Halit Eyüp (Yenişehirlizâde)

Ahenk Muharriri, Köy Mektupçusu
(d. 1877 / ö. 7 Şubat 1902)
Şair, Yazar, Memur
(Yeni Edebiyat / 20. Yüzyıl / Anadolu-Osmanlı-Türkiye)
ISBN: 978-9944-237-86-4

Ahmet Mithat Efendi’nin damadı olan Halit Eyüp, İzmir’de doğdu. Babası Yenişehirlizâde Hacı Mustafa Efendi’dir. Annesi ve diğer aile mensupları hakkında bilgiye ulaşılamamıştır. İzmir’in eski ve tanınmış bir ailesine mensup olan yazar, ilk ve orta öğrenimini burada tamamladıktan sonra İstanbul’da Mekteb-i Hukuk'u bitirdi. İyi derecede Arapça, Farsça, Fransızca ve İngilizce bilen yazar, 1896 Temmuz’unda İzmir’in çeşitli gazete ve dergilerinde yazıyor ve tanınıyorken, Esat Mahmut Efendi ile beraber “Hazine-i Celile Maliye Hukuk Müşavirliği Kalemi Müsevvitliği”ne tayin edilerek İzmir’den ayrılmıştır. 1901’de ölümünden bir yıl önce Ahmet Mithat Efendi’nin kızıyla evlenmiştir. Yine ölümünden bir gün önce Mekteb-i Hukuk’tan mezuniyet diplomasını alan Halit Eyüp’ün tahsili sırasında Baba Tahir’in çıkardığı Malûmat ve Servet dergilerinde yazarlık yaptığı anlaşılmaktadır. Genç yaşta yakalandığı veremden 1902 yılında İstanbul’da ölen yazarın mezarı Beykoz’dadır.

Yazı hayatına nerede ve nasıl başladığı tam bilinmemekle birlikte ilk yazısı, 1894 Nisan’ında Hizmet’te çıkmıştır. 1895 Şubat’ında çıkan Ahenk gazetesinde 1897 Kasım’ına kadar sık sık yazdığından Ahenk muharriri olarak tanınmıştır. Bu gazetede, çoğunluğu İslami olmakla birlikte her konuda tanıtıcı, bilgilendirici makaleleri ve birkaç hikâyesi yayımlanmıştır. Ahmet Midhat tarzında yazılan bu eğitici yazılardan bir kısmı, sonradan Alp Dağlarında Temaşa ve Edvâr-ı Arz ile İslâm ve Fünûn kitaplarında topluca yayımlanmıştır. Bunlardan ilki coğrafi ve jeolojik bir mahiyet taşır ve bir yazarın “Alp dağlarındaki meşhudatı ile mahsusat-ı şairanesini musavvir” Fransızca bir eserden çeşitli kısımların alınması yoluyla oluşturulmuştur. Ahmet Midhat Efendi’nin bir takriziyle yayımlanan ve Müslüman bilginlerin bilimdeki başarılarından ve yaptıkları keşiflerden söz eden ikinci eser, Ahenk’teki yayın ilanındaki bilgiye göre, Tercüman-ı Hakikat, Sabah ve Saadet gibi önemli gazetelerde de yayımlanmıştır. Yazar İstanbul’dayken Ocak-Ekim 1897 tarihleri arasında Şule-i Edeb dergisine şiir ve hikâyeler; Mart-Mayıs 1898 arasında ise Muktebes dergisine makaleler göndermiştir. Yazarın İstanbul’da basılan on bir eserinden sekizi “Malumat ve Servet gazeteleri sahib-i imtiyazı Mehmed Tahir”in, devrin basın dünyasındaki adıyla Baba Tahir’in matbaasında basılmıştır. Öte yandan kayınpederi Ahmet Midhat Efendi’nin sahibi bulunduğu Tercüman-ı Hakikat gazetesinde yazdığı yazılarının büyük bir kısmı fenni ve kültürel mahiyette yazılardır. İbnülemin Mahmut Kemal, Halit Eyüp’ten söz ederken “Şairlikten ziyade muharrirlikle maruf idi” ifadesini kullanmıştır.

Kaynakça

Gövsa, İbrahim Alaettin (1946). Türk Meşhurları Ansiklopedisi. İstanbul: Yedigün Neşriyat.

Huyugüzel, Ö. Faruk (2000). İzmir Kültür ve Sanat Adamları (1850-1950). Ankara: Kültür Bakanlığı Yayınları.

Işık, İhsan (2007). Türkiye Edebiyatçılar ve Kültür Adamları Ansiklopedisi (2. Baskı). C. 4. Ankara: Elvan Yayınları.

İnal, İbnülemin Mahmut Kemal (1988). Son Asır Türk Şairleri. C. 1. İstanbul: Dergâh Yayınları.

Komisyon (1981). “Halid Eyyub Bey”. Türk Dili ve Edebiyatı Ansiklopedisi (Devirler/İsimler/Eserler/Terimler). C. 4. İstanbul: Dergâh Yayınları.

Madde Yazım Bilgileri

Yazar: DOÇ. DR. MACİT BALIK
Yayın Tarihi: 13.09.2018
Güncelleme Tarihi: 24.08.2021

Eser AdıYayın eviBasım yılıEser türü
Gütenberg: Fenn-i Tab'ın MucidiHizmet Matbaası / İzmir1311 (1894)Çeviri
Alp Dağlarında Temaşa ve Edvâr-ı ArzCemal Efendi Matbaası / İstanbul1315 (1897)Çeviri
Yadigâr-ı ZaferArtin Asadoryan Şirket-i Mürettibiye Matbaası / İstanbul1315 (1897)Diğer
İslâm ve FünûnCemal Efendi Matbaası / İstanbul1315 (1898)Makale
Goriller İçindeTahir Bey'in 40 Numrolu Matbaası / İstanbul1316 (1898)Hikâye
NerminTahir Bey Matbaası / İstanbul1316 (1898)Roman
Sevda-yı NihânTahir Bey Matbaası / İstanbul1316 (1898)Hikâye
Tarihçe-i AfganistanTahir Bey Matbaası / İstanbul1316 (1898)Makale
Kayıkla Bir CevelânTahir Bey'in 40 Numrolu Matbaası / İstanbul1317 (1899)Gezi Yazısı
OdetMatbaa-i Tahir Bey / İstanbul1318 (1900)Çeviri
ŞadiMatbaa-i Tahir Bey / İstanbul1318 (1900)Roman
Bir Sahne-i CinayetMatbaa-i Tahir Bey / İstanbul1319 (1901)Çeviri

İlişkili Maddeler

Sn.Madde AdıD.Tarihi / Ö.TarihiBenzerlikİncele
1Tamer Leventd. 13 Ekim 1950 - ö. ?Doğum YeriGörüntüle
2Afşin Kumd. 1972 - ö. ?Doğum YeriGörüntüle
3HAVVA BACId. 1906? - ö. 1946\'dan sonraDoğum YeriGörüntüle
4İĞZARÎ, Kasım Ocakd. 1877 - ö. 1967Doğum YılıGörüntüle
5Sami Sabit Karamand. 1877 - ö. 4 Eylül 1957Doğum YılıGörüntüle
6İsak Fererad. 1877/1883 - ö. 7 Mart 1933Doğum YılıGörüntüle
7FEŞÂNÎ, Bekird. 1809 - ö. 1900/1902?Ölüm YılıGörüntüle
8KÂTİB HANIM, Şerife Zibâd. 1818 - ö. 1902Ölüm YılıGörüntüle
9AYŞE İSMET TEYMÛRÎd. 1840 - ö. 1902Ölüm YılıGörüntüle
10HÂSİB, Mehmedd. ? - ö. 1717-18MeslekGörüntüle
11Tanseli Polikard. 9 Ocak 1948 - ö. ?MeslekGörüntüle
12İbrahim Sağırd. 1 Ekim 1936 - ö. ?MeslekGörüntüle
13Osman Bolulud. 1929 - ö. 2 Ağustos 2017Alan/Yüzyıl/SahaGörüntüle
14Ercan Kesald. 1959 - ö. ?Alan/Yüzyıl/SahaGörüntüle
15Özdemir Hazard. 1 Ocak 1927 - ö. 11 Ocak 1990Alan/Yüzyıl/SahaGörüntüle
16Ahmet Rasimd. 1865 - ö. 21 Eylül 1932Madde AdıGörüntüle
17TEKYURT, Eyüp Tekyurtd. 1917 - ö. 2002Madde AdıGörüntüle
18Halit Payzad. 23 Ağustos 1958 - ö. ?Madde AdıGörüntüle