Madde Detay

1286/1869 yılında Menemen'in Değirmendere Köyü'nde, bugünkü adıyla Emirâlem'de doğdu. Babası Nazillili Zeybek Hasan Ağa, Annesi Ayşe Hanım'dır. Küçükken babasının köyden uzun bir süre bilmediğimiz bir sebeple uzaklaşmış olmasından dolayı "Zeybek Teyze" diye tanınan annesi oğlunun eğitimiyle ilgilenmiş, din ve bilim yolunda ilerlemesini isteyerek onu Manisa'ya Yeni Cami Medresesi'ne göndermiştir. Burada bir süre okuduktan sonra İzmir'de Dârulmuallimîn'e kaydoldu. Mahmûd Fu'âd Efendi'nin yetişmesinde okul müdürü Kıbrıslı Hoca Kâmil Efendi'nin oğlu Yûsuf Ziyâ'nın (Şükûn) önemli rolü olmuştur. Özel dersler alarak Arapça ve Farsçasını ilerletti ve mezun olduktan sonra Menemen Rüşdiyesi mu'allim-i sânîliğine tayin edildi. 1890'da buradan istifa ederek köyüne döndü. 1893 yılında Menemen ilçesi Kurâ Mekâtibi müfettişi oldu. Burada dört yıl görev yaptıktan sonra 1897 yılında Menemen'deki Fevziye İlkokulu'na öğretmen oldu. 1899'da Menemen Mekteb-i İbtidai öğretmenliğine, 1900 yılında Menemen Maarif Müfettişliği'ne tayin edildi. Bir süre sonra bu görevinden ayrıldı, köyüne döndü ve yedi yıl kadar köyünde ziraat ve bağcılıkla meşgul oldu. 1907 yılında Menemen ilçesi köy okulları müfettişliğine getirildi. 1910 yılında İzmir'e Dârulmuallimîn'e öğretmen olarak atandı. Öğrencilerini çok iyi yetiştirmesinin yanı sıra eğitim sisteminin ıslahı için de çok çalıştı. Terakkî-i Ma'ârif ve İttihâd-ı Mu'allimîn Cemiyeti'nin kuruluşuna önayak oldu. Mahmûd Fu'âd arkadaşları ile beraber bir ilmi kongre düzenlemeye karar verdiler. Medreselerde uygulanan eğitim sisteminin ıslahı konusunu ilmi çerçevede tartışacak olan bu kongre ilkin 1900 yılının Kasım'ında Manisa'da, ikinci kongre 1910 Aralık'ında Aydın'da, üçüncü kongre ise 1912 Ocak'ında İzmir'de gerçekleştirildi. Mevlevi şeyhi Nûrî, Bıçakçı-zâde Hakkı, Maraşlı Kâmil, Yûsuf Rıza gibi devrin tanınmış eğitimcilerinin katıldıkları bu kongrelerde Mahmûd Fu'âd Efendi daima ön planda gözükür. Eğitim alanındaki başka bir önemli hizmeti de Emiralem köyünde uygulamalı bir yatılı bölge okulu (Leylî ve Nehârî İbtidâ'î Mekteb) kurmak istemesidir. Bu çalışmaya hayatının son yıllarını aynı köyde yaşamakta olan Vatan Yahut Silistre'nin ünlü kahramanı Abdullah Çavuş da katıldı. Abdullah Çavuş Silistre'deki yararlılıkları dolayısıyla devletin kendisine bağladığı ancak çalışır durumda olduğu için reddettiği maaşın karşılığı olarak devletin bu okula yardımını temin için yaşlı hâlinde İstanbul'a kadar gitmişti. Alınan bağışlarla 1911 Ekim'inde temeli atılan bu okulun açılışını ne yazık ki beklenmedik ölümü dolayısıyla Mahmûd Fu'âd görememiştir. Meşrutiyetin ilanını müteakip önce İttihad ve Terakki Cemiyeti Aydın Vilayeti Hey'et-i Merkeziyye Üyesi, daha sonra da Osmanlı İttihad ve Terakkî Cemiyeti Aydın Vilayeti Müfettişi oldu. 31 Mart Vak'ası dolayısıyla mürteciler aleyhine en sert tepkileri gösteren kesimlerden birisi de Emiralem köylüleridir. Bu tepkide Mahmûd Fu'âd'ın payı büyüktü. Mahmûd Fu'âd 1869/1913 yılında 44 yaşında iken köyünde koleradan vefat etti.

İstanbul, İzmir gazete ve dergilerinde şiir ve makaleler yayımlayan Mahmûd Fu'âd'ın ilk yazısı 1897 Mayıs'ında Ahenk'te çıktı. 1912 yılına kadar bu gazetede bazıları "Bir Köylü" imzasıyla yazılar yayımladı. Muktebes, İzmir, Musavver Fen ve Edeb, Musavver Terakkî gibi gazete ve dergilerde yazdı. Abdülhamîd'in tahta çıkış yıldönümü için yazdığı şiirler de dikkati çekti. İkinci Meşrutiyet'ten sonra Ahenk'in yansıra İttihad ve Terakki Cemiyeti'nin İzmir'deki yayın organı olan İttihad gazetesinde de şiir ve makaleleri yayımlanan Mahmûd Fu'âd, bu devrede yakın dostu Dâürulmu'allimîn müdürü Yûsuf Ziyâ Şükûn ile birlikte Gencîne-i Edeb adıyla edebî, ahlaki bir dergi çıkardı. Çoğu ahlaki ve didaktik karakter taşıyan şiirlerinde şair köy ve köylüler, çiftçilik, Türklük, millet, vatan gibi konuları ele aldı. Basılmamış olanların yanı sıra dergi ve gazetelerde yayımlanmış 250'den fazla şiiri bulunan ve bunların bir kısmı gazel, kaside, kıt'a gibi eski şekillerle fakat Servet-i Fünûn üslubuna yakın bir üslupla yazılan vatani şiirlerdir. Bir kısmı ise köylülere öğüt vermek amacıyla çok sade bir dille ve hece vezniyle yazılan, daha çok Mehmed Emîn ve Ziya Gökalp'a bağlanabilecek şiirlerdi. Az bir kısım şiirleri ise Arap ve Fars şairlerinin eserlerinin manzum çevirisidir. Erken bir yaşta ölmüş olması yüzünden basılmış bir kitabı bulunmayan Mahmûd Fu'âd, bir dönemde sadece Ege Bölgesi'nde tanınmış ikinci sınıf bir şair olmasına rağmen Namık Kemal ve Mehmed Akif gibi hayatı ile sanatı arasında büyük paralellik bulunan idealist bir şair, hayatı ve aksiyonu ile gençlere, özellikle öğretmenlere örnek olabilecek bir insandır (Huyugüzel 2000: 316).

Değirmencioğlu, S. (2006). "Mahmud Fuad". Türk Dünyası Edebiyatçıları Ansiklopedisi. C. VI. Ankara: AKM Yay.

Huyugüzel, Ö. Faruk (2000). İzmir Fikir ve Sanat Adamları (1850-1950). Ankara.

İnal, İbnü'l-Emin Mahmud Kemal (1988). Son Asır Türk Şairleri. C. I. İstanbul: Dergah Yay.

İnce, Mehmet (1994). Mahmut Fuat (Hayatı, Şahsiyeti, Eserleri). İstanbul.

Sehâb-Pâre

Vüs'atlı fakat melâlet-efzâ

Cevlân-gehin ey sehâb-pâre

Hâkim mi sana cünûd-ı sevdâ

Mahkûm değilsin iktidâra

Meftûnı mısın o âfitâbın

Âvâreliğin nedense söyle

Nâbûdî-i hicr içinde böyle

Beyhûde midir bu pîç ü tâbın

Bir neş'e ile vücûd bulduk

Bu sahn-ı fenâda sen de ben de

Bir dâm-ı bedâyi'a tutulduk

Olduk ikimiz de aşka bende

Sen cevv-i hevâda ben zemînde

Hem-meslek-i aşk u ibtilâyız

Bir tatlı belâya mübtelâyız

Yok fark kemâl-i ân u înde

Gönlümce değil fakat kemâlin

Bu mekteb-i aşk u ibtilâda

Sevdâsını gösteren şu hâlin

İsbât-ı vücûd eder ulâda

Varlık dediğin şu zıll-i mühtez

Bir pertevidir o âfitâbın

Dânâ-yı serâ'iri bu bâbın

İsbât-ı vücûd-ı rif'at etmez

Yüksel ki şu'ûn teceddüd eyler

Kalmaz sana bu vesî' meydân

Meydânın olur mahall-i hüsrân

Girdâb-ı hevâda kalma muztar

Yüksel de şuhûddan nihân ol

Evreng-i adem serîrin olsun

Aşkın şereri kemâl bulsun

Reşk-âver-i mülk-i âsumân ol

Yüksel ki açık saçık dolaşma

Maksûduna sen hicâb olursun

Âlâyiş-i kesrete bulaşma

Pejmürde-i igtirâb olursun

Kesretdeki ihtişâm-ı mefrûz

Zannın gibi mü'temen değildir

Vahdet hedefi mihen değildir

Tazyîk-i hevâya kalma ma'rûz

Tazyîk-i hevâ o hâli hâ'il

Mâhiyyetini eder de tahvîl

Eyler seni bu hazîze tenzîl

İkbâlin olur muhâl u bâtıl

(İnal, İbnü'l-Emin Mahmud Kemal (1988). Son Asır Türk Şairleri. C. I. İstanbul: Dergah Yay. 431.)