Madde Detay

Mehmed Tevfîk Efendi, 1290/1873 yılında Kastamonu’da dünyaya gelmiştir. Hafız Abdullah Sıdkı Efendi’nin oğludur. Şair, Hoca Tevfîk, Hoca Tevfîk Efendi ve Sofuzade Hoca Tevfîk adları ile tanınmış, soy isim kanunundan sonra Safoğlu soyadını almıştır. Şiirlerinde Tevfîk mahlasını kullanmıştır.   Mehmed Tevfîk, eğitime Kastamonu Rüşdiye’sinde başlamış burayı bitirdikten sonra Balıklı-zâde Ahmed Mâhir Efendi’den 1313/1895 yılında icazet almış bu sırada Arapça ve Farsçayı ileri derecede öğrenmiştir. Şair, babasının vefatından sonra ticarete atılmış bir yandan da ilmi ve edebi çalışmalarına devam etmiştir. Mehmed Tevfîk, Kastamonu Pirinç Pazarı Mescidi’nde on altı yıl tefsir dersleri vermiş ve Buhârî okutmuştur. 1906 yılında Kastamonu Sanat Mektebi’ne müdür olmuş bu görevi dört yıl sürdürmüştür. Şair, Kastamonu’da Zafer adında bir gazete çıkartmıştır.

Mehmed Tevfîk Efendi, Balkan Savaşı ve I. Dünya Savaşı yıllarında Kastamonu’da çeşitli politik görevlerde bulunmuştur. Şair, Kurtuluş Savaşı’ndan sonra hacca gitmiş daha sonra politikadan uzaklaşarak ticaret hayatına devam ederek uzun yıllar demir tüccarlığı yapmıştır. Şair, Dârü’l-hilâfe Medresesi’nde mantık, felsefe, dinler tarihi, usûl-i münazara ve muhâdara dersleri okutmuştur. Mevlevî Dergâhı’nda da beş yıl Mesnevî okutmuştur.    Mehmed Tevfîk Efendi 16 Nisan 1960 tarihinde vefat etmiştir.

Eserleri:

1.Hulviyyât: Mehmed Tevfîk Efendi’nin şiirlerinin bazılarının yer aldığı mecmuadır. Şair 1306/1888-1328/1910 yılları arasında yazdığı şiirleri bu eserinde toplamıştır. Eser, 1328/1910 yılında Kastamonu Vilayet Matbaası’nda basılmıştır.

2. Beyânü’l-Hak ve el-Medâris Mecmûaları’nda çıkan Yazıları: Yazarın adı geçen dergilerde otuz civarında makalesi bulunmaktadır. Yazılar dinî içeriklidir.

3. Mevlânâ’nın Yüz Rübâîsinin Şerh ve İzahları: Rubâiyyât-ı Mevlânâ olarak da bilinen eserin bugün nüshası elde değildir.

4. Kendi el yazısı ile yazılmış gayrı matbu dokuz adet şiir defteri: Aziz Demircioğlu’nda bulunan bu defterler hakkında Abdülkerim Abdülkadiroğlu bilgi vermiştir(1997:358). Buna göre defterlerde 1928-1943 yılları arasında yazılmış şiirler yer almaktadır. Şiirlerin hemen hepsinden sonra aylı günlü tarihler yazılmıştır. Şairin hemen hemen her gün bir şiir yazdığı görülmüştür.  Şiirlerde gündelik hayata dair şiirler de yer almaktadır(1997:358).

5. Vahdet-i Vücûda ve ahlaka dair iki eseri: Son Asır Türk Şairleri’nde varlığı bildirilen( İnal 1969 :1893) bu eserlerin nüshası kayıptır.

Şair, hayatının büyük bir bölümünü 20.yüzyılda yaşamış olmasına rağmen Divan şiiri tarzında şiir yazmayı tercih etmiştir. Mehmed Tevfîk, Divan şiirin önemli şairlerinden Fuzûlî, Nâbî, Nedîm, Şeyh Gâlib gibi şairlere nazireler yazmıştır.   Şiirlerinde daha çok dinî konulara yer veren şair sosyal hayattan güncel konuları da işlemiştir.    

Abdulkadiroğlu, Abdülkerim(1997). “Sofuzâde Mehmed Tevfik Efendi ve Şiirleri”. Kültürümüzden Esintiler. Ankara: Akademi Dağıtım Kitabevi. 354-379.

Abdulkadiroğlu, Abdülkerim(1997). “Divan Şiirinde Aktüalite Sofuzâde’nin On İki Manzumesi”. Kültürümüzden Esintiler. Ankara: Akademi Dağıtım Kitabevi. 42-54.

İbnülemin Mahmud Kemâl(1969). Son Asır Türk Şairleri. C.4. MEB Yay., İstanbul.

Kurnaz, Cemal ve Mustafa Tatcı (hzl.) (2001). Mehmet Nâil Tuman, Tuhfe-i Nâilî- Dîvân Şâirlerinin Muhtasar Biyografileri. Ankara: Bizim Büro Yay. 133.

NİSVÂN-I MİLLETE ÂRIZ OLAN MODA HAKKINDA

Pek fenâ oynadı endâmını sûrette moda

Çehrede başta dudaklarda kıyâfette moda

Saçta tırnakta bacaklarda ayaklarda bile

Kalçada belde omuzlardaki aprette moda

Nedir ol yaz günü boynundaki tilki derisi

Bu mudur ey budala vakt-i harârette moda

Her evin bir günü var etmek için toplantı

Gelmede gitmede sohbette ziyârette moda

Günün ahvâline bin türlü yalan ekleyerek

Taşımak evden eve oldu siyâsette moda

Hele ısmarladığa karşı kırık lâf u edâ

Kapı ardındaki taltîf ü selâmette moda

Bir takım züppe biçim rengi cihân maskarası

Arıyor zannedilir la’net ü şöhrette moda

Gâh yelpâzeli gâh(îce) kesik kıvrılma

Saçın üstünde olan cürm ü cinâyette moda

Kimseye benzememek illet-i akliyesidir

Oturup söylemede gezmede zîynette moda

Dizilip yolda gezerken gülerek söylenerek

Takılıp kol kola i’lân-ı rezâlette moda

Örtünüp sakladığı her aralıktan görünür

Her açık gözlülere ince işârette moda

Aç gezer süslü gezer son moda islarpinler

Böyledir âdet-i zîbâ-yı sefâlette moda

Seyredip züppelerin şekl ü kıyâfetlerini

Sanırım kaldı te’essüf dolu hayrette moda

Ettiler doğrusu rüsvây bu suretler ile

Modayı geldi moda gitti felakette moda

Oldu envâ’ı belirsiz modanın şöyle ki bak

Hiddetinden bu biçimsizlere la’nette moda (Abdülkadiroğlu 1997: 54)