Madde Detay

Adı Ahmed Münib olup ailesinin mensubu olduğu tekkeye nispetle “Bandırmalı-zâde” diye şöhret bulmuştur. Üsküdar, Tavaşî Hasan Ağa Mahallesi’nde, Bandırmalı Şeyh Yusuf Efendi Hangâh’ında 1275/1858 tarihinde dünyaya gelmiştir. Hz. Hüseyin’in soyundan gelen Ahmed Münib Efendi, Celvetî tarikatı, Haşimiyye kolundan, Üsküdarlı Seyyid Mustafa Haşim Efendi’nin torunudur. Babası Bandırmalı-zâde Şeyh Küçük Mehmed Galib Efendi (ö.1329/1911) ve annesi Emine Hanım’dır. Ahmed Münib Efendi’nin eşi, Müzeyyen Anniş Hanım (ö.1939) olup, Yusuf Nizameddin Ataer (ö.1967), Feyzullah Haşim Ataer (ö.1972) adında iki oğlu ve Emine Şaziment (ö.1966) adında bir kızı vardır (Albayrak 1996: 5/92). Ahmed Münib, ilk eğitimini babası Küçük Mehmed Gâlib Efendi’den almış, daha sonra Üsküdar’da Fıstıklı Mektebi’nde Şeyhü’l-Hattatîn Hoca Sabri Efendi’den ders almıştır. Sonra Üsküdar Paşakapısı Rüştiyesi ile Toptaşı Askerî Rüştiyesi’ni bitirmiştir. Ahmed Münib, Celvetiyye’nin Haşimiyye koluna mensup bir sufidir. O, bu yola amcası Şeyh Mehmed Fahreddin Efendi (ö. 1311/1893) vasıtasıyla süluk etmiştir. Münib Efendi, 1296/1879 tarihinde amcasından inabe alarak yirmi yıl hizmetten sonra, şeyh olan babası Mehmed Galib Efendi (ö. 1329/1911)’ye intisap etmiş ve ondan 1316/1898 yılında icazet almıştır (Albayrak 1996: 5/93). Yirmi iki yaşında Evkâf-ı Hümâyûn Nezâretine girmiş ve yirmi dokuz sene memuriyetten sonra, Cihât İdâresi Kâtibliği’nden 1327/1909 tarihinde kendi isteğine üzerine emekli olmuştur. Daha sonra yedi sene Bandırmalı-zade tekkesinde şeyhlik yaptıktan sonra 1336/1918 yılında vefat etmiştir (Haskan 2003: 1/124).

Ahmed Münib Efendi’nin Mecmûa-yı Tekâyâ adlı eseri üzerine 2007 yılında Selami Şimşek tarafından bir makale yayımlanmıştır. Eserlerinin çoğu mensur olup tekkeler, tarikatlar, çocukluk, akika ve sünnet vb. konularla ilgilidir.

1. Mecmûa-yı Tekâyâ: 1307/1890 tarihinde İstanbul’da basılan eser, tekkeler, ayin günlerine göre tasnif edilmiş, her tekkenin adı, semti, ait olduğu tarikat, o zamanki şeyhi ve mülahazalar kısmında da ek bilgilerle son dönem tekke ve tarikatları hakkında önemli ipuçları vermiştir.

2. Mir’âtu’t-Turuk: 1306/1889 yılında basılan eser, meşhur ve büyük tarikatların kurucularının hayatlarını vefat tarihi sırasına göre ele almış, nerede doğduklarını ve yaşadıklarını, özellikle de kabirlerinin yerlerini ayrıca belirtmiştir. Yine bu tarikatların şubelerinin isimleri de zikredilmiştir.

3. Hukûk-ı Veled: 1316’da İstanbul’da basılan bu eserde, çocukla ilgili ayet ve hadisler, çocuk doğduğunda yapılacak görevler, akika, emzirmek, çocuğun ağlaması, çocuğa güzel isim konulması, sünnet ettirmek, evlendirmek, çocuğa güzel terbiye vermek, tahsil yaptırmak gibi konulardan bahsetmektedir.

4. Risâle-i Akîka: 1319 tarihinde İstanbul’da basılan eser akikanın Sünnet’teki yeri, ne zaman kesileceği, erkek ve kız çocukları için akikanın kesilmesi gibi konulara temas etmektedir.

5. Ta‘rîfu’l-Hitân: 1318’de İstanbul’da basılan bu eserinde bir “mukaddime”den sonra, nezâfet, hatn (sünnet)’ın lügat ve ıstılahtaki manaları, Kur’ân, hadislerdeki dayanakları ve İslam bilginlerinin bu konudaki görüşleri, sünnet ettirmenin hükmü, sünnet ettirmenin yaşı, peygamberlerin sünnetli olarak doğmaları gibi konulara değinmektedir (Şimşek 2007: 21/149).

Tasavvufî Türk edebiyatında asıl olan sanat yapmak değil, dinî-tasavvufi düşünceyi yaymaktır. Tekke şairlerinin çoğu tarikatlarda yetişmiş şeyh ve dervişlerdir. Münib Efendi de tekkede yetişip eserlerini o çizgide yazmıştır. Eserlerinde ayet ve hadislerinden iktibaslar yapmıştır. Celvetiliği hep ön planda tutmuş, Celveti tarikatının adabını ve bu tarikata girenlerin yapması ve yapmaması gereken hususları uzun uzun anlatmıştır. Dili gayet sadedir. Dedesi Haşim Baba’dan etkilenmiştir.

Albayrak, Sadık (1996). Son Devir Osmanlı Uleması. C. 5. İstanbul: Büyükşehir Belediyesi Kültür İşleri Daire Başkanlığı Yay.

Bandırmalı-zâde Ahmed Münib (1307). Mecmûa-yı Tekâyâ. İstanbul: Dersaâdet Yay.

Bandırmalı-zâde Ahmed Münib (1306). Mir’âtu’t-Turuk. İstanbul: Dersaâdet Yay.

Haskan, M. Nermi (2003). Yüzyıllar Boyunca Üsküdar. İstanbul: Üsküdar Yay.

Işın, Ekrem (1994). “Haşim Efendi Tekkesi”. Dünden Bugüne İstanbul Ansiklopedisi. C. 4. İstanbul: Tarih Vakfı Yurt Yay. 15-16.

Kara, Mustafa (1990). Din Hayat Sanat Açısından Tekkeler ve Zâviyeler. İstanbul: Dergâh Yay.

Sakaoğlu, Necdet (1989). “Bandırmalı-zâde Tekkesi”. İslam Ansiklopedisi. C. 2. İstanbul: Türkiye Diyanet Vakfı Yay.

Şimşek, Selami (2007). “Son Dönem Celvetî Şeyhlerinden Bandırmalı-zâde Ahmed Münib Efendi’nin Hayatı Eserleri ve Mecmûa-yı Tekâyâ’sı”. Selçuk Üniversitesi Türkiyat Araştırmaları Dergisi. 21: 135-172.

Yılmaz, Hasan Kâmil (1990). Azîz Mahmûd Hüdâyî ve Celvetiyye Tarîkatı. İstanbul: Erkam Yay.

 Tarih

Şeyh pâkize şiyem Gâlib Efendi zâdedir

Nâm-ı Mes’ûd Münîb ile hakâyık âşinâ

Bir eser cem’ eyleyüp kıldı kitâb-ı müstetâb

Oldı her bir faslı bir bâb hakîkat ihtivâ

Mebde’i vâsıl-ı vüs’at ile teselsül nicedir

Eyler elfâz u ma’ânîsi uyûna ruşinâ

Müctemi’ bi’l-cümle pîrân u ‘azîzân turuk

Münderic âyîn u erkân tarîkat mücmelâ

Bî-bedel târihe sûret virdi tab’ında Senîh

Oldı Mir’at-i Turuk âyîne-i ‘âlem-nümâ

Bandırmalı-zâde Ahmed Münib (1306). Mir’âtu't-Turuk. İstanbul: Dersaâdet. 2.

 Mecmua-yı Tekaya

 Bismillahirrahmânirrrahîm
Elhamdülillâhi Rabbi’l-âlemîn, ve’s-salâtu ve’s-selâmu alâ resûlinâ Muhammedin ve ‘alâ âlihi ve ashâbihi ecmaîn. Ammâ ba‘d, âsitâne-i aliyye ve bilâd-ı selâsede zikrullah ve duâ-yı hayriyye-i pâdişâhî icrâ olunan ma‘mûr, muhterık tekâyâ ve zevâyânın yevm-i mahsûslarıyla esâmîsi hurûf-ı hecâ üzre tertîb ve semt-i meşhûrlarıyla nev‘-i tarîkleri ve nâm-ı âherleriyle elyevm hizmet-i meşîhati îfâ eden efendilerin dahi esâmîsini mübîn tarîkat-i aliyye muhiblerine bir yâdigâr olmak içün bazı ehibbânın teşvikiyle pâdişâh-ı mülk-i perver ve şehinşâh-ı dâd-güster nukâve-i dûd-mâl-ı âl-i Osman velî-ni‘met-i âlemiyân “Sultân ibn Sultâni’s-Sultân el-Gâzi Abdülhamîd Hân-ı Sânî” Efendimiz Hazretleri’nin zamân-ı saltanat-nişân-ı hilâfetpenâhîlerinde bu abd-ı âcizi Bandırmalızâde es-Seyyid Ahmed Münîb Üsküdârî tahkîk olunabildiği kadar silk-i tahrîre keşîde ile ismini dahi “Mecmûa-ı Tekâyâ” tesmiye idüb, vukû‘ bulan hatâ ve noksanının afvını istirhâm ederek, gerek dergâh-ı şerîflerin bânilerinin ve gerek ol zamandan şimdiye kadar meşîhat hizmetini îfâ eden zevâtın himmet-i rûhâniyetlerinden istifâze maksadıyla tab‘ ve neşrine mübâşeret kılındı.

 Etsede sehv u hatâ kilk-i beyân
  Setr ider aybını ehl-i irfân

Bandırmalı-zâde Ahmed Münib (1307). Mecmûa-yı Tekâyâ. İstanbul: Dersaâdet. 2-3.