Madde Detay

Murtazâ Baba şiirlerinde Sükûtî mahlasını kullanmıştır. Günümüzde Makedonya sınırları içinde yer alan Köprülü Kasabasında 1825 yılında doğmuştur. Babasının adı Salih'dir. Askerlik hizmeti dolayısıyla bulunduğu Prizren'de Sadi tarikatıyla tanışmıştır. Prizren'in Maraş semtindeki Sadi Süleyman Efendi Tekkesi'ne devam eden Sükûtî, askerlik görevinin sona ermesine rağmen, Prizren'den ayrılmamış ve Sadi Şeyhi Süleyman Efendi'ye intisap etmiştir. Bu tekkede irşadını tamamlayarak, icazet almış ve memleketi Köprülü'ye dönerek tarikatın faaliyetlerini sürdürmüştür. Sükûtî Murtazâ Baba, Prizren'de bulunduğu vakitler Prizren Saraçhane semtindeki Halveti tekkesinde tanıştığı Köprülü Derbent Dergâhının Şeyhi Süleyman Efendi ile sıkı bir dostluk kurmuştur. Şeyh Süleyman Efendi, sessiz ve sakin bir kişi olması dolayısıyla kendisine "Sükûtî" mahlasını vermiştir (Özdamar 1997: 22-28). Üç kızı olan Sükûtî, Şeyh Süleyman Efendi'nin ölümünün ardından, onun çocuklarına da sahip çıkmıştır. Şeyh Süleyman Efendi'yle akraba olmak isteyen Sükûtî, Şehzade İsmail'in tahsiliyle ilgilenmiştir. Şehzade İsmail'i öncelikle Papara Mahallesindeki Sadi zaviyesine getirmiş, ardından Prizren'e götürerek, Sadi Şeyhi Süleyman Efendi'nin yönlendirmesiyle Rumeli Şeyhler Meclisi Başkanı Abidin Efendi'ye emanet etmiştir. Şehzade İsmail, 10 yıl Prizren'de gündüzleri medresede, geceleri Abidin Efendi'nin dergâhında şeriat ve tarikat eğitimi almış ve Abidin Efendi'den icazet alıp, Köprülü Derbent Dergâhı'nda şeyhlik görevini üstlenmiştir. Sükûtî, kızı Şehriban'ı Şeyh İsmail'le evlendirmiş, iki yıl sonra Şehriban'ın ölmesi üzerine, diğer kızı Zarife'yi Şeyh İsmail'e nikâhlamıştır. Bu evlilikten olan iki şehzade (Ahmed ve Ali Alaaddin), Halveti Derbent Dergâhı'nı Şeyh İsmail'den sonra devam ettirmiştir (Özdamar 1997:33-36). Şeyh Muhammed Harâbâtî Baba Dergâhı'nda vekâleten postnişinlik yapan Sükûtî Murtazâ Baba, 1896'da bu dergâhta vefat etmiş ve buraya defnedilmiştir. Selanik demiryolunun dergâhtan geçmesi nedeniyle, kabri İştip kazasının Dofullu köyüne nakledilmiştir (Özdamar 1997: 38; Özcan 2011: 11).

Hayatı boyunca tasavvuf yolundan ayrılmayan şairin eserinin adı Divân-ı Sükûtî'tir. Divanın bilinen tek nüshası, Almanya'da Berlin Devlet Kütüphanesi, Türkçe El Yazmaları bölümünde XIII/2, NU. 445-446, Ms.or.quart 1419 olarak kayıtlıdır. Bu nüsha, rik'a hattıyla kaleme alınmış 122 varaktan oluşmaktadır. Divanın sonunda 21 Muharrem 1305 tarihinde istinsah edildiği yazılıdır. Eserde toplam 470 şiir bulunmaktadır.

Şiirlerinde genellikle aruz ölçüsünü kullanmasına rağmen, hece ölçüsüyle kurulu şiirleri de vardır. Şiirlerinin çoğu gazel şeklindedir. Sükûtî, sade bir üslupla kaleme aldığı eserlerinde samimi ve anlaşılır bir dil kullanmıştır. Allah, Hz. Muhammed, Hz. Ali, on iki imam ve ehl-i beyt sevgisini işleyen Sükûtî, pek çok şiirinde Sadi tarikatının özelliklerine değinmiştir. 18 tane na't türünde şiiri bulunan Sükûtî'nin mersiye, medhiye, elifnâme, ahvâl-i enbiyâ, vücûdnâme, ahvâl-i zamâne, besmele şerhi, pendnâme ve ramazâniye gibi türlerde şiirler de yazmıştır. Şiirlerinin bir kısmı bestelenmiştir (Özcan 2011: 21-27). Balkanlarda dinî tasavvufî Türk edebiyatında önemli bir yere sahip olan Sükûtî'nin çok sayıda şiiri Balkanlardaki tekkelerde besteleriyle söylenmektedir.

Özcan, Nurgül (2011). Murtazâ Sükûtî Dîvânı (İnceleme-Metin).  İstanbul: Arı Matbaacılık.

Özdamar, Mustafa (1997). Şeyh Sükûtî Mürteza Baba. İstanbul: Kırk Kandil.

İlahi

Behey gâfil uyan vakt-i seherde

İşit ki vasf eder Kur'an seheri

'Aceb bülbül figân eder bahârda

Güle karşı eder nâlân seherî

 

Seher bîdâr olan Hakk'a erişmiş

Erenler bezmine anlar karışmış

Hemân kırklar yedilerle görüşmüş

Muhabbet zevk eder har ân seherî

 

Erenler vasf eder her dem seheri

Ederler zikr-i Hakk leyl ü nehârı

Gördüler her dem bunda dîdârı

Kılarlar 'aşk ile seyrân seherî

 

Hebâya gitmesin 'ömrün ey tâlib

Erenler râhına ol bunda ragıb

Seherde cehd edip ol nefse galib

Açılır sana bir meydân seherî

 

Sükûtî kemterin nutkunu dinle

Tutagör pendini sıdk ile benle

Figan et ney gibi her dâ'im inle

Murâda vasl eder Yezdân seherî

 

Özcan, Nurgül (2011). Murtazâ Sükûtî Dîvânı (İnceleme-Metin). İstanbul: Arı Matbaacılık. 369-370.

 

Na't

Anlagıl zâhid bugün sen Mustafâ'nın kadrini

Hem habîb'in nûr-ı 'ayn-ı Murtazâ'nın kadrini

 

Görmeyen Hakk'ın cemâlin bunda dâ'im âşikâr

Ol ne bilir Şâh Hasan hulk-ı Rızâ'nın kadrini

 

Cân u başın sad-hezârân yoluna kılmış fedâ

Ol bilipdir şâh Hüseyn-i Kerbelâ'nın kadrini

 

'Âbidîn Bâkır Muhammed Ca'fer'e kul olmayan

Bilmez aslâ Mûsâ-i Kâzım Rızâ'nın kadrini

 

Mâsivâyı terk edip abdâl gezenler dâ'imâ

Ol bilirmiş Şâh 'Alî Mûsâ Rızâ'nın kadrini

 

Her kimin kim kıblesidir ol Muhammed şâh Takî

Bildiler gerçek Nakî ol sâhib-livânın kadrini

 

'Âskerî âl-i Resûl'ün dervîş Sükûtî çâkerî

Bilmiş ol Mehdî-zamânla âl-i 'abânın kadrini

 

Özcan, Nurgül (2011). Murtazâ Sükûtî Dîvânı (İnceleme-Metin). İstanbul: Arı Matbaacılık. 368.