Ali Süha Delilbaşı

(d. 24 Nisan 1887 / ö. 12 Şubat 1960)
Doktor, Yazar, Çevirmen, Şair.
(Yeni Edebiyat / 19. Yüzyıl / Anadolu-Osmanlı-Türkiye)
ISBN: 978-9944-237-86-4

İstanbul doğdu. Babası, Erkân-ı Harp Feriki Ferih Âkif Paşa, annesi Azize Hanım’dır. (TBMM 1939) Aslen Erzurumlu olan Ali Süha, IV. Murat’ın Bağdat’ı fethinden beri Kütahya’da oturan Delilbaşı ailesindendir. Bebek yaşta babasını kaybet en Delibaşı, ilk tahsilini Kadıköy’deki Halile-i Mahmudiye isimli hususî mektepte tamamladı. Daha sonra Trabzon Asker Rüşdiyesi ile Mülki İdadi’yi bitirdi. Tıp Fakültesi’nden 1911'de mezun oldu. İlk memuriyeti Bağdat’ın Hille kazasındaki belediye hekimliğidir. Bir süre sonra bu görevinden istifa ederek Bağdat Demiryolu İnşaat Şirketi’nde hekim olarak göreve başladı. Umumî seferberlikte Mükellef Yüzbaşı olarak orduya dâhil oldu. Bu dönemde Bağdat Merkez Hastanesi’nde, Kolordu Sertabip Muavinliği’nde ve Basra yakınlarında gerçekleşen Şuaybe Harekâtı’nda sıhhiye bölüğü sertabipliğinde görev aldı. Hastalığı sebebiyle İstanbul’a dönmek zorunda kaldı. Askerlik görevi bittikten sonra sırasıyla Edirne Merkez, Yalova, Üsküdar, Niğde Tababetlerinde görev yaptıktan sonra Zincidere Dârü’l-eytamı müdür-i sanîliğinde, Ankara Şehremaneti Sıhhiye Müdürlüğünde, Sıhhat Vekâleti Hıfzıssıhha Mütehassıslığında ve Hıfzıssıhha Umum Müdürlüğü vekâletinde bulundu. Bir süre sonra Sıhhat Vekâletinden istifa etti. Son olarak Ankara Polis Başhekimliği görevini yaptı. (TBMM 1939) 1939'dan itibaren VI. ve VII. Dönem Kütahya Milletvekili olarak TBMM’de yer aldı. İngilizce ve Fransızca bilen Delilbaşı, dönemin tek partisi olan Cumhuriyet Halk Partisi’nden vekil olarak seçilmişti.

Edebiyata olan meyli, babasızlığın verdiği içsel buhran neticesinde başlar. Devamında Trabzon İdadisi’nden arkadaşı Raif'in tesiriyle edebiyata olan ilgisi artar. İlk edebî ürünlerini başlarda küçük bir yazı defterine kaydeder. (Yazar1938:58) İdadinin altıncı sınıfından itibaren aldığı edebiyat dersleri, onun için bir dönüm noktası olur. 1908'ten sonra yazdığı küçük hikâyeler; Muhit, Resimli Kitap, Şiir ve Tefekkür, Servet-i Fünûn, Kadın, Kanad gibi dergilerde çıkar. Bu dergilerden Kanad’ın dördüncü ve son sayısından itibaren sorumlu müdür olarak görev alır. (Polat 2006:439) Bu hikâyelerinde görülen aşk maceraları izleği, Servet-i Fünûn tesiri ve devrin edebî temayülü ile ilişkili gibidir. Fecr-i Âtî topluluğunun da üyeleri arasında bulunan Ali Süha, şiirden ziyade nesir türünde edebî eserler ortaya koyar. Bu dönemde mensur şiir türündeki metinleriyle ön plana çıkan Ali Süha’nın bu eserleri yine II. Meşrutiyet devrinin farklı süreli yayınlarında yayımlanır. (Karaosmanoğlu 2007:30) Delilbaşı, Fransız edebiyatından tiyatro türünde pek çok çeviri ve uyarlama metinler de neşretmiştir. (Komisyon 2003:313) Cumhuriyet’in ilk yıllarında A.Doudet ve Molire’den çeviriler yaptı. (Işık 2006:562) Cumhuriyet’in ilanından sonra Ülkü dergisinde sağlıkla ve tiyatro ile ilgili makaleleri çıkar. Başta tiyatro türüne dair olmak üzere edebî eleştiri metinler kaleme alır. (Özkırımlı1987:355) Delilbaşı’nın 1944'teyayımlanan Türkçeden Fransızcaya bir sözlük çalışması ve Fransızca Türkçe olarak da bir dil kılavuzu kitabı mevcuttur. Bu kitabını Reşat Nuri, İsmail Hami ve Nurullah Ataç'la birlikte hazırlamıştır.

Kaynakça

Işık, İhsan (2006), Türkiye Edebiyatçılar Ansiklopedisi, C. 1, 4. Baskı Ankara: Elvan Yayınları.

Karaosmanoğlu, Yakup Kadri (2007), Edebiyat ve Gençlik Hatıralarım, İstanbul: İletişim Yayınları, 5. Baskı.

Komisyon, (2003), Tanzimat’tan Bugüne Edebiyatçılar Ansiklopedisi, C.1, İstanbul: YKY.

Özkırımlı, Atilla (1987), Türk Edebiyatı Tarihi, C. 2, İstanbul: Cem Yayınları.

Polat, Nazım hikmet (2006), “Kanat Dergisi”, TÜBAR, S. 19, s. 437-455.

TBMM 526 (1091) Sicil Numaralı Milletvekili Hâl Tercümesi, (1939), Ankara.

Yazar, Mehmet Behçet (1938), Edebiyatçılarımız ve Türk Edebiyatı, İstanbul: Kanaat Kitabevi.

Madde Yazım Bilgileri

Yazar: ARAŞ. GÖR. DİNÇER ATAY
Yayın Tarihi: 28.03.2019
Güncelleme Tarihi: 19.12.2020

Eser AdıYayın eviBasım yılıEser türü
İkinci GençlikKitabhane-i Sudî – Orhaniye Matbaası / İstanbul1923Roman
Çocuk HıfzıssıhhasıHilâl Matbaası / İstanbul1926Çeviri
Fransızca Kıyasî Ve Gayrı Kıyasî Fiiller Tasrif Şekilleri Ve Tam TercümeleriKanaat Kitabevi / İstanbul1936Araştırma
Kibarlık BudalasıHaşet Kitaphaneleri / Ankara1937Çeviri
Şehirli KızHaşet Kitaphaneleri / Ankara1937Çeviri
AdamcılMaarif Vekâleti Matbaası / Ankara1940Çeviri
AlevUlusal Matbaa / Ankara1941Tiyatro
Bir Günün BeyliğiUlusal Matbaa / Ankara1941Çeviri
Okumuş AdamCHP Halkevi Bürosu Temsil Yayınları / Ankara1942Tiyatro
Hekim UçtuMaarif Vekâleti Matbaası / Ankara1943Çeviri
Bilgiç KadınlarMaarif Vekâleti Matbaası / Ankara1944Çeviri
Türkçe’den Fransızca’ya Büyük LugâtMaarif Vekâleti Matbaası / Ankara1944Diğer
MariusMEB Yayınları / Ankara1945Çeviri
Kaybolan SesCHP Halkevi Bürosu Temsil Yayınları / Ankara1946Tiyatro
Tarihte Halk Tiyatrosu, Temaşası ve EğlenceleriCHP Halkevi Bürosu Temsil Yayınları / Ankara1947Çeviri
Fransızca Türkçe Resimli Büyük Dil KılavuzuKanaat Kitabevi / İstanbul195?Diğer
KnockMEB Yayınları / Ankara1950Çeviri
Hastalığın Maliyeti Ve Sağlığın FiyatıSağlık ve Sosyal Yardım Vekâleti Matbaası / Ankara1953Çeviri
HâkimMaarif Vekâleti Matbaası / Ankara1954Çeviri
BulutlarMaarif Vekâleti Matbaası / Ankara1957Çeviri

İlişkili Maddeler

Sn.Madde AdıD.Tarihi / Ö.TarihiBenzerlikİncele
1DEVRÎd. ? - ö. ?Doğum YeriGörüntüle
2ŞEKÎBÎ, Mehmed Şekibî Çelebid. ? - ö. 1665-66Doğum YeriGörüntüle
3Semra Aklard. 26 Mart 1961 - ö. ?Doğum YeriGörüntüle
4Sermet Muhtar Alusd. 28 Mayıs 1887 - ö. 20 Mayıs 1952Doğum YılıGörüntüle
5Kerim Tinçurind. 15 Eylül 1887 - ö. 15 Kasım 1938Doğum YılıGörüntüle
6Yılmaz Dokuzoğuzd. 1887 - ö. 04 Ekim 1977Doğum YılıGörüntüle
7RİNDÎ/KARAŞEMS, Ahmet Günerend. 1908 - ö. 20.12.1960Ölüm YılıGörüntüle
8Selahattin Şimşekd. 1928 - ö. 3 Mayıs 1960Ölüm YılıGörüntüle
9Suphi Taşhand. 1921 - ö. 9 Haziran 1960Ölüm YılıGörüntüle
10Yılmaz Daşcıoğlud. 10 Ekim 1963 - ö. ?MeslekGörüntüle
11Dimitri Karaçoband. 1933 - ö. 1986MeslekGörüntüle
12MEHMET ALİ KALKANd. 1958 - ö. ?MeslekGörüntüle
13Ahmet Tayyar Çulhad. 1887 - ö. 04 Nisan 1971Alan/Yüzyıl/SahaGörüntüle
14Fakihe Odmand. 1908 - ö. 1967Alan/Yüzyıl/SahaGörüntüle
15Manastırlı Mehmed Rifatd. 1851 - ö. 1907Alan/Yüzyıl/SahaGörüntüle
16Ali Ulvi Kurucud. 1922 - ö. 3 Şubat 2002Madde AdıGörüntüle
17CEVHERÎ, Mınık Alî Cevherî Efendid. 1527-28 - ö. 1584Madde AdıGörüntüle
18BENLİ ALİd. ? - ö. ?Madde AdıGörüntüle