İSHAK SÜKÛTÎ, Diyarbakırlı

(d. 1284/1868 - ö. 1319/1902)
doktor, gazeteci, yazar
(Divan/Yazılı Edebiyat / 19. Yüzyıl / Anadolu-Osmanlı-Türkiye)
ISBN: 978-9944-237-86-4

Adı İshak Sükûtî’dir. 1284/1868’de Diyarbakır’da doğdu. Babası Ahmed Sükûtî Efendi’dir. Doktor İshak Sükûtî sanıyla tanındı. İlk eğitiminin ardından İstanbul’a geldi. Kuleli Askeri Tıbbiye İdadisinde okudu. 1304/1887’de Sarayburnu’ndaki Gülhsne Mekteb-i Tıbbiye-i Askeriyesine kaydoldu. Burada hürriyet yanlısı arkadaşlarıyla birlikte edebiyat ve siyasetle ilgilendi. Ramazan 1306/Mayıs 1889’da İbrahim Temo ile birlikte daha sonradan İttihat ve Terakkî adını alacak cemiyetin temellerini attı. Bu oluşuma Arapkirli Abdullah Cevdet, Çerkez Mehmed Reşîd ve Hüseyinzâde Ali gibi isimleri de katarak istibdat yönetimine karşı faaliyetlere başladı. Paris’ten getirttiği Le Temps dergisini tercüme ettirerek dağıtımını sağladı. Hükümet aleyhindeki çalışmalarından dolayı 1313/1896 yılı başlarında tabip yüzbaşı olarak Haydarpaşa Tatbikat Hastanesinde görev yaparken askerlikten çıkarıldı ve beş yıl kalebentlik cezasıyla Rodos’a sürgün edildi. Fakat bir süre sonra Rodos’tan kaçarak Mısır’a gitti. Bir müddet burada kaldıktan sonra Paris’e oradan da Cenevre’ye geçti. Cenevre’de iken Abdullah Cevdet ve Tunalı Hilmi ile birlikte Osmanlı gazetesinin yayımında görev aldı. 1316/1899’da Osmanlı gazetesinin yayın hayatına son verilmesi karşılığında Roma Büyükelçiliğine doktor olarak atandı (BOA, BEO, 1379/103359). Roma’da iken yakalandığı verem hastalığı sebebiyle hava değişimi için San Remo’ya gitti. 1 Zilkade 1319/9 Şubat 1902’de San Remo’da vefat etti. Ölümünden 7 yıl sonra 1326/1909 yılında Rıza Nur Avrupa’ya giderek onun kemiklerini İstanbul’a getirdi. Sükûtî, Divanyolu’ndaki Sultan Mahmûd Türbesi’nin yanına gömüldü (BOA, BEO, 3644/273233).

İttihat ve Terakkî’nin kuruluşunda ve Avrupa’daki faaliyetlerinde çok önemli bir rol oynayan İshâk Sükûtî’nin müstakil bir eseri yoktur. Paris, Londra, Cenevre, Brüksel, Roma ve Kahire’de iken Jön Türk gazetelerine yazılar yazmıştır. Osmanlı gazetesindeki yazıları kadın meselesi, Panslavizm ve Rusya Müslümanları hakkındadır. 

Kaynakça

Başbakanlık Osmanlı Arşivleri. BEO, 1379/103359, 3644/273233.

Kanlıdere, Ahmet (2013). “İttihat ve Terakki’nin Gölgede Kalmış Simalarından Doktor İshak Sükûtî”. Tarihçiliğe Adanmış Bir Ömür Prof Dr. Nejat Göyünç’e Armağan. Konya: Selçuk Üniversitesi Matbaası.

Rıza Nur (1903). “Meşrutiyet Uğrunda Öldüğü İçin Hayât-ı Meşrûtiyetle Yâd-ı Nâmı Dirilen Bir Ölü: San Remo’da İshak Sükûtî”. Şehbâl (14): 270-271.

Türk Dili ve Edebiyatı Ansiklopedisi (1981). “İshak Sükuti”. C. IV. Ankara: Dergâh Yay. 410-411.

Madde Yazım Bilgileri

Yazar: DOÇ. DR. HAKAN YEKBAŞ
Yayın Tarihi: 27.11.2014
Güncelleme Tarihi: 01.12.2020

Eserlerinden Örnekler


İlişkili Maddeler

Sn.Madde AdıD.Tarihi / Ö.TarihiBenzerlikİncele
1EDÎB, Seyyid Mehmed Edîb Efendid. ? - ö. 1737Doğum YeriGörüntüle
2MEHMED, Çerkes-zâde Mehmed Efendid. ? - ö. 1748Doğum YeriGörüntüle
3SUBHÎd. ? - ö. 19. yy.Doğum YeriGörüntüle
4Ahmet İhsan Tokgözd. 1868 - ö. 27 Aralık 1942Doğum YılıGörüntüle
5Ahmet Hadi Maksudid. 1868 - ö. 1941Doğum YılıGörüntüle
6Mustafa Fehmi Gerçekerd. 1868 - ö. 16 Eylül 1950Doğum YılıGörüntüle
7KÂTİB HANIM, Şerife Zibâd. 1818 - ö. 1902Ölüm YılıGörüntüle
8HAMDÎ, El-hâc Abdulhamîd Hamdî Efendi, Harputlud. 1829 - ö. 1902Ölüm YılıGörüntüle
9SÂ'İB, Hüseyind. 1830 - ö. 24 Ocak 1902Ölüm YılıGörüntüle
10Fehmi Hilmi Cumaloğlud. 1912 - ö. 25 Temmuz 1996MeslekGörüntüle
11M. Hulusi Dosdoğrud. 1915 - ö. 02 Ağustos 2002MeslekGörüntüle
12Kinyas Kartald. 15 Şubat 1982 - ö. ?MeslekGörüntüle
13YÂVER, Yâver Efendid. ? - ö. 19. yy.Alan/Yüzyıl/SahaGörüntüle
14KEMÂLÎ, Ali Kemâlî Paşa, Erzurumlud. 1819 - ö. 1898Alan/Yüzyıl/SahaGörüntüle
15AHMED HAMDÎ, Harputîd. ? - ö. 19. yy.Alan/Yüzyıl/SahaGörüntüle
16HOVSEP VARTANYAN (VARTAN PAŞA)d. 28 Mart 1813 - ö. 28 Mart 1879Madde AdıGörüntüle
17ŞÎRÎN, Diyarbakırlıd. ? - ö. 1834Madde AdıGörüntüle
18RÜŞDÎ, Doktor Mehmed Rüşdî Beyd. ? - ö. 19. yy.Madde AdıGörüntüle