Madde Detay

Bakü’de doğdu. Babası Azerbaycan’ın meşhur şairlerinden Samed Vurgun, annesi Haver Hanım’dır. Aydın bir aileye mensup olan Yusuf Samedoğlu, ilk ve orta öğrenimini Bakü’de tamamladıktan sonra 1953 yılında Moskova’ya gitti ve orada Sovyet Yazarlar Birliği bünyesinde bulunan Maksim Gorki adına kurulan Edebiyat Enstitüsü’ne kaydoldu. Enstitüde dört yıl okuduktan sonra buradan ayrıldı ve beşinci sınıfta Azerbaycan Devlet Üniversitesi Filoloji Fakültesi’ne kaydoldu. 1958 yılında mezun oldu. 1958-1959 yılları arasında “Kommunist” dergisinde çevirmenlik ve redaktörlük yaptı. 1959 yılında “Azerbaycan Jurnalı” dergisinde edebi işçi (dergide yayınlanacak olan yazıları dil ve üslup açısından düzenleyen kişi) olarak çalışmaya başladı. 1960-1965 yılları arasında aynı derginin nesir şubesinde müdürlük yaptı. 1965’te Cafer Cabbarlı adına kurulan Azerbaycan Film Stüdyosu’nda Senaryo İnceleme Kurulu Üyesi oldu. 1969 yılında Senaryo İnceleme Kurulu'nun baş redaktörü olurken aynı zamanda Cafer Cabbarlı adına kurulan Azerbaycan Film Stüdyosu’nun müdür yardımcılığına yükseldi. 1976’ya yılına kadar müdür yardımcılığı ve baş redaktör görevlerini sürdüren Samedoğlu, 1976-1987 yılları arasında “Ulduz” dergisinde baş redaktörlük yaptı, aynı zamanda Azerbaycan Jurnalı adlı dergide de baş redaktörlük görevine devam etti. 1990 yılında milletvekili oldu. Azerbaycan’ın bağımsızlığından sonra Azerbaycan Yazarlar Birliği’nin (Azerbaycan Yazıçılar Birliyi) birinci kâtibi olarak görevlendirildi (Vahidoğlu 1997: 254). 17 Ağustos 1998 tarihinde vefat etti.

Yusuf Samedoğlu’nun edebî hayatı 1953’te “Azerbaycan Gençleri” gazetesinde çıkan “Kanlı Çörək” (Kanlı Ekmek) hikâyesi ile başladı. Yusuf Samedoğlu’nun 1960’ta yayımlanan “220 №-li Otaq” (220 Numaralı Oda) ve 1973’te yayımlanan “Qalaktika” (Galaksi) adlı hikâye kitapları vardır (Makas 1991: 382; Vahitoğlu 1997: 254). Samedoğlu’nun eserlerinde millî duygular ve vatan sevgisinin yansımalarını görmek mümkündür. 1958’de yazdığı Yaddan Çıxmış Sözlər (Unutulmuş Sözler) novellası (kısa hikâye) ve “Xəzri” (Fırtına) hikâyesinde 1828 yılında imzalanan Türkmençay Antlaşması’nın etkilerini işledi. Toprakları ikiye ayrılan bir milletin acılarını gündeme getirerek okuyucuda tarih bilincini canlı tutmayı hedefledi. 1960’lı yıllarda yazdığı Soyuq Daş (Soğuk Taş), Foto-Fantazaiya (Fotoğraf Tutkusu), Astana, Bayatı-Şiraz, İncə Dərəsində Yaz Çağı (İnce Deresi’nde Yaz Mevsimi) hikâyelerinde yazarın üslubunun olgunlaştığı görülür (http://semedvurgun.dream-test.com/az/yusif-semedoglu/heyati; erişim 19.01.2019).

Yazarın diğer hikâyeleri şunlardır: Gözlər, Qartal, Güllər, Saat İşləyir (Saat Çalışıyor), Simurq Quşu (Simurg Kuşu), Beşik, 46-cı İlin Oyunları (1946’nın Oyunları), (https://www.azadliq.org/a/3538572.html; erişim 11.01.2019).

Çeşitli senaryoların danışmanlığı ya da redaksiyonunda görev alan Samedoğlu, kısa ve uzun metrajlı film senaryoları ile belgesel metinleri kaleme aldı. Bunlardan ilki 1965 yılında çekilen “Dostluq Məşəli” (Dostluk Meşalesi) adlı belgeselin metin yazarlığını yaptı. Film, Azerbaycan’ın o tarihlerde Moldova Kültür Haftası'na ev sahipliği yapması dolayısıyla Moldova Medeniyet Haftası’na ithafen çekildi. Bunun ardından Yusuf Samedoğlu, Azerbaycan’ın en ünlü şairlerinden babası Samed Vurgun’un hayatını belgesel türünde senaryolaştırdı. Kısa metrajlı film, “Səməd Vurğun” (Samed Vurgun) adıyla 1966 yılında çekildi.

Samedoğlu, daima içinde bulunduğu kültürden beslenen bir sanatçıydı. Azerbaycan’ın modernleşmesinde, gelişmesinde katkısı olan şahsiyetlere karşı vefalıydı. Bu vefanın bir yansıması olarak modern Azerbaycan Edebiyatı’nın kurucularından Celil Memmedguluzade’nin hayatını belgesel olarak anlattı. “Cəlil Məmmədquluzadə” (Celil Memmedguluzade) adını taşıyan kısa metrajlı belgesel, 1966 yılında çekildi.

Yusuf Samedoğlu, 1966 yılında “Göllərin Tacı” (Göllerin Tacı) adlı tabiat belgeselinin senaryosunu yazdı. Bu filme 1967 yılında Sovyet Sinemacılar Birliği’nin iki dereceli Diplomu ödülü verildi. 1967’de “Monrealda Azərbaycan Günü” (Montreal’de Azerbaycan Günü) adlı belgesel filmin senaryosunu yazdı.

1970 yapımı “Foto-Fantaziya” (Fotoğraf Tutkusu) adlı kısa metrajlı dram filminin senaryosu Yusuf Samedoğlu’nun aynı adlı hikâyesinden uyarlandı. 1970 yılında çekilen “Polşada Azərbaycan Günləri” (Polonya’da Azerbaycan Günleri) adlı belgeselin metin yazarlığını yaptı.

1970 yılında çekilen “Yeddi Oğul İstərəm” (Yedi Oğul İsterim) adlı film, Samed Vurgun’un “Komsomol” adlı uzun hikâyesi (poema) esasında Yusuf Samedoğlu’nun senaryolaştırdığı uzun metrajlı bir dramdır. 1920’lerde komünizme büyük bir inançla bağlanan gençlerin başlarından geçenlerin anlatıldığı film, Azerbaycan’da Sovyet hâkimiyetinin 50. yılına ithaf edildi ve yapımcılarına “Azerbaycan Komsomolu” ödülünü kazandırdı. Samedoğlu 1971’de Azerbaycan’daki Sovyet hâkimiyetinin 50. yılı münasebetiyle çekilen “Azərbaycan SSR” (Azerbaycan SSBC) adlı belgeselin senaryosunu yazdı. 1973’te İrji Marek ve Ludvik Toman ile birlikte “Səmt Küləyi” (Mahalle Rüzgârları) adlı tarihî filmin senaryosunu yazdı. 1974 yapımı “Axırıncı Maqın Sonu” (Son Kahinin Sonu) adlı kısa metrajlı komedi filminin senaryosu ile aynı yıl Azerbaycan Dram Tiyatrosu’nun kuruluşunun 100. yılına ithafen çekilen “Böyük Tamaşa” (Büyük Gösteri) adlı belgeselin senaryosunu yazdı (http://semedvurgun.dream-test.com/az/yusif-semedoglu/filmoqrafiya; erişim 19.01.2019).

Yusuf Samedoğlu’nun en önemli eserlerinden biri 1987’de yayımlanan Qətl Günü adlı romandır. Yazarın roman türündeki tek eseri olan Qetl Günü, Azerbaycan nesrinin ilerlemesine öncülük eden eserlerden biridir. Bu eserde yazar, yaşadığı devrin sorunlarının sebeplerini arar ve bunu geçmişten geleceğe uzanan bir perspektifle ortaya koyar (Karayev 2002: 666). Qetl Günü romanı, 1990 yılında yönetmen Gülbeniz Azimzade tarafından aynı adla sinemaya uyarlandı (http://semedvurgun.dream-test.com/az/yusif-semedoglu/heyati; erişim 19.01.2019). Sembolik karakterler vasıtasıyla bir emperyalizm eleştirisi yapılan eserde psikolojik tahlillere de yer verildiği görülür. Roman pek çok dile çevrilip yayımlanmıştır. Ülkemizde de Kıyamet Günü (1995) ve Kırım Günü (2017) olmak üzere iki çevirisi bulunmaktadır.