Ali Emîrî

Emîrî
(d. 1857 / ö. 23 Ocak 1924)
Şair, yazar, yayıncı, kütüphaneci
(Yeni Edebiyat / 19. Yüzyıl / Anadolu-Osmanlı-Türkiye)
ISBN: 978-9944-237-86-4

Emîrî-zâdeler lakabıyla tanınmış bir aileye mensup olan Ali Emirî Diyarbakır’da doğdu (Işın, 2010: 18). İlköğrenimini Diyarbakır’da tamamladıktan sonra çeşitli müderrislerden dersler alarak Arapça, Farsça ve diğer ilimlerdeki bilgisini ilerletti. 1875-1908 yılları arasında devlet memuru olarak görev yaptı. Âmid-i Sevdâ, Osmanlı Tarih ve Edebiyat Mecmuası ve Tarih ve Edebiyat Mecmuası adlı dergileri yayımladı (İpekten vd, 2002: 171). Küçük yaşlardan itibaren başlayan kitap sevgisi sebebiyle gittiği her yerden kitap toplamıştır (Tevfikoğlu, 1989: 38). Türkoloji alanına yaptığı en önemli hizmetlerden biri Dîvânü Lügâti’t-Türk’ü bulmasıdır. İstanbul’da vefat eden Ali Emîrî Efendi’nin mezarı, kendi özel isteği doğrultusunda Fatih Camii haziresindedir (Çelik, 1988: 21).

Çok kolay ve hızlı bir şekilde şiir yazdığı ifade edilen Ali Emîrî’nin Osmanlı padişahlarına ve şehzadelerine yazdığı şiirlerini topladığı Cevâhirü’l-Mülûk (1319, 1330), II. Abdülhamit’e yazdığı medhiye ve tebriknâmeleri içeren Levâmi’ü’l-Hamîdiyye adlı eserleri ve Dîvân’ı bulunmaktadır. İyi bir münekkit ve araştırmacı olan Ali Emîrî’in tezkire, antoloji ve anı türlerinde eserleri vardır (Gövsa, 1946: 35; Karateke, 1995: 16-58; İpekten vd., 2002: 172; http://milletkutup.gov.tr/ali_efendi_eserleri.html). Manzum eserlerinin hacmi on bine yakın beyit tutan Ali Emîrî, kudretli ve üslupça seçilmiş bir şair olarak kabul edilmemekle birlikte klasik Türk edebiyatını yakından tanıması sebebiyle şiirlerinde vezne hâkim olduğu; mazmunları ve hikemî düşünceleri kullanmada bayağılığa düşmediği ifade edilmiştir. Ayrıca şairin kendine özgü fikir ve mülahazaları olduğu ifade edilmiş, bunlardan bir kısmı kaydedilmiştir (İnal, 1999: 466). Ali Emîrî’nin asıl kıymetinin ise Osmanlı tarih ve edebiyatı alanında sahip olduğu engin bilgisiyle oluşturduğu eserleri ve bir kültür hazinesi olan kütüphanesidir (Ergun, 1936-1945: 1254).

Kaynakça

Aksoyak, İsmail Hakkı (e.t. 01.12.2018). "Bibliyografik Kaynaklar". http://www.turkedebiyatiisimlersozlugu.com/bibliyografik_kaynaklar.pdf

Aslan, Mustafa Uğurlu (2008). Ali Emîrî Efendi ve Divanı. Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi. Fatih Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Türk Dili ve Edebiyatı Anabilim Dalı.

Aslan, Mustafa Uğurlu (2016). “Bir Nâşir Olarak Ali Emîrî Efendi ve Gazete Kasidesi”. Dicle Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi. Y. 8. S. 17. s. 1-14.

Çelik, Kemal (1988). Ali Emirî Hayatı Şahsiyeti Eserleri. Ankara Üniversitesi Türk İnkılâp Tarihi Enstitüsü Yüksek Lisans Tezi. Ankara.

Erdoğan Çeltik, Seher (2009). “Ali Emîrî’nin Vesâikü’l-Âsâr’ı”. Türk Kültürü ve Hacı Bektaş Velî Araştırma Dergisi. 51. s. 259-274.

Eren, Aysun (2014). “Ali Emîrî’yi Okumak”. Uluslararası VIII. Klâsik Türk Edebiyatı Sempozyumu Ali Emîrî Hatırasına Bildiri Kitabı. haz. Atabey Kılıç vd. Diyarbakır: Diyarbakır Valiliği Kültür Sanat Yayınları.

Ergun, Sadeddin Nüzhet (1936-1945). Türk Şairleri. C. III. s. 1251-1256.

Esen, Muzaffer (1959). “Ali Emîrî Efendi”. İstanbul Ansiklopedisi. haz. Reşad Ekrem Koçu ve Mehmet Ali Akbay. İstanbul: Nurgök Matbaası. s. 659-662.

Gövsa, İbrahim Alâettin (1946). Türk Meşhurları Ansiklopedisi. İstanbul: Yedigün Neşriyatı

Işın, Ekrem (2010). “Osmanlı Modernleşme Çağında Bir Muhafazak3arın Portresi: Ali Emîrî Efendi”. Millet Yazma Eser Kütüphanesinden Bir Seçme Ali Emîrî Efendi ve Dünyası Fermanlar, Beratlar, Hatlar, Kitaplar. haz. Ekrem Işın. İstanbul: Pera Müzesi Yayınları.

İnal, İbnü’l-Emin Mahmud Kemal (1999). Son Asır Türk Şairleri (Kemâlü’ş-Şuarâ). haz. Müjgan Cunbur. Ankara: Atatürk Kültür Merkezi Başkanlığı Yayınları. C. 1. s. 453-471.

İpekten, Haluk vd. (2002). Şair Tezkireleri. Ankara: Grafiker Yayınları.

Kadıoğlu, İdris (2018). Ali Emîrî Efendi Tezkire-i Şuʻarâ-yı Âmid. Ankara: Kültür ve Turizm Bakanlığı Yayınları. http://ekitap.kulturturizm.gov.tr/TR-208593/ali-emiri-efendi--tezkire-i-suara-yi-amid.html

Karateke, Hakan T. (1995). İşkodra Şairleri ve Ali Emîrî’nin Diğer Eserleri. İstanbul: Enderun Kitabevi.

Özgül, M. Kayahan (2007). “Tanzîmat’tan Cumhuriyet’e Klâsik Edebiyat Çalışmaları (1839-1922)”. Türkiye Araştırmaları Literatür Dergisi. C. 5. S. 9. s. 47-172.

Serin, Sefer (2007). Diyarbakırlı Ali Emirî Divanı, İnceleme-Metin. Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi. Gaziantep Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Türk Dili ve Edebiyatı Anabilim Dalı.

Tayşi, Mehmet Serhan (1989). “Ali Emîrî Efendi”. Türkiye Diyanet Vakfı İslâm Ansiklopedisi. İstanbul: Türkiye Diyanet Vakfı Yayınları. C. 2. s. 390-391.

Tevfikoğlu, Muhtar (1989). Ali Emîri Efendî. Ankara: Kültür Bakanlığı Yayınları.

Elektronik Kaynaklar:

https://core.ac.uk/download/pdf/38312114.pdf

http://milletkutup.gov.tr/ali_efendi_eserleri.html

Madde Yazım Bilgileri

Yazar: DR. ÖĞR. ÜYESİ NİLÜFER TANÇ
Yayın Tarihi: 07.01.2019
Güncelleme Tarihi: 24.08.2021

Eser AdıYayın eviBasım yılıEser türü
Abâ'ül-Akvâm- / --Biyografi
Çin Seyahat-nâmesi- / --Diğer
Durûb-ı EmsâlMüellif hattı / El yazması-Derleme
Kitâbü'l-Egânî- / --Çeviri
Mevâhibü's-Sülûk- / --Şiir
Musâhabe-i Edebiyye- / --Eleştiri
DîvânMüellif hattı / El yazması1296Şiir
Lütfi Paşa Âsaf-nâme- / İstanbul1326Diğer
Câm-ı Cem-âyîn Hasan b. Mahmud el-Bayâtı- / İstanbul1331Diğer
Mardin Mülûk-ı Artukiyye Tarihi Kâtip FerdîKader Matbaası / İstanbul1331Araştırma
Vesâiku'l-ÂsârEvkâf-ı İslâmiyye Matbaası / İstanbulH. 1341 (M. 1922)Antoloji
İşkodra Vilayeti Osmanlı ŞairleriEnderun Kitabevi / İstanbul1995Biyografi
Esâmî-i Şuarâ-yı ÂmidAnıl Matbaa ve Cilt Evi / Ankara2003Biyografi
Ezhâr-ı HakîkatKaynak Yayınları / İstanbul2007Derleme
Yemen HâtırâtıHece Yayınları / Ankara2007Hatıra
Osmanlı Vilâyât-ı ŞarkiyyesiBabıali Kültür Yayıncılığı / İstanbul2008Araştırma
Cevâhirü’l-MülûkDiyarbakır valiliği / Diyarbakır2013Şiir
Hıtay Sefâretnâmesi (Acâ'ibü'l-Letâif)Türk Tarih Kurumu / Ankara2013Diğer
Mir'atü'l-Fevâ'id fî Terâcimi Meşâhîri ÂmidTürkiye Yazma Eserler Kurumu Başkanlığı / İstanbul2014Biyografi
Tezkire-i Şuarâ-yı ÂmidSon Çağ Yayınları / Ankara2014Biyografi
Levâmi'ü'l-HamîdiyyeBuhara Yayınları / İstanbul2017Şiir
Osmanlı Şairleri- / --Biyografi
Nizâmü’d-Düvel- / --Diğer
Teselya Şairleri- / --Biyografi
Tuhfetü'l-Beliyye- / --Mizah
Tunus Tarihi- / --Diğer
Yanya Şairleri- / --Biyografi
Yemen Kıtasındaki Türk Müellif ve Şairleri- / --Biyografi

İlişkili Maddeler

Sn.Madde AdıD.Tarihi / Ö.TarihiBenzerlikİncele
1MESÎHÎ, Mesîhî-i Şarkîd. ? - ö. 1562-63Doğum YeriGörüntüle
2KÂMÎ, Şa'ban Kâmî Efendid. 1805 - ö. 1884Doğum YeriGörüntüle
3İHSANÎ, İhsanî Sırlıoğlud. 1934/1935 - ö. 21.04.2009Doğum YeriGörüntüle
4HASAN ŞEFÎK, İstanbullud. 1857 - ö. ?Doğum YılıGörüntüle
5KAZIMd. 1857 - ö. 1937Doğum YılıGörüntüle
6HAKKÎ, İsmail Hakkı Beyd. 1857-58 - ö. 16 Ocak 1918Doğum YılıGörüntüle
7Ziya Gökalpd. 23 Mart 1876 - ö. 25 Ekim 1924Ölüm YılıGörüntüle
8TEVFİKd. 1884 - ö. 1924Ölüm YılıGörüntüle
9MUSTAFA FEVZİ BİN NUMANd. 1871 - ö. 02.08.1924Ölüm YılıGörüntüle
10RENCÛR, Şâh Nigâr Hanımd. 1850 - ö. 1899MeslekGörüntüle
11Aydın Boysand. 1921 - ö. 5 Ocak 2018MeslekGörüntüle
12Fatma Muratd. 1 Ocak 1949 - ö. 29 Mayıs 2011MeslekGörüntüle
13Akın Tahir Karauğuzd. 1898 - ö. 4 Haziran 1982Alan/Yüzyıl/SahaGörüntüle
14Bilal Köydend. 1894 - ö. 3 Haziran 1967Alan/Yüzyıl/SahaGörüntüle
15Rasim Haşmetd. 1888 - ö. 1919Alan/Yüzyıl/SahaGörüntüle
16SELİMÎ, Ali Selimîd. 1952 - ö. ?Madde AdıGörüntüle
17HÂDÎ, Ali Rızâ, Eskişehirlid. ? - ö. 1868Madde AdıGörüntüle
18ALÎ, Kul Alî, Kul Galid. ? - ö. ?Madde AdıGörüntüle