsilcisi olan Belli, mizah ve halk söyleyişinin ön planda yer aldığı şiirlerinde aşk, hasret ve gençlik temaları üzerinde yoğunlaşır. Şiirde hemen hemen her türü ve şekli dener, her temada şiir yazar. Şair, daha çok romantik aşk şiirleriyle tanınır. “Unuttum”, “Üç Rengin Hikâyesi” bu şiirlerine örnektir. Dağın, kırın da meselelerinin yer aldığı bu şiirler, ona kendi şartları içerisinde küçümsenmeyecek bir şöhret kazandırır (Işık 2002: 359). Belli, ilk şiir kitabı olan Köy Akşamları’nı 1945’te Malatya’da, ikinci şiir kitabı Bahar Şarkısı’nı ise Sivas’ta yayımlar. Şairin yirmiye yakın şiir kitabı bulunmaktadır.

Mizah yazıları değişik takma adlarla Yusuf Ziya Ortaç’ın çıkardığı Akbaba dergisinde yayımlanan şairin; öykü, araştırma-inceleme, oyun ve anı türlerinde de çalışmaları vardır. Ayrıca mensur şiir tarzını da denemiştir.