Madde Detay
ŞEVKÎ, Mehmet Şevki
(d. 1877 / ö. 1943)
âşık, asker, öğretmen
(Âşık / 20. Yüzyıl / Anadolu-Osmanlı-Türkiye)
ISBN: 978-9944-237-86-4
Asıl adı Mehmet Şevkî olan Dizdaroğlu Âşık Şevkî, şiirlerinde çoğunlukla Şevkî mahlasını kullanır. Kars'ın Arpaçay ilçesine bağlı Büyük Çatma (Pergit) köyünde 1877'de dünyaya gelmiştir. Babası Dizdaroğlu İbrahim Efendi, annesi ise Pergit köyünden Mahbube Hanım'dır. Âşık Mehmet Şevkî’nin ataları Dağıstan’dan gelerek Kars’a yerleşmiştir. Şevkî’nin ailesinin bir kolu da Çavuşoğulları adıyla anılmaktadır. Dedesi Halil Usta ve onun da babası Kars kalesinin muhafızlarından olup Mehmet Şevkî, Kars kalesinin dizdarlarının yani komutan ve koruyucularının soyundan gelmektedir. Âşık yedi yaşında annesi Mahbube Hanımı kaybeder. Bu, onu hayat boyu etkileyecek büyük bir acıya yol açar. Mehmet Şevkî, küçük yaşta camide eğitim almaya başlar, bir taraftan dinî ilimlerle ilgilenirken diğer taraftan da ta’lik, rik’a, sülüs, reyhani gibi farklı yazı çeşitlerini öğrenir. Daha sonra Erzurum Askeri Rüştiyesinde öğrenimini 1894'te tamamalayan Şevkî, askeri idadiye girmesine rağmen öğrencilerin çıkardığı bir ayaklanmaya katıldığı için alaya gönderilir. Narman'da başçavuş olarak çalışır ve 1904'te da terhis edilmek suretiyle askerlikten ayrılır. Şevkî'nin evliliği ve çocuklarına dair bilgi bulunmamaktadır. Âşık, bir süre Erzurum'da tütün idaresinde katip olarak çalıştıktan sonra bucak müdürlüğü yapar. 1923'ten itibaren Doğu Anadolu'nun çeşitli yerlerinde öğretmenlik yapan Şevkî, bir süre dava vekilliği yapmışsa da gönül verdiği meslek olan öğretmenliğe geri döner. Cunbur bu durumu şu şekilde ifade eder: “Aşık Şevkî bir öğretmen olarak varlığını yurt ve ulusuna adamış bir ülkü eri idi. O askerliğe de aynı ölçüde gönül vermiş, askerlikten ayrılışı feleğin ona vurduğu ilk darbe olmuş, bunu daha bir çok acı ve mihnetler izlemiştir” (Cunbur 1968: 307). Şevkî 1943'te Ağrı'nın Kızıldize köyü ilkokulunda başöğretmen iken kalp krizi sonucu vefat etmiştir
Askeri Rüştiye’de iken şiir söylemeye başlayan Şevkî’nin bade içtiğine ilişkin bilgi mevcut değildir. Âşık tarzı şiirlerinin yanı sıra divan şiiri vadisinde de eser vermiş olmakla birlikte ona asıl ününü kazandıran, âşık tarzı şiir geleneği çerçevesinde on birli hece ölçüsüyle söylediği koşmalardır. Dizdaroğlu Âşık Şevkî’nin şiirlerinde onun gam ve mihnetle dolu yaşamının yankıları hissedilmekte, felekten şikâyet, tabiat sevgisi, gurbet gibi konulara şiirlerinde sıklıkla yer vermektedir. Şevkî, şiir söylemeye başladığı andan itibaren Âşık Sümmânî’nin etkisinde kalmıştır. Sonrasında Narman’da başçavuş iken Âşık Sümmânî ile ve onunla arkadaş olmuştur. Bu nedenle Âşık Şevkî’nin şiirlerinde Sümmânî etkisi bariz bir biçimde gözlenmektedir. Şiirleri yayımlanmamıştır.
Kaynakça
Cunbur, Müjgân (1968). Başakların Sesi Saz Şairlerinin Hayatı ve Eserleri. Ankara: Şark Matbaası.
İnce, Sabit (2005). Anadolu Şiir Antolojisi 4. Kayseri: Genç Ofset Matbaacılık.
Madde Yazım Bilgileri
Yazar: DOÇ. DR. KADRİYE TÜRKAN
Yayın Tarihi: 21.12.2018
Güncelleme Tarihi: 11.12.2020
İlişkili Maddeler
Sn. | Madde Adı | D.Tarihi / Ö.Tarihi | Benzerlik | İncele |
---|---|---|---|---|
1 | ELVANÎ, Ali Yıldız | d. 1927 - ö. 1976 | Doğum Yeri | Görüntüle |
2 | BURHANÎ, Dursun Durdağı | d. 12.03.1937 - ö. ? | Doğum Yeri | Görüntüle |
3 | MUSA/MEHMETOĞLU, Musa Ünlü | d. 1921 - ö. 1994 | Doğum Yeri | Görüntüle |
4 | REMZİ | d. 1877 - ö. 1942 | Doğum Yılı | Görüntüle |
5 | Sami Sabit Karaman | d. 1877 - ö. 4 Eylül 1957 | Doğum Yılı | Görüntüle |
6 | HAMDÎ, Hamdî Bey, Bursalı | d. 1877 - ö. ? | Doğum Yılı | Görüntüle |
7 | Kenan Hulusi Koray | d. 1906 - ö. 23 Mayıs 1943 | Ölüm Yılı | Görüntüle |
8 | İskender Fahrettin Sertelli | d. 1892 - ö. 29 Mayıs 1943 | Ölüm Yılı | Görüntüle |
9 | İBRAHİM KUŞÇULU | d. 1895 - ö. 1943 | Ölüm Yılı | Görüntüle |
10 | RAFET, Rafet Yayan | d. 1960 - ö. ? | Meslek | Görüntüle |
11 | KAZIM UYSAL | d. 1958 - ö. ? | Meslek | Görüntüle |
12 | MERAMÎ, Nuri Kaşıkçı | d. 1940 - ö. 30.05.2009 | Meslek | Görüntüle |
13 | MİHNETÎ, Vehbi Polat | d. 1929 - ö. ? | Alan/Yüzyıl/Saha | Görüntüle |
14 | HIFZIZÂDE/KÖYCÜ, Hüseyin Köycü | d. 1895 - ö. 31.01.1958 | Alan/Yüzyıl/Saha | Görüntüle |
15 | KUL AŞUR, Aşur Koçak | d. 1932 - ö. ? | Alan/Yüzyıl/Saha | Görüntüle |
16 | ORUC MEMMEDOV | d. 1905 - ö. 1965 | Madde Adı | Görüntüle |
17 | TAHSİN, Hasan Tahsin Üçer | d. 1919 - ö. 16.02.1967 | Madde Adı | Görüntüle |
18 | ALİOĞLU/OZAN ŞERİF, Şerif Çöpürgensli | d. 1960 - ö. ? | Madde Adı | Görüntüle |