Madde Detay
TAHSÎN, Hoca Tahsîn Efendi
(d. 1228/1813 - ö. 1298/1881)
bilim adamı, eğitimci, şair
(Divan/Yazılı Edebiyat / 19. Yüzyıl / Anadolu-Osmanlı-Türkiye)
ISBN: 978-9944-237-86-4
1228/1813’te Arnavutluk, Yanya vilayetinde Çamlık’ta, Filat kazasına bağlı Ninat köyünde doğdu. Arnavutluk’taki bazı yeni yayınlara göre doğum tarihi 7 Nisan 1811’dir (Akün 1998: 198). Çamlıklı müderris Osman Efendi’nin oğludur. Eğitimini önce babasından aldı, ardından İstanbul’a gelerek medreseye girdi, zamanın meşhur âlimlerinden Vidinli Hoca Mustafa Efendi’nin derslerine devam ederek icazet aldı. 1856 yılının sonlarında hem dil eğitimi hem Darülfünun’da riyaziye ve tabii bilimler okutacak hoca olarak hazırlanmak hem de orada Türkçe öğretmek üzere birkaç kişiyle birlikte devlet tarafından Paris’e gönderildi. Burada kimya, heyet gibi ilimlerle meşgul oldu. “Paris’e git hey efendi akl u fikrin var ise / Âleme gelmiş sayılmaz gitmeyenler Paris’e” beyti bilim konusunda fikrî hayatına yeni ve modern bir yön çizmesiyle ilgilidir. 1862’den önce İstanbul’a döndüğü düşünülmektedir. 1862 yılı başlarında tekrar Paris’e dönmüş, bu sefer kendisine sefaret imamlığı verilmiştir. 1868’de Nis’te vefat eden sadr-ı esbak Fuad Paşa’nın cenazesiyle beraber İstanbul’a gelmiştir. Yeni açılan Darülfünun müdürlüğüne tayin edilmiş, burada diğer bazı hocalarla birlikte akşamları konferanslar vermiştir. Bu konferanslardan hoşlanmayan mutassıp kişilerce duyulan tepkiler nedeniyle 1287/1870’de görevinden azledilmiş, ardından Darülmuallimîn’de heyet ve kimya muallimliğine tayin edimiştir. Hiç evlenmemiş, kalan ömrünü ilme adamıştır. 6 Şaban 1298/4 Temmuz 1881’de verem nedeniyle Erenköy’de Münif Paşa’nın köşkünde vefat etmiş, Erenköy Kabristanı’na defnedilmiştir.
Mufassal tercüme-i hâli Şemseddîn Sâmî Bey’in Hafta isimli risalesinde verilmiştir. Akli ve naklî ilimlere, doğu ve batı dilleriyle yeni bilimlere vakıf biridir. Heyet ilmine oldukça meraklıdır. Şiirleri felsefidir.
Kaynakça
Akün, Ömer Faruk (1998). “Hoca Tahsin”. İslâm Ansiklopedisi. C. 18. İstanbul: Türkiye Diyanet Vakfı Yay. 198-206.
Bursalı Mehmed Tâhir (1333). Osmanlı Müellifleri. C. I. İstanbul: Matbaa-i Âmire.
İbnü'l-Emin Mahmud Kemal (1930). Son Asır Türk Şairleri. İstanbul: Türk Tarih Encümeni Yay.
Madde Yazım Bilgileri
Yazar: DOÇ. DR. FATMA BÜYÜKKARCI YILMAZYayın Tarihi: 03.04.2014Güncelleme Tarihi: 29.11.2020Eserlerinden Örnekler
Hey’et-i kâ’inâta dair manzume
Rûy-ı mir’âtü’l-‘avâlimdir bu resm-i dil-nişîn
Sûret-i zîbâ-yı masnû’ât-ı hayrü’l-hâlikîn
Târem-i mînâda hoş elvân-ı gûnâgûn ile
Zeyn olunmuşdur masâbîhü’s-semâ li’n-nâzırîn
İrtifâ’-ı kadr-i ecrâm-ı felek hakkında hem
Nâzil olmuşdur nice âyât-ı Kur’ân-ı mübîn
Sûre-i ve’ş-Şems ve’n-Necm’inde bâ-vâv-ı kasem
Anların hakkıçün etmiş Hak kelâmında yemîn
Hayret-efzâ-yı ‘ukûl-i ehl-i fikretdir nücûm
Habbezâ sun’-ı bedî’ü’l-hey’edir rif’at rehîn
Eşref-i cümle ma’ârifdir bu fen mevzû’ı-veş
İlm-i hey’et üzre mevkûf ekser-i ahkâm-ı dîn
Mihr-i hikmet lem’a-rîz-i kişver-i ervâhdır
Feyz-i nûruyla bulur neşv ü nemâ akl-ı fatîn
Bâ-cenâh-ı ilm-i hey’et dem-be-dem olmak muhâl
Evc-i idrâk-i kemâl-i kudret-i Hakk’a karîn
İşte bir âyîne-i hey’et-nümâ kim vechinin
Encümünden münteşirdir pertev-i ilmü’l-yakîn
Matla’ı tâbendedir çeşmi hakâyık-bîndir
Ahter-i Pervîn-sıfat her noktası dürr-i semîn
Burc-ı ‘âlî-i sipihr-i irtikâya neyl içün
İnkısâmât-ı medâric hatları habl-i metîn
Âlemin ahvâl-i icmâliyyesin idrâk içün
Şekli görmek bin kitâbın okumakdan bihterîn
(Bursalı Mehmed Tâhir (1333). Osmanlı Müellifleri. C. I. İstanbul: Matbaa-i Âmire. 301-02.)
İlişkili Maddeler
Yayın Tarihi: 03.04.2014Güncelleme Tarihi: 29.11.2020Eserlerinden Örnekler
Hey’et-i kâ’inâta dair manzume
Rûy-ı mir’âtü’l-‘avâlimdir bu resm-i dil-nişîn
Sûret-i zîbâ-yı masnû’ât-ı hayrü’l-hâlikîn
Târem-i mînâda hoş elvân-ı gûnâgûn ile
Zeyn olunmuşdur masâbîhü’s-semâ li’n-nâzırîn
İrtifâ’-ı kadr-i ecrâm-ı felek hakkında hem
Nâzil olmuşdur nice âyât-ı Kur’ân-ı mübîn
Sûre-i ve’ş-Şems ve’n-Necm’inde bâ-vâv-ı kasem
Anların hakkıçün etmiş Hak kelâmında yemîn
Hayret-efzâ-yı ‘ukûl-i ehl-i fikretdir nücûm
Habbezâ sun’-ı bedî’ü’l-hey’edir rif’at rehîn
Eşref-i cümle ma’ârifdir bu fen mevzû’ı-veş
İlm-i hey’et üzre mevkûf ekser-i ahkâm-ı dîn
Mihr-i hikmet lem’a-rîz-i kişver-i ervâhdır
Feyz-i nûruyla bulur neşv ü nemâ akl-ı fatîn
Bâ-cenâh-ı ilm-i hey’et dem-be-dem olmak muhâl
Evc-i idrâk-i kemâl-i kudret-i Hakk’a karîn
İşte bir âyîne-i hey’et-nümâ kim vechinin
Encümünden münteşirdir pertev-i ilmü’l-yakîn
Matla’ı tâbendedir çeşmi hakâyık-bîndir
Ahter-i Pervîn-sıfat her noktası dürr-i semîn
Burc-ı ‘âlî-i sipihr-i irtikâya neyl içün
İnkısâmât-ı medâric hatları habl-i metîn
Âlemin ahvâl-i icmâliyyesin idrâk içün
Şekli görmek bin kitâbın okumakdan bihterîn
(Bursalı Mehmed Tâhir (1333). Osmanlı Müellifleri. C. I. İstanbul: Matbaa-i Âmire. 301-02.)
İlişkili Maddeler
Güncelleme Tarihi: 29.11.2020Eserlerinden Örnekler
Hey’et-i kâ’inâta dair manzume
Rûy-ı mir’âtü’l-‘avâlimdir bu resm-i dil-nişîn
Sûret-i zîbâ-yı masnû’ât-ı hayrü’l-hâlikîn
Târem-i mînâda hoş elvân-ı gûnâgûn ile
Zeyn olunmuşdur masâbîhü’s-semâ li’n-nâzırîn
İrtifâ’-ı kadr-i ecrâm-ı felek hakkında hem
Nâzil olmuşdur nice âyât-ı Kur’ân-ı mübîn
Sûre-i ve’ş-Şems ve’n-Necm’inde bâ-vâv-ı kasem
Anların hakkıçün etmiş Hak kelâmında yemîn
Hayret-efzâ-yı ‘ukûl-i ehl-i fikretdir nücûm
Habbezâ sun’-ı bedî’ü’l-hey’edir rif’at rehîn
Eşref-i cümle ma’ârifdir bu fen mevzû’ı-veş
İlm-i hey’et üzre mevkûf ekser-i ahkâm-ı dîn
Mihr-i hikmet lem’a-rîz-i kişver-i ervâhdır
Feyz-i nûruyla bulur neşv ü nemâ akl-ı fatîn
Bâ-cenâh-ı ilm-i hey’et dem-be-dem olmak muhâl
Evc-i idrâk-i kemâl-i kudret-i Hakk’a karîn
İşte bir âyîne-i hey’et-nümâ kim vechinin
Encümünden münteşirdir pertev-i ilmü’l-yakîn
Matla’ı tâbendedir çeşmi hakâyık-bîndir
Ahter-i Pervîn-sıfat her noktası dürr-i semîn
Burc-ı ‘âlî-i sipihr-i irtikâya neyl içün
İnkısâmât-ı medâric hatları habl-i metîn
Âlemin ahvâl-i icmâliyyesin idrâk içün
Şekli görmek bin kitâbın okumakdan bihterîn
(Bursalı Mehmed Tâhir (1333). Osmanlı Müellifleri. C. I. İstanbul: Matbaa-i Âmire. 301-02.)
İlişkili Maddeler
Eserlerinden Örnekler
Hey’et-i kâ’inâta dair manzume
Rûy-ı mir’âtü’l-‘avâlimdir bu resm-i dil-nişîn
Sûret-i zîbâ-yı masnû’ât-ı hayrü’l-hâlikîn
Târem-i mînâda hoş elvân-ı gûnâgûn ile
Zeyn olunmuşdur masâbîhü’s-semâ li’n-nâzırîn
İrtifâ’-ı kadr-i ecrâm-ı felek hakkında hem
Nâzil olmuşdur nice âyât-ı Kur’ân-ı mübîn
Sûre-i ve’ş-Şems ve’n-Necm’inde bâ-vâv-ı kasem
Anların hakkıçün etmiş Hak kelâmında yemîn
Hayret-efzâ-yı ‘ukûl-i ehl-i fikretdir nücûm
Habbezâ sun’-ı bedî’ü’l-hey’edir rif’at rehîn
Eşref-i cümle ma’ârifdir bu fen mevzû’ı-veş
İlm-i hey’et üzre mevkûf ekser-i ahkâm-ı dîn
Mihr-i hikmet lem’a-rîz-i kişver-i ervâhdır
Feyz-i nûruyla bulur neşv ü nemâ akl-ı fatîn
Bâ-cenâh-ı ilm-i hey’et dem-be-dem olmak muhâl
Evc-i idrâk-i kemâl-i kudret-i Hakk’a karîn
İşte bir âyîne-i hey’et-nümâ kim vechinin
Encümünden münteşirdir pertev-i ilmü’l-yakîn
Matla’ı tâbendedir çeşmi hakâyık-bîndir
Ahter-i Pervîn-sıfat her noktası dürr-i semîn
Burc-ı ‘âlî-i sipihr-i irtikâya neyl içün
İnkısâmât-ı medâric hatları habl-i metîn
Âlemin ahvâl-i icmâliyyesin idrâk içün
Şekli görmek bin kitâbın okumakdan bihterîn
(Bursalı Mehmed Tâhir (1333). Osmanlı Müellifleri. C. I. İstanbul: Matbaa-i Âmire. 301-02.)
İlişkili Maddeler
Sn. | Madde Adı | D.Tarihi / Ö.Tarihi | Benzerlik | İncele |
---|---|---|---|---|
1 | Sadi Yaver Ataman | d. 23 Nisan 1906 - ö. 10 Aralık 1994 | Doğum Yeri | Görüntüle |
2 | ES'AD, Mehmed Es'ad Efendi | d. Aralık-Ocak 1686-87 - ö. 1731-32 | Doğum Yeri | Görüntüle |
3 | SÂFÎ, Mustafâ | d. 1862 - ö. 1901 | Doğum Yeri | Görüntüle |
4 | HOVSEP VARTANYAN (VARTAN PAŞA) | d. 28 Mart 1813 - ö. 28 Mart 1879 | Doğum Yılı | Görüntüle |
5 | DEHŞETÎ, Salih | d. 1802/1813? - ö. 1866/1875? | Doğum Yılı | Görüntüle |
6 | PESENDÎ ALİ DEDE, Kütahyalı | d. 1813 - ö. 1913 | Doğum Yılı | Görüntüle |
7 | KÂŞİF, Ömer | d. 1831 - ö. 1881 | Ölüm Yılı | Görüntüle |
8 | ÂLİM, Müderris-zâde Mehmed Âlim Efendi | d. 1802 - ö. 1881 | Ölüm Yılı | Görüntüle |
9 | ÇÖREKÇİ-ZÂDE LÜTFÎ | d. 1806 - ö. 1881 | Ölüm Yılı | Görüntüle |
10 | MÜCEDDİDÎ, Baban-zâde Mehmed Paşa, Bağdatlı | d. ? - ö. 1833 | Meslek | Görüntüle |
11 | Aysel Gürman | d. 1956 - ö. ? | Meslek | Görüntüle |
12 | Erdem Bayazıt | d. 18 Aralık 1939 - ö. 8 Temmuz 2008 | Meslek | Görüntüle |
13 | NÂFİ', Arab Tâhir Efendi-zâde | d. ? - ö. 1849-50 | Alan/Yüzyıl/Saha | Görüntüle |
14 | NA'ÎM, Mehmed | d. 1842 - ö. 1884 | Alan/Yüzyıl/Saha | Görüntüle |
15 | FÂZIL PAŞA | d. 1795 - ö. 1882 | Alan/Yüzyıl/Saha | Görüntüle |
16 | BİRRÎ, Seyyid Abdullah Efendi | d. 1743-44 - ö. Ocak-Şubat 1798 | Madde Adı | Görüntüle |
17 | SÂLİH EFENDİ | d. ? - ö. ? | Madde Adı | Görüntüle |
18 | BESÎM, Sâlih Besîm Efendi | d. ? - ö. 1826 | Madde Adı | Görüntüle |