Cevdet Kudret Solok

Nevzat Yesirgil, Suat Hızarcı, Abdurrahman Nisari, Nermi Ocaklı, Cevdet Baykara, Cevkud
(d. 1907 / ö. 10 Temmuz 1992)
Şair, Yazar, Araştırmacı, Öğretmen, Avukat
(Yeni Edebiyat / 20. Yüzyıl / Anadolu-Osmanlı-Türkiye)
ISBN: 978-9944-237-86-4

Asıl adı Süleyman Cevdet Kudret’tir. İstanbul’da doğdu. Solok olan soyadını 1934’te aldı, ancak bazı sebeplerden dolayı 1959’da soyadı tekrar Kudret’e döndü. Babası 1918’de Musul’da şehit olan terlikçi Sadullah Efendi, annesi Balkan göçmeni olan Hatice Hanım’dır. Savaş yıllarına rastlayan çocukluk dönemi zorluklar içinde geçti. Tüm bu zorluklara rağmen Hatice Hanım terzilik yaparak evin geçimini sağladı ve oğlunu okuttu.

Cevdet Kudret, Numune-i İrfan İlkokulu'nu ve Davut Paşa Ortaokulu'nu bitirdi. İstanbul Erkek Lisesi'nde devam ettiği öğrenimine hastalığı dolayısıyla ara verdi. Daha sonra İstiklal Lisesi'nden mezun oldu (1930). Darülfünûn Hukuk Fakültesi'ni bitirdikten sonra (1933), Kayseri Lisesi'nde edebiyat öğretmenliğiyle meslek hayatına atıldı (1934). İhsan Nisari Hanım’la evlendi (1937) ve Ayşe adında bir kızları oldu. İhsan Hanım’ın İhsan Benimle Çalışır mısın? adlı anı kitabında çiftin tanışmaları ve hayatlarının çeşitli dönemleri ve karşılaştıkları zorluklar hakkında önemli bilgiler yer almaktadır (Kudret 1999).

Bir avukat olan Cevdet Kudret, avukatlıktan çok öğretmenlik gibi başka işlerde çalıştı. Kayseri’deki edebiyat öğretmenliğinin ardından Ankara Konservatuvarı Edebiyat ve Diksiyon Öğretmenliği görevine atandı (1938-1939). Ardından Ankara Erkek Lisesi'nde öğretmenlik ve Türk Ansiklopedisi’nde edebiyat sekreterliği yaptı. Demokrat Parti’nin iktidar olmasıyla birlikte (1950), Bitlis Ortaokulu'na Türkçe öğretmeni olarak atanınca görevinden istifa etti. Bu süre içinde bir süre avukatlık yaptı ama bu işten para kazanamadı. Türk Dil Kurumunda redaktör olarak kısa bir süre çalıştı; ancak burada da kadro dışı bırakıldı (1963-1965). Bu sırada yazdığı dört ciltlik lise edebiyat ders kitapları İhsan Hanım’ın amca oğlu Abdurrahman Nisari’nin adıyla yayımlandı ve Kudret ailesi geçimini bir süre bu şekilde sürdürdü. Bilgi Yayınevi danışmanlığı (1967-1970) ve Ankara Siyasal Bilgiler Fakültesi Basın Yayın Yüksek Okulu'nda öğretim görevlisi olarak çalıştı ve buradan emekli oldu.

Emekli olduktan sonra İhsan Hanım’la birlikte Bodrum’a yerleştiler. Başta Sabahattin Eyuboğlu olmak üzere Mavi Anadolucularla birlikte Anadolu medeniyetini keşfe de çıkan İhsan Hanım buralara hayran kalsa da Cevdet Bey, bir süre sonra arkadaş çevresine özlem duydu ve İstanbul’a taşındılar. Hastalığı sebebiyle bir süre tedavi gördüğü Cerrahpaşa Hastanesinde 10 Temmuz 1992’de vefat etti ve cenazesi Rumelihisarı Aşiyan Mezarlığı’na defnedildi.

Cevdet Kudret, çok yönlü ve çalışkan kişiliğiyle Türk edebiyatına önemli hizmetlerde bulunmuştur. Aziz Nesin, onun çoklu kişiliğine değinerek farklı yönlerini şöyle sıralar: “Çoğu insan bir tek kişidir. Kimi insanlar birkaç kişidir. Yine kimi insanlar da pek çok kişidir. Cevdet Kudret dünyada ve hele Türkiye’de sayıları pek az olan o pek çok kişili insanlardan biridir. Bir kişi olarak gördüğümüz Cevdet Kudret pek çok kişi olarak yaşamış ve yaşamaktadır” (Nesin 2007: 117-118). Şair Cevdet Kudret’in ilk şiiri 1926’da İçtihâd'ın 215’inci sayısında yayımlanan “Okun İzleri”dir. Daha sonra Servet-i Fünûn ve Muhit gibi dönemin önemli dergilerinde şiirleri yayımlanmaya başlar (Dervişoğlu 2005: 55). Yusuf Ziya Ortaç’ın çıkardığı Meşale dergisinde yazan genç şairlerin arasına katılır ve “Yedi Meşale” topluluğunun bir üyesi olur (Türk 2017). Sabri Esat Siyavuşgil, Ziya Osman Saba, Yaşar Nabi Nayır, Muammer Lütfi Bahşi, Vasfi Mahir Kocatürk, Kenan Hulusi Koray ve kendisinden oluşan topluluk, 1928’in Nisan ayında ortak kitapları Yedi Meşale'yi yayımlar. Aynı yıl Meşale dergisinin kapanmasıyla topluluk dağılır. Ziya Osman Saba’dan sonra şiirde en çok direnen Cevdet Kudret olur. 1929’da ilk ve tek müstakil şiir kitabı Birinci Perde'yi yayımlar. Kitapta Yedi Meşale kitabı; İçtihad, Servet-i Fünûn, Meşale ve Muhit gibi dergilerde çıkan şiirleri bir araya getirmiştir. Cevdet Kudret’in Ahmet Haşim’i çok sevdiği ve ondan etkilendiği kitaptaki şiirlerden de anlaşılır. Şairin kelime dünyası bunun en basit kanıtıdır. Zira Birinci Perde'de sıklıkla kullanılan kırmızı, kızıl, güneş, akşam, ölüm, kuşlar, kuğular, kanat, merdiven gibi kelimeler, Ahmet Haşim’in de şiirlerinde sık sık kullandığı kelimeler olarak bilinir. Şiirlerinin sembollerle dolu olması da şairin, Ahmet Haşim’in hayal dünyasından beslendiğinin bir göstergesidir. Etkilendiği bir diğer şair de Yahya Kemal’dir (Dervişoğlu 2005: 59). Şiirinde aşk, ölüm, yalnızlık gibi bireysel temaları ele almış, Birinci Perde'den sonra yazdığı şiirlerle toplumsal konulara yönelmiştir.

Süleyman’ın Dünyası üst başlıklı Sınıf Arkadaşları, Havada Bulut Yok, Karıncayı Tanırsınız adlarını taşıyan roman üçlemesinde Türkiye’nin Birinci ve İkinci Dünya Savaşları arasındaki otuz yıllık dönemini, o yıllarda yaşananların toplumsal bir kesitini yansıtır. Ayrıca romanlarında kendi yaşamından da izlerin olduğu görülür.

Yazarın süreli yayınlarda bulunan hikâyelerini de alarak yayımladığı tek öykü kitabı Sokak'tır. Kitaba alınmayan öyküleri de bulunmaktadır. Yabancı dillere çevrilmiş öyküleri vardır. Rusya, Bulgaristan ve Amerika’da yayımlanan antolojilerde Türk hikâyelerini temsil için onun öyküleri seçilmiştir (Dervişoğlu 2005: 103). Roman ve hikâyelerinde sosyal adaletsizlik, savaş ve yoksulluk gibi toplumsal sıkıntıları ele almıştır.

Oyunlar yazmıştır. Dil, eğitim, şiir, edebiyat, tiyatro gibi konularla ilgili denemeler yazmış ve bunlar kitap hâline getirilmiştir.

Edebiyat tarihçiliği alanında önemli çalışmaları bulunur. Soyadı yasasından sonra kullanmaya başladığı Cevdet Kudret Solok imzasının ardından 1952’den başlayarak önce Nevzat Yesirgil, Suat Hızarcı, Abdurrahman Nisari, Nermi Ocaklı, Cevdet Baykara, Cevkud takma adlarını kullanarak Türk edebiyatının önemli kişileri ve yapıtları üzerine araştırma, inceleme, eleştiri yazıları, tanıtım ve el kitapları yazdı. Tanzimat’tan bu yana Türk edebiyatının gelişimini inceleyen üç ciltlik Türk Edebiyatında Hikâye ve Roman adlı kitabıyla önemli bir boşluğu doldurur. Karagöz’le Ortaoyunu’nu inceleyen kitaplarında 35 Karagöz oyununu derledi. Abdurrahman Nisari adıyla lise ders kitabı ve yardımcı kitaplar yazdı.

Kaynakça

Dervişoğlu, Efnan (2005). Cevdet Kudret Hayatı ve Eserleri. Yayımlanmamış Doktora Tezi. Ankara: Gazi Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü.

Kudret, Cevdet (1929). Birinci Perde. İstanbul: Hamit Matbaası.

Kudret, İhsan (1999). İhsan Benimle Çalışır mısın?. İstanbul: İnkılap Kitabevi.

Nesin, Aziz (2007). “Türkiye’yi Taşıyan Atlas: Cevdet Kudret”. Edebiyatın Ağır İşçisi Cevdet Kudret (Haz. Adnan Özyalçıner). İstanbul: Evrensel Basım Yay., s. 116-120.

Türk, Hatem (2017). Meşale İnceleme – Tam Metin. Erzurum: Fenomen Yayıncılık.

Madde Yazım Bilgileri

Yazar: DOÇ. DR. HATEM TÜRK
Yayın Tarihi: 20.02.2019
Güncelleme Tarihi: 20.12.2020

Eser AdıYayın eviBasım yılıEser türü
Yedi MeşaleMuallim Ahmed Halim Kütüphanesi / İstanbul1928Şiir
Birinci PerdeHamit Matbaası / İstanbul1929Şiir
Sınıf ArkadaşlarıAhmet Halit Kitabevi / İstanbul1943Roman
Ahmet Rasim: Hayatı, Sanatı, EserleriVarlık Yayınevi / İstanbul1953Biyografi
Havada Bulut YokDüşün Yayınevi / İstanbul1958Roman
Yurt İçin Ulus İçinYeditepe Yayınları / İstanbul1958Antoloji
Baki: Hayatı Sanatı ŞiirleriGül Matbaası / İstanbul1972Biyografi
Fuzuli: Hayatı, Sanatı, ŞiirleriVarlık Yayınevi / İstanbul1974Biyografi
Sokakİnkılâp ve Aka Kitabevleri / İstanbul1974Hikâye
Abdülhamit Devrinde SansürAğaoğlu Yayınevi Tesisleri / İstanbul1977İnceleme
Bir Bakıma: Şiir Üzerine, Roman Üzerine, Oyun Üzerine, Kişiler Üzerine ve Çeşitli Konular Üzerine Denemelerİnkılâp ve Aka Kitabevleri / İstanbul1977Deneme
Nedim: Hayatı, Sanatı, ŞiirlerVarlık Yayınevi / İstanbul1977Biyografi
Benim Oğlum Binâ Okur: Eğitim Üzerine DenemelerVarlık Yayınları / İstanbul1983Deneme
Dilleri Var Bizim Dile Benzemez: Dil Üzerine Denemeler TartışmalarBilgi Yayınevi / İstanbul1986Deneme
Kalemin UcuCem / İstanbul1991Deneme
Örnekli Türk Edebiyatı Tarihi: (Başlangıçtan 15. yy. Ortalarına Kadar)Kültür Bakanlığı / Ankara1995Edebiyat Tarihi
Türk Hikâye ve Roman AntolojisiNebioğlu Yayınevi / İstanbul?Antoloji

İlişkili Maddeler

Sn.Madde AdıD.Tarihi / Ö.TarihiBenzerlikİncele
1RE'FETÎ, Mustafad. ? - ö. Nisan 1699Doğum YeriGörüntüle
2Yağmur Atsızd. 4 Kasım 1939 - ö. ?Doğum YeriGörüntüle
3BÂKÎ, Kepenekçi-zâde Mehmed Abdülbâkî Efendid. ? - ö. 1644Doğum YeriGörüntüle
4HALİL İBRAHİM, Halil İbrahim Yörükd. 1907 - ö. 1969Doğum YılıGörüntüle
5ABDİ İSAOĞLU ABDİYEVd. 1907 - ö. 1988Doğum YılıGörüntüle
6VEYSEL/ VEYSEL CEHDİ/ VEYSEL KUT KEMTER, Veysel Cehdi Kutd. 1907 - ö. 1997Doğum YılıGörüntüle
7ABBAS İSMAYILOVd. 1932 - ö. 1992Ölüm YılıGörüntüle
8Niyazi Yıldırım Gençosmanoğlud. 1929 - ö. 21 Ağustos 1992Ölüm YılıGörüntüle
9Mehmet Necati Öngayd. 1914 - ö. 1992Ölüm YılıGörüntüle
10Hacı Yiğitd. 1961 - ö. ?MeslekGörüntüle
11Müzeyyen Çelikd. 20 Eylül 1983 - ö. ?MeslekGörüntüle
12Fahri Mermerd. 1950 - ö. 2001MeslekGörüntüle
13İsmail Gümüşd. 05 Temmuz 1938 - ö. 05 Ekim 2015Alan/Yüzyıl/SahaGörüntüle
14Feyzi Halıcıd. 15 Şubat 1924 - ö. 9 Ekim 2017Alan/Yüzyıl/SahaGörüntüle
15Adalet Ağaoğlud. 23 Ekim 1929 - ö. 14 Temmuz 2020Alan/Yüzyıl/SahaGörüntüle
16Nevzat Çalıkuşud. 1955 - ö. ?Madde AdıGörüntüle
17Suat Efed. 1925 - ö. 2002Madde AdıGörüntüle
18Suat Dumand. 29 Mart 1977 - ö. ?Madde AdıGörüntüle