Madde Detay
M. Şakir Ülkütaşır
(d. 14 Mart 1894 / ö. 30 Mayıs 1981)
Yazar, Folklor Araştırmacısı
(Yeni Edebiyat / 19. Yüzyıl / Anadolu-Osmanlı-Türkiye)
ISBN: 978-9944-237-86-4
İstanbul’da doğan Mehmet Şakir Ülkütaşır, başkâtiplik
görevinde bulunan Hüsnü Efendi’nin oğludur. Küçük yaşlarda babasını kaybeden
Ülkütaşır, Numune-i Terakki İlkokulu'nda ve bir sağlık meslek lisesinde
okumuştur (Işık 2006: 3731). İstanbul Üniversitesinde edebiyat, felsefe ve
tarih öğrenimi gördü ve Birinci Dünya Savaşı’nın sonlarında Maraş’ta
öğretmenlik yaptı. Bu dönemde yörenin geleneksel özellikleriyle ilgili
incelemelerde bulunup Cumhuriyet’ten sona Türk Dil Kurumu'nun çalışmalarına
katıldı. Bu kurum dışında, Türk Ocağı, Halkevleri, Türk Folklor ve Etnografya
Derneği gibi kurumlarda da görev aldı (Işık 2001: 971). 30 Mayıs 1981'de
İstanbul'da vefat etti.
İlmî metot olarak Ziya Gökalp ve Fuat Köprülü okulunun takipçisi olduğunu
söyleyen Ülkütaşır, folklorun bir bilim dalı olarak telakkisinde Fransız ve
Macar ekollerinden etkilendi. Bir folklorcu olarak Ülkütaşır'ı farklı kılan
yönlerden söz eden Süleyman Arısoy, onun çalışmalarındaki bilimsel üslubu ön
plana çıkardı (Bayram 2011: 75). Ülkütaşır'ın, Türkçü ve milliyetçi
neşriyatlara yakın olmasında, on dokuz yaşındayken Ülkü Ocağı'yla tanışmasının
etkisi oldukça fazladır (Bayram 2011: 10). Kamil Toygar ile yaptığı bir
sohbette kendisini Türk folkloruna yakından bağlayan etkenin "Türkçülük mefkûresinin
benliğini saran ateşi" olduğunu belirten Ülkütaşır, özellikle 'Halka
Doğru" adlı neşriyatın, zihninde Türk halkını kendine has manevi ve fikri
yönleriyle tanıma şuurunu ortaya çıkardığına dikkat çekmiştir (Bayram 2011: 11).
Ülkütaşır, cönkleri halk edebiyatı araştırmalarının en önemli kaynağı olarak
gördü. Ayrıca halk şiiri türlerinden biri olan semaiyi açıklarken cönklerden faydalanmış
ve üç çeşit semaiden söz etmiştir. Bu semailerden düz, musammat ve ayaklı semai
olarak bahseden Ülkütaşır, bunlara ait nazım örnekleri de sunmuştur (Bayram
2011: 59). Folklor ve halk edebiyatı araştırmalarıyla tanınan Ülkütaşır, mani,
türkü gibi halk edebiyatı mahsullerini derlemekten oldukça zevk aldığını
“Geçtiğim Yollar” isimli bir hatıra yazısında dile getirdi (2011: 6). İlk
yazıları 1920'de Sinop Gazetesi’nde yayımlanan Ülkütaşır, bu
yazılardan biri olan “Bir İktibas-ı Muhayyir Dolayısıyla” isimli makalede, Ziya
Gökalp’ten yapılmış bir intihali ortaya çıkardı. Ülkütaşır, bu dönemde mahallî
tarih tetkikleri, folklor ve halk edebiyatına oldukça yoğun ilgi gösterdi
(2011: 17). Gazete ve yıllıklarda, İslâm Ansiklopedisi, TDE
Ansiklopedisi’nde yazarlık yaptı. 1920’den sonra Azerbaycan, Millî
Mecmua, Varlık, Sebilürreşat, Yeni Muhit, Yücel, Tarihten Sesler,
Güzelyurt gibi dergilerde de yazıları yayımlandı (Işık 2006: 3731).
1933’te TDK derleme koluna atanan Ülkütaşır, on altı kitap ile gazete ve
dergilerde yayımlanmak üzere yüzlerce makale hazırladı.
Kaynakça
BAYRAM, Bora (2011), "Mehmet Şakir Ülkütaşır'ın Halk Bilimi ile İlgili Çalışmaları" (Yüksek Lisans Tezi, Atatürk Üniversitesi)
ÇAKIROĞLU, Ekrem (2001), Tanzimat’tan Bugüne Edebiyatçılar Ansiklopedisi, Cilt II, Yapı Kredi Yayınları, s.876-877.
IŞIK, İhsan (2001), “Türkiye Yazarlar Ansiklopedisi”, Elvan Yayınları, Ankara, s.971.
IŞIK, İhsan (2006), Türkiye Edebiyatçılar ve Kültür Adamları Ansiklopedisi”, Elvan Yayınları.
Türk Dili ve Edebiyatı Ansiklopedisi Devirler, İsimler, Eserler, Terimler (1998), Dergâh Yayınları, s.487-488.
Madde Yazım Bilgileri
Yazar: ÖMER AKSANYayın Tarihi: 15.12.2018Güncelleme Tarihi: 20.12.2020
Yayın Tarihi: 15.12.2018Güncelleme Tarihi: 20.12.2020
Güncelleme Tarihi: 20.12.2020
Eser Adı | Yayın evi | Basım yılı | Eser türü |
---|---|---|---|
Sinop Vilayeti: Tarih Coğrafya ve Halkiyat Tetkikleri | - / - | 1926 | İnceleme |
Sinop’ta Çandaroğulları Zamanına Ait Tarihî Eserler | Burhanettin Basımevi / İstanbul | 1934 | Diğer |
Türkiye Etnografya ve Folklor Sözlüğü Üzerine Bir Kalem Tecrübesi | Burhanettin Basımevi / İstanbul | 1937 | Diğer |
Türk Halkbilgisine Ait Araştırmalar | Eminönü Halkevi Yayınları / İstanbul | 1938 | Araştırma |
Türkoloji Ansiklopedisi Üzerine Bir Kalem Deneyi | Numune Matbaası / İstanbul | 1938 | Diğer |
Cevdet Paşa: Hayatı Şahsiyeti ve Eserleri | Türk Dil Kurumu, Türk Hukuk Kurumu ve Ankara Halkevi adına / Ankara | 1945 | Araştırma |
Uluğ Bey | Ahmet Halit Kitabevi / İstanbul | 1946 | Roman |
Babür Şah | Ahmet Halit Kitabevi / İstanbul | 1946 | Roman |
Büyük Türk Dilcisi Kaşgarlı Mahmut | Türk Dil Kurum Yayınları / Ankara | 1946 | İnceleme |
Meşhur Türk İmparatoriçeleri | Varoğlu Yayınevi / İstanbul | 1948 | Diğer |
Sivastopol Harbi | Varoğlu Yayınevi / İstanbul | 1948 | Diğer |
Türk ve İslam Geleneğinde Ağaç | Türk Etnografya ve Folklor Derneği Yayınları / Ankara | 1963 | Araştırma |
Nasrettin Hoca (Cahit Öztelli ile) | Türk Etnografya ve Folklor Derneği Yayınları / Ankara | 1964 | Diğer |
Notlar ve İktibaslar | İstanbul Üniversitesi Edebiyat Fakültesi, Güneydoğu Avrupa Araştırmaları Dergisi, Edebiyat Fakültesi Basımevi / İstanbul | 1972 | Diğer |
Cumhuriyetle Birlikte Türkiye’de Folklor ve Etnografya Çalışmaları | Başbakanlık Kültür Müsteşarlığı Cumhuriyetin 50. Yıldönümü Yayınları:1, Milli Folklor Enstitüsü Yayınları:6 / Ankara | 1973 | Araştırma |
Atatürk ve Harf Devrimi | TDK Yayınları / Ankara | 1973 | Diğer |
İlişkili Maddeler
Sn. | Madde Adı | D.Tarihi / Ö.Tarihi | Benzerlik | İncele |
---|---|---|---|---|
1 | ÂRİFÎ, Ahmed Ârifî Efendi | d. ? - ö. 1665-66 | Doğum Yeri | Görüntüle |
2 | Orhan Duru | d. 18 Aralık 1933 - ö. 25 Ocak 2009 | Doğum Yeri | Görüntüle |
3 | FERDÎ, Şeyh Hacı Abdullah Ferdî Efendi | d. ? - ö. ? | Doğum Yeri | Görüntüle |
4 | ÂŞIK VEYSEL ŞATIROĞLU | d. 1894 - ö. 21.03.1973 | Doğum Yılı | Görüntüle |
5 | TELLİ MEHEMMED, Mehemmed Hesenov | d. 1894 - ö. 1973 | Doğum Yılı | Görüntüle |
6 | VELİ/MİSKİNLİ VELİ/MİSKİN VELİ, Veli Alioğlu Bayramov | d. 1894 - ö. 22.12.1995 | Doğum Yılı | Görüntüle |
7 | Nigar Refibeyli | d. 29 Haziran 1913 - ö. 9 Ekim 1981 | Ölüm Yılı | Görüntüle |
8 | ZAKİR/ZAKİRÎ, Kazım Subaşı | d. 1919 - ö. 1981 | Ölüm Yılı | Görüntüle |
9 | Suavi Süalp | d. 23 Nisan 1926 - ö. 14 Nisan 1981 | Ölüm Yılı | Görüntüle |
10 | Burcu Güven | d. 13 Ocak 1977 - ö. ? | Meslek | Görüntüle |
11 | Ayla Hacıoğulları | d. 3 Mayıs 1975 - ö. ? | Meslek | Görüntüle |
12 | M. Kaya Bilgegil | d. 1921 - ö. 21 Ekim 1987 | Meslek | Görüntüle |
13 | Ayanzade Namık Ekrem | d. 1878 - ö. 1917 | Alan/Yüzyıl/Saha | Görüntüle |
14 | Pertev Demirhan | d. 1871 - ö. 1964 | Alan/Yüzyıl/Saha | Görüntüle |
15 | Sadullah Paşa | d. 1838 - ö. 1891 | Alan/Yüzyıl/Saha | Görüntüle |
16 | Ziya Şakir Soku | d. 1884 - ö. 22 Aralık 1959 | Madde Adı | Görüntüle |
17 | Abdullah Cevdet | d. 9 Eylül 1869 - ö. 29 Kasım 1932 | Madde Adı | Görüntüle |
18 | ŞÂKİR, Çukadâr Ahmed Aga-zâde | d. 1762 - ö. 1836 | Madde Adı | Görüntüle |