Madde Detay

Rumeli Beylerbeyi, Kudüs Sancağı mutasarrıflarından bir Jöntürk olan Çürüksulu Kayazade Reşâd Paşa’nın ve Mısır Kapıkethüdası ricalinden İsmail Bey'in kızı ve üçüncü rütbeden Şevkat Nişanı ile ödüllendirilen Zâhiye Hanım'ın oğludur (BOA, 22/263).  1282/1865’te İstanbul’da doğan Ali Ferruh, Sıbyan, Rüşdiye, Çamurdanzâde Medresesinde (Arapça) eğitimi aldı. Beyrut Fransız Mektebi’nde lise tahsilini tamamladıktan sonra, 1882’de Mülkiye Mektebi’nin yüksek kısmından mezun oldu. Paris’e giderek Ecole Libre des Sciences Politiques’in siyasi bölümünü bitirdi. Kozan Sancağı Tahrîrât Kalemi kâtipliği ile 1884’te devlet hizmetine girdi. Bir süre Adana Vilayeti Mektubî Kalemi kâtipliğinde bulunduktan sonra buradan diplomasi mesleğine geçerek Temmuz 1886’da Hariciye Nezareti Terceme Odası mülazımlığına tayin edildi. Şubat 1888’de Paris Sefareti 3. kâtipliğine, Ağustos 1892’de Londra Sefareti 2. kâtipliğine, Aralık 1893’te Bükreş Sefareti başkâtipliğine, 1894’te Petersburg Sefareti müsteşarlığına getirildi. Terfi ederek 1896’da Washington Sefirliği’ne atandı. Bu görevden sonra 1899’da Bulgaristan Fevkalade Komiserliği’ne nakledildi. Memuriyette Bâlâ rütbesinin 1. sınıfına yükselen Ali Ferruh, Osmanlı Devleti’nce Murassa Mecidî, Murassa Osmanî, İran Devleti tarafından 5. rütbeden Şîr ü Hurşîd, Fransa Devleti tarafından 4. rütbeden Academie Française ve 5. rütbeden Legion d’Honneur nişanları ile taltif edildi (Altuniş-Gürsoy 2002: 324). 20 Kasım 1904’te Sofya’da ansızın ve çok genç yaşta şeker hastalığından vefat etti. Cenazesi İstanbul’a getirilip Kadıköy’de Mahmud Baba Türbesi bahçesindeki babası Reşâd Paşa’nın mezarı yanına defnedildi. Ölümü İstanbul basınında ve kamuoyunda büyük üzüntüyle karşılandı.

Ali Ferruh; Fransızca, İngilizce ve Arapçaya kuvvetle vakıf olup Farsçadan da anlayan ayrıca mizaha eğilimli, zeki bir aydındı. Arkadaşı Ali Kemâl, Ömrüm adlı eserinde Ferruh’u zeki, zeki olduğu kadar da haylaz ve kendini, bilgisini yeteneklerini olduğundan fazla gösteren biri olarak anlatır. Yazdıklarının çoğunu boş sözler olarak niteler, onunla ilgili bazı anıları anlatır ve bu esnada Ferruh’un eserlerini değerlendirir (Özgül 2004: 103-107). İnci Enginün, Tanzimat sonrası yetişen ve Servet-i Fünûn dönemi şiir anlayışında hazırlayıcı rol oynayan yani iki güçlü edebiyat neslinin arasında kalan “Ara Nesil Şairleri”nin romantik ve santimantal bir şiir anlayışına sahip bir grup olduğunu söyler ve Ali Ferruh’u da bu gruba dâhil eder ve Abdülhalim Memduh ve Ali Ferruh’un Hâmit’i taklit ettiklerini ve çok yazdıklarını söyler (2006: 528). Ali Ferruh, Muallim Naci’nin şahsiyeti çevresinde Ukâz-ı Osmanî adıyla toplanan ve şiirlerini Saadet gazetesinde neşreden edebî zümreye karşı, şiirlerini İzmir’de Hizmet gazetesinde neşreden ve üyeleri arasında Ali Kemal, Memduh Sami ve Halid Ziya’nın da bulunduğu Ukâz-ı Şübbân adı altında toplanan edebî zümrenin de bir üyesidir.

Mecmua-i Muallim, Hizmet, Nihâl, Tercüman-ı Hakikat, Ümran, Mir'at-ı Âlem, Berk, Gülşen gibi periyodiklerde yazan ve eserlerinin çoğu basılmayan yazar, devrinde, hece vezni kullanılması konusunda şairleri yönlendiren ilk isimlerdendir (Özgül 2000, 23). Müstezad ile Terci-i Bend'i harmanladığı, manzum mensur karışık, dört bölümlük eseri Şâyân (Erdoğan 2009, 1210), Hamid etkisindedir. "Edebiyat-ı atiyyeyi teşkil" edeceklerden olduğuna inanılan (Abdülhalim Memduh 2013, 179-228) yazarın gelenekli metni Kerbelâ, devri için orijinallikler taşır ve takdir toplar (İnal 1999). Laklakiyyât-ı Edebiyye, mesnevi tarzındadır. Hûşeng, Şehname'den alınmış bir konudur ve beş fasıldan oluşan manzum-mensur bir eserdir. Üssü’l-Esâs, Türklerin İslam öncesi tarihlerinden de söz eden manzum bir tarihtir. Mısbâhu’s-Salâh - Vilâdet-i Peygamberî manzum mensur karışık olarak düzenlenmiş üç bölümlük bir mevliddir (Özkat 2015).