Madde Detay

1273/1857 yılında İstanbul'da doğmuştur. Asıl adı Mehmed Rızâ Safvet Bey'dir. Şiirlerinde Safvet mahlasını kullanmıştır. Nişan Kalemi memurlarından ve değerli hattatlardan Vahdetî Efendi'nin oğludur. Annesinin babası olan Ebussu'ûd evladından Sa'deddîn Molla Efendi'nin soyu Sadrazam Rûmî Mehmed Paşa, Şeyhülislam Çelebi Müftî Mehmed, Sun'ullâh Efendi ve Bahâ'î Efendilere dayanmaktadır. Oğulları tanınmış ilim adamı, şair ve hattat Suud Ebussuud (Su'ûdu'l-Mevlevî) ve Ahmed Nûri Bey'dir. Rızâ Bey önce Ayasofya Sıbyan Mektebi'nde okudu. Babasından sülüs ve nesih yazasını talim etti. Beşiktaş Rüşdî Mektebi'ne devam ederken Sadrazam Ali Paşa'nın himmetiyle 1288/1871'de vefat eden babasının görev yaptığı Nişan Kalemi'ne alındı ve babasının maaşı ile zeameti kendisine tahsis olundu. Dîvân-ı Hümâyûn Dâ'iresinin usulüne uyarak bu dairenin hat muallimi olan Nâsıh Efendi'den hat meşkine başladı ve birkaç sene sonra icazet alarak kendisine Safvet mahlası verildi. Daha sonra reisülhattâtîn Muhsin-zâde Abdullah Bey'den de sülüs ve nesih yazılarını talim etti. Âşir Efendi Medresesi müderrisi Siyâhî Hoca Reyhân Efendi'den birkaç sene ders okuduktan sonra sudurdan İstanbullu Hâfız Mehmed Es'ad Efendi'nin derslerine dokuz sene kadar devam ederek 1304/1887 senesinde icazet aldı. Sonra hayli müddet daha hadis, usûl-i fıkıh, Fârisî tahsiline devam etti. Bu arada musiki de öğrendi. 1292/1875 senesinde Arpacılar Sofusu ve Sofu Hoca namıyla bilinen Arpacılar Câmii imamı Hâfız Ahmed Efendi'ye damat olmuştu. Dîvân-ı Hümâyûn Mühimme ve Kuyûd Kalemlerinde hizmet ettikten sonra 1309/1891 senesinde Kuyûd Kalemi mümeyyizi ve 1313/1895 yılında Beylikçi Mu'âvin-i Sânîsi oldu. Rütbesi ûlâ sınıf-ı sânîsine terfi edildi. Daha sonra 1908 inkılabını müteakip yapılan tensîkatta tekrar Kuyûd Kalemi mümeyyizliğine tayin edildi. 1329/1911 senesinde nefes darlığından İstanbul'da vefat etti. Dedelerinden Ebussuud Efendi'nin Eyüp'teki türbesinin haziresine defnedildi.

Rızâ Efendi Türkçe bir Oruç Risâlesi (Risâletü's-Savm) yazmış ayrıca Arûz-ı Endülüsî'yi de Türkçeye çevirmiştir. Her ikisi de yazma hâlindedir.

Rızâ Safvet Efendi, Kâdirî ve Şâzelî tarikatlarından hilafet almış, Mevlevîlige de meyletmiştir. Arabî ilimlere özellikle tefsir ve hadise ciddi bir surette vakıf idi. Gayet iyi Farsça bilirdi. Latif bir üsluba sahip bir şairdi. Hat ve musikide de ihtisas sahibi idi. İbnü'l-Emin'in bildirdiğine göre pek terbiyeli, iffetli, takva sahibi, alçak gönüllü, asil bir zat idi. Manzumeleri azdır. Bunların birkaçı Hazîne-i Fünûn ve Musavver Terakkî dergilerinde yayımlanmıştır. Birkaçını da oğlu Su'ûd Efendi kendi Dîvân'ının başına kaydetmiştir. Muskiye de vakıf idi. Arap tarzında üstadane kanun çalardı. Güzel yazı yazardı. Büyük Çekmece Câmisi'ndeki yazılar Rızâ Efendi'nindir (İnal 1988: 1506).

Bursalı Mehmed Tahir (1333). Osmanlı Müellifleri. C. II. İstanbul.

İnal, İbnü'l-Emin Mahmud Kemal (1988). Son Asır Türk Şairleri. C. III. İstanbul: Dergâh Yay.

Öztürk, Ayhan (hzl.) (2008). Mehmed Zeki Pakalın - Sicll-i Osmânî Zeyli. C. XV. Ankara: TTK Yay.

Musiki Makamları Gazeli

Dem-â-dem mutribân Şevk-i Tarabla pür-tanîn olsun

Arakla reng-i la'l-i yâr gülden bihterîn olsun

Nevâ-yı Sûz-ı Dil elverdi artık fasl-ı Uşşâka

Girilsün şarkılar beste semâ'î nev-zemîn olsun

Muhayyer Kürdî vü Tâhir Segâh u Mâye vü Nikrîz

Okunsun Müste'âr ammâ Hisâr-âsâ Metîn olsun

Sımâh-ı şevk açıldı gerçi Hüzzâm u Dü-gâhından

Yegâh ey yâr Şevk-efzâ-yı bezm-i sâmi'în olsun

Tarîk-i Râstdan Mâhûr ile Sûz-ı dilârâyı

Çalan sâzendegânın Sûzinâkı âteşîn olsun

Nihâvende Hicâzı kâr-ı evvelde idüp tercîh

Gazel-hân ol cüvânım güftesi Tarz-ı nevîn olsun

Hicâz u Zîrgûle Nev-eser inşâdına kâfî

Fakat ister gönül kim lafz u ma'nâsı metîn olsun

Hüseynî vü Beyâtî Karcıgar Raks-ı Köçek pek hoş

Gehî Şehnâz u Evc-ârâ dahi sûziş-rehîn olsun

Ferahnâk ile Gerdâniyyeden bir Bûselik göster

Dil-i nâ-kâmımız bârî bu yüzden kâm-bîn olsun

Nişâbûr u Acemde Isfahânda gez safâ-yâb ol

Dil-i âşık da cânâ Bûselik de câ-nişîn olsun

Sabâ revnak verir câm-ı sabûha Safvetâ lâkin

Anı taksîmde Bestenigârı nâzenîn olsun

(İnal, İbnü'l-Emin Mahmud Kemal (1988). Son Asır Türk Şairleri. C. III. İstanbul: Dergâh Yay. 1506-1507.)