Madde Detay
Şemsi Belli
Deliçay, Meftun Deliçay
(d. 13 Mart 1929 / ö. 11 Ekim 1995)
Şair, Yazar
(Yeni Edebiyat / 20. Yüzyıl / Anadolu-Osmanlı-Türkiye)
ISBN: 978-9944-237-86-4
Malatya'nın Arapgir ilçesinin Kızıluşağı (Yenisu) Köyü’nde doğdu (Yenisu Köyü, daha sonra ilçe olan Arguvan'a bağlanmıştır). Asıl adı Orhan Şemsi Belli’dir. Deliçay ve Meftun Deliçay isimlerini de kullandı. İlk ve ortaokulu Malatya’da bitirdi. Liseyi İstanbul Haydarpaşa Lisesi'nde okudu (1948). Ankara Hukuk Fakültesi’ni bitirdi (1956). İstanbul Kız Lisesi, Çapa Öğretmen Okulu, Vefa Lisesi'nde öğretmenlik yaptı. Gazetecilik de yapan Belli, 1969'da milletvekili adayı olduğu Birlik Partisi'nde genel sekreterlik görevinde bulundu (1969). Serbest avukatlık yaptı. Atatürk’ün kız kardeşi Makbule Atadan’la yaptığı söyleşi ve Fikriye Hanım üzerine araştırması büyük ilgi gördü (Altınkaynak 2017: 155).
Gazeteciliğe 1946’da Vakit gazetesinde başladı. Kervan, Ülke, Son Haber, Demokrat Ankara, Hürses, Medeniyet, Arapgir Postası, Malatya Postası, Yeni Haber, Ankara Ekspres, Memleket, Ulus, Zafer, Milliyet, Cumhuriyet, Dünya, Ankara, Son Posta ve Türkiye Ajansı’nda muhabir, yazı işleri müdürü, başyazar, genel yayın müdürü gibi görevlerde bulundu.
1948 yılında Malatya’da Kervan ve Çadır dergilerini, 1970’te Ankara’da Memleket gazetesini, 1975’te İstanbul’da Son Posta gazetesini yayımladı. Her iki gazete de yayın yaşamını 10 yıl sürdürdü. 1989-1994 yılları arasında Şiir Defteri dergisini çıkardı. “Bir Yangının Külü”, “Gönül Penceresinden Ansızın Bakıp Geçtin”, “Yok Artık Tahammülü Ateşe Bu Gönlümün”, “Gözümde Özleyiş Gönlümde Acı” ve "Emmoğlu" gibi şiirleri Türk sanat müziği formunda bestelendi. Yaşamının büyük çoğunluğunu İstanbul'da geçiren Şemsi Belli, İstanbul’da öldü.
Cumhuriyet devri şairlerinden Şemsi Belli, şiire saz şairleri geleneğine bağlı koşmalarla başlar. İlk şiiri, 1943'te Orhan Seyfi Orhon’un çıkardığı Çınaraltı dergisinde yayımlanır. İlk şiirlerinde hece ölçüsü ve halk şiir tarzını kullanan şair, Garipçiler’in havasında serbest nazma yönelir (Necatigil 2009: 89). Döneminin sevilen şairleri arasında yer alan Belli’nin bu şiirleri Orhan Veli etkisindeki nükte ve yergi şiirleridir. Siyasal taşlama özellikli şiirlerinde toplumcu gerçekçi şiir anlayışına yakın görünür ancak yerel ağız kullanması yönüyle onlardan ayrılır. Doğu Anadolu insanının sorunlarını gerçekçi bir şekilde yansıttığı "Anayasso" (1968) adlı şiiri bunlardan biridir. Kendisine şöhreti getiren bu şiir, Şemsi Belli şiirinin hangi yönde ilerleyeceğini gösterir. "Anayasso" adlı şiiri, Türkçe dışında İngilizce, Fransızca ve Arapça gibi dillere de çevrilmiştir. “Anayasso” şiirinde, Hakkâri’nin Zap Suyu kenarındaki bir köyün ulaşım problemi yerel ağızla mizahi bir tonda anlatılır. Bu şiir, şair tarafından sonradan aynı isimle beş bölümlük oyun hâline getirilmiştir (1970).
Şemsi Belli, Anadolu’nun sorunlarını işlediği şiirlerinde yöresel söyleyişi ustaca kullanır. "Anayasso" ve "Zeyno" şiirleri bu söyleyişin en ilginç örnekleridir. Kendisine has bir lirizmin temsilcisi olan Belli, mizah ve halk söyleyişinin ön planda yer aldığı şiirlerinde aşk, hasret ve gençlik temaları üzerinde yoğunlaşır. Şiirde hemen hemen her türü ve şekli dener, her temada şiir yazar. Şair, daha çok romantik aşk şiirleriyle tanınır. “Unuttum”, “Üç Rengin Hikâyesi” bu şiirlerine örnektir. Dağın, kırın da meselelerinin yer aldığı bu şiirler, ona kendi şartları içerisinde küçümsenmeyecek bir şöhret kazandırır (Işık 2002: 359). Belli, ilk şiir kitabı olan Köy Akşamları’nı 1945’te Malatya’da, ikinci şiir kitabı Bahar Şarkısı’nı ise Sivas’ta yayımlar. Şairin yirmiye yakın şiir kitabı bulunmaktadır.
Mizah yazıları değişik takma adlarla Yusuf Ziya Ortaç’ın çıkardığı Akbaba dergisinde yayımlanan şairin; öykü, araştırma-inceleme, oyun ve anı türlerinde de çalışmaları vardır. Ayrıca mensur şiir tarzını da denemiştir.
Kaynakça
Altınkaynak, Hikmet (2017). Türk Edebiyatında Şairler ve Yazarlar Sözlüğü. İstanbul: Can Yayınları.
Necatigil, Behçet (2007). Edebiyatımızda İsimler Sözlüğü. İstanbul: Varlık Yayınları.
Işık, İhsan (2002). Türkiye Yazarlar Ansiklopedisi. Ankara: Elvan Yayınları.
Madde Yazım Bilgileri
Yazar: DR. ÖĞR. ÜYESİ SELAMI ÇAKMAKCIYayın Tarihi: 15.12.2018Güncelleme Tarihi: 12.11.2020
Yayın Tarihi: 15.12.2018Güncelleme Tarihi: 12.11.2020
Güncelleme Tarihi: 12.11.2020
Eser Adı | Yayın evi | Basım yılı | Eser türü |
---|---|---|---|
Bahar Şarkısı / Şiirler | Kâmil Matbaası / Sivas | 1949 | Şiir |
Ağa Kapısı | Ak Yayınları / İstanbul | 1950 | Şiir |
Ağabeyim Mustafa Kemal/Makbule Atadan Anlatıyor | Ayyıldız Matbaası / Ankara | 1959 | Araştırma |
Şeytan Diyor Ki | Başşehir Yayınları / Ankara | 1959 | Şiir |
Ağabeyim Mustafa Kemal/Mustafa Kemal Atatürk | Altın Yıldız Matbaası / Ankara | 1959 | Araştırma |
Cumhuriyetin Eşiğinde Kıbrıs | Başşehir Yayınları / Ankara | 1960 | Araştırma |
Cankuşum | Mektup Yayınları / İstanbul | 1960 | Şiir |
Uykusuz Trenler | Başşehir Yayınları / Ankara | 1960 | Şiir |
İpek Kaplı Defter | Mektup Yayınları / Ankara | 1961 | Şiir |
Karpuz Dilimi | Başşehir Yayınları / Ankara | 1961 | Şiir |
İkisi Birden | Ak Kitabevi / İstanbul | 1962 | Şiir |
Öpme Beni Bu Akşam | Aksiseda Matbaası / İstanbul | 1962 | Şiir |
Cankuşum/Liseli Kıza Mektuplar | Kültür Kitabevi / İstanbul | 1963 | Şiir |
Büyük Paydos | Ak Yayınevi / İstanbul | 1963 | Hatıra |
Bahar Güneşi/Güz Çiçeğinin Mektupları | Kültür Kitabevi / İstanbul | 1963 | Şiir |
Güz Çiçeği | Ekin Yayınları / İstanbul | 1964 | Şiir |
Aşk Dersleri | Kağnı Yayınları / İstanbul | 1964 | Hikâye |
Satırbaşı | Ak Kitabevi / İstanbul | 1964 | Şiir |
Güz Çiçeği 2 | Kültür Kitabevi / İstanbul | 1965 | Şiir |
Anayasso | Kültür Kitabevi / İstanbul | 1968 | Tiyatro |
Bir Yangının Külü | Kültür Kitabevi / İstanbul | 1974 | Şiir |
Otopsi | Ak Kitabevi / İstanbul | 1974 | Şiir |
Renkli Balonlar | Ak Kitabevi / İstanbul | 1974 | Şiir |
Çocukluğundan Liderliğine Kadar Bülent Ecevit | Ak Yayınları / İstanbul | 1975 | Araştırma |
Başşehir Sokağı | Kültür Kitabevi / İstanbul | 1975 | Şiir |
Atatürk’ün Aşk Hayatı | İnceleme Yayınları / İstanbul | 1988 | Araştırma |
Bâbıâli Bâbıâdi/Türkiye’de Basın Rezaletleri | Kağnı Yayınları / İstanbul | 1988 | Araştırma |
Fikrîye | Bilgi Yayınevi / Ankara | 1995 | Araştırma |
Anayasso/Yansımalarıyla Birlikte Bir Şiir | Babıali Kitaplığı / İstanbul | 2010 | Şiir |
İlişkili Maddeler
Sn. | Madde Adı | D.Tarihi / Ö.Tarihi | Benzerlik | İncele |
---|---|---|---|---|
1 | Güzin Oralkan | d. ? - ö. ? | Doğum Yeri | Görüntüle |
2 | BİRFÂNİ/METİN/METİNÎ/HİTABÎ, Metin Özer | d. 01.04.1950 - ö. ? | Doğum Yeri | Görüntüle |
3 | AHMET ERTEM | d. 1895 - ö. 1947 | Doğum Yeri | Görüntüle |
4 | Salahaddin Galip | d. 1929 - ö. 2008 | Doğum Yılı | Görüntüle |
5 | Neriman Saryal | d. 1 Eylül 1929 - ö. ? | Doğum Yılı | Görüntüle |
6 | DERTLİ GARİP, Cuma Zeytünlü | d. 1929 - ö. ? | Doğum Yılı | Görüntüle |
7 | Abdurehim Ötkür | d. 1923 - ö. 6 Ekim 1995 | Ölüm Yılı | Görüntüle |
8 | Şükrü Sarı | d. 1926 - ö. 8 Mart 1995 | Ölüm Yılı | Görüntüle |
9 | Bilge Karasu | d. 1930 - ö. 14 Temmuz 1995 | Ölüm Yılı | Görüntüle |
10 | Orhan Duru | d. 18 Aralık 1933 - ö. 25 Ocak 2009 | Meslek | Görüntüle |
11 | Hayrettin İvgin | d. 03 Mart 1943 - ö. ? | Meslek | Görüntüle |
12 | Fatma Tavukçuoğlu | d. 1959 - ö. ? | Meslek | Görüntüle |
13 | Refik Aydın | d. 1950 - ö. ? | Alan/Yüzyıl/Saha | Görüntüle |
14 | Güray Öz | d. 7 Eylül 1949 - ö. ? | Alan/Yüzyıl/Saha | Görüntüle |
15 | Emine Osmanağaoğlu | d. 1935 - ö. ? | Alan/Yüzyıl/Saha | Görüntüle |
16 | ŞEMSÎ, Seyyîd Mehmed Şemseddîn Efendi | d. ? - ö. 1812-1813 | Madde Adı | Görüntüle |
17 | ŞEMSÎ, Şemsî Çelebi, Urlu Şemsî, Divane Şemsî | d. ? - ö. ? | Madde Adı | Görüntüle |
18 | ŞEMSÎ, Candaracı-zâde Muhyiddîn Şemsî, Mehmed Çelebi, Şemsî-i Defterdâr | d. ? - ö. 1491-92 | Madde Adı | Görüntüle |