Madde Detay
Celal Nuri İleri
Mehmed Celâl, Helvacızâde, Afife Fikret, Haydar Kemal, Djelal Noury, Tarık Celâl, N. De Helva, Mehmet Celal
(d. 15 Ağustos 1882 / ö. 2 Kasım 1938)
Milletvekili, gazeteci, yazar, düşünür
(Yeni Edebiyat / 19. Yüzyıl / Anadolu-Osmanlı-Türkiye)
ISBN: 978-9944-237-86-4
15.08.1882'de (Haydar Kemal 1331, 9) doğan, asıl ismi Mehmet Celalettin (Akgün 2005, 341) olan yazar, Girit'în Kandiye eşrafından Helvacızadeler ailesine mensup Meclis-i Âyan üyesi Mustafa Nuri Efendi ile Arnavutluğun meşhur ailelerinden "Dino"lardan, Cezayir Valisi Abidin Paşa'nın kızı Nefise Hanım'ın oğludur. İlkokulu Sakız ve Canik sancak mekteplerinde, liseyi Galatasaray'da okur. 1901'de Mekteb-i Hukuk'a girer (Duymaz, 1993). Çeşitli ülkelere seyahatler gerçekleştirir. Paris'te Camille Flammarion'la yaptığı ortak çalışma, Heyyiun Cemiyeti tarafından ödüllendirilir (Öztuna, 1963). Amme hukuku alanında doktorasını tamamlar (Uyanık 2014, 137). Kısa süreli avukatlıktan sonra matbuata geçer. Gönderildiği sürgünden 1919'da döner ve Gelibolu mebusu olarak Meclis'e girer. Misak-ı Milli kararlarının müsveddelerini kaleme alan Celal Nuri, Mütareke'de Malta'ya sürülür.1921'de ülkeye döner ve tekrar Gelibolu milletvekili seçilir. 1922'de Kanun-i Esasî encümeninde raportördür ve Cumhuriyet'in ilan edilebilmesi için gerekli değişiklikleri gerçekleştirir. 1924'te Kılıç Ali ile yaşadığı gerilim, 1928'e kadar matbuattan çekilmesini getirir (Uyanık, 2004: 227-274). Harf inkılabı konusunda ciddi çalışmalar yapar. 1938'de, İstanbul'da vefat eder.
1916'da Edebiyyât-ı Umûmiyye Mecmuası'nı çıkarır. 1918'de Âtî adındaki gazetesi, sansüre uğrayıp kapanınca, bu gazeteyi İleri adıyla yıllarca yayımlar. Courrier d'Orient (Le Jeunne Turc), Tanin, Hak, İctihad, Hürriyet-i Fikriyye, İkdam, İleri gibi gazete ve dergilerde yazar. İleri, devrinin "işlek kalem"lerinden olmakla birlikte "sathî"dir. (Ülken 2019). Materyalizm ve Darwinizm etkisinde yazdığı eserler devri içerisinde tartışmalara neden olur. Romanlarında ağır bir dil ve karamsar bir üslup dikkati çeker. Ölmeyen ve Merhûme romanları santimantal duyarlığa yaslanan aşk hikâyeleridir. Pervîz, pozitivizmi anlatan, fantastik bir fikir romanıdır. Âhir Zaman'da yozlaşma işlenir. Yazar, edebî çizgisinde "popülist" kalır (Meriç 2017).
Kaynakça
Akgün, Mehmet (2005). Materyalizmin Türkiye’ye Girişi, Ankara: Elis.
Duymaz, Recep (1993). "Celal Nuri İleri", İslâm Ansiklopedisi. Diyanet Vakfı, (7)/242-245.
Haydar Kemal (1331). Tarihi İstikbal Münasebetiyle Celal Nuri Bey, İstanbul: Yeni Osmanlı Matbaa ve Kütüphanesi. (Yazarın kendi mahlasıdır).
Meriç, Cemil (2017). Kültürden İrfana, İstanbul: İletişim.
Öztuna, Yılmaz (1963). Başlangıcından Zamanımıza Kadar Türkiye Tarihi, (6). İstanbul: Hayat.
Uyanık, Necmi (2004). "Batıcı Bir Aydın Olarak Celal Nuri İleri ve Yenileşme Sürecinde Fikir Hareketlerine Bakışı", Türkiyat Araştırmaları Dergisi, (15)/227-274.
Uyanık, Necmi (2014). "Batıcı Bir Aydın Olarak Celal Nuri İleri ve Meşrutiyet'ten Cumhuriyet'e Türk Kadınına Bakış", Türkiyat Araştırmaları Dergisi, (36)/137-161.
Ülken, H. Ziya (2019). Türkiye’de Çağdaş Düşünce Tarihi, İstanbul: İş Bankası.
Madde Yazım Bilgileri
Yazar: DOÇ. DR. DİLEK ÇETİNDAŞYayın Tarihi: 25.02.2019Güncelleme Tarihi: 30.10.2020
Yayın Tarihi: 25.02.2019Güncelleme Tarihi: 30.10.2020
Güncelleme Tarihi: 30.10.2020
| Eser Adı | Yayın evi | Basım yılı | Eser türü |
|---|---|---|---|
| Une Anneé de Liberte | İmprimerie du Courrier d'Orient / İstanbul | 1909 | Diğer |
| Mukadderat-ı Tarihiyye : Tedenniyat-ı Osmaniyenin Esbab ve Sevâik-i Tarihiyesi | İctihad / İstanbul | 1911 | Diğer |
| Cauchemar | Juene Turc / Pera | 1911 | Diğer |
| 1327 Senesinde Selânik'te Münâkid İttihat ve Terakki Kongresine Takdîm Olunan Muhtıradır | Osmanlı Şirketi Matbaası / İstanbul | 1911 | Diğer |
| İttihad-ı İslâm : İslâmın Mazisi, Hâli, İstikbali | Yeni Osmanlı Matbaası / İstanbul | 1912 | Diğer |
| Kadınlarımız | İctihad / İstanbul | 1912 | Diğer |
| Hâtemü'l-Enbiyâ | Yeni Osmanlı / İstanbul | 1913 | Diğer |
| İlel-i Ahlâkıyemiz | Yeni Osmanlı / İstanbul | 1913 | Diğer |
| Tarih-i İstikbal | Yeni Osmanlı / İstanbul | 1913 | Diğer |
| Kendi Nokta-i Nazarımdan Hukuk-u Düvel | Osmanlı Şirketi / İstanbul | 1914 | Diğer |
| Müslümanlara, Türklere Hakaret, Düşmanlara Riayet ve Muhabbet | Kader / İstanbul | 1914 | Diğer |
| Şimal Hatıraları | İctihad / İstanbul | 1914 | Gezi Yazısı |
| İttihâd-ı İslâm ve Almanya | Yeni Osmanlı / İstanbul | 1914 | Diğer |
| Havâic-i Kanuniyemiz | İctihad / İstanbul | 1915 | Diğer |
| Târîh-i Tedenniyât-ı Osmâniyye | Yeni Osmanlı / İstanbul | 1915 | Diğer |
| Âhir Zaman | Âti / İstanbul | 1915 | Roman |
| Kutub Musahabeleri | Yeni Osmanlı / İstanbul | 1915 | Gezi Yazısı |
| Perviz: O Yine O Hep O | Zerafet / İstanbul | 1916 | Roman |
| İştirâk Etmediğimiz Harekât: Tarih-i Osmanî ve Keşfiyat, Rönesans ve Reform Harekâtı | Orhaniye / İstanbul | 1917 | Diğer |
| Harpten Sonra Türkleri Yükseltelim | Orhaniye / İstanbul | 1917 | Diğer |
| Ölmeyen | Cemiyet / İstanbul | 1917 | Roman |
| Türkçemiz : Mesail-i Hazra Hakkında Musahabat | Orhaniye / İstanbul | 1917 | Diğer |
| Coğrafya-yı Târih-i Mülk-i Rum | Efkâr-ı Cedide / İstanbul | 1917 | Diğer |
| Rum ve Bizans | Cemiyet / İstanbul | 1917 | Diğer |
| Kara Tehlike | Nefaset / İstanbul | 1918 | Diğer |
| Merhûme | Âti / İstanbul | 1918 | Roman |
| Kara Tehlike: Bir Müdafaanamedir | Cemiyet / İstanbul | 1918 | Diğer |
| Taç Giyen Millet | Cihan Biraderler / İstanbul | 1925 | Diğer |
| Türk İnkılâbı | Suhulet / İstanbul | 1926 | Diğer |
| Yeni Alfabe ve İmlâ Dersleri | Suhulet Kütüphanesi / İstanbul | 1928 | Diğer |
| Hiç Bilmeyenlere Türkçe Alfabe ve Hece | Suhulet / İstanbul | 1928 | Diğer |
| Devlet ve Meclis Hakkında Musahabeler | TBMM / Ankara | 1932 | Diğer |
| Tam Alfabe | İleri / İstanbul | 1933 | Diğer |
| Vatandaşlık | İleri / İstanbul | 1933 | Diğer |
İlişkili Maddeler
| Sn. | Madde Adı | D.Tarihi / Ö.Tarihi | Benzerlik | İncele |
|---|---|---|---|---|
| 1 | GAFÛRÎ, Şeyh Mahmud Gafûrî Efendi | d. ? - ö. 1667-68 | Doğum Yeri | Görüntüle |
| 2 | YAZICIOĞLU MEHMED EFENDİ, Şeyh Mehmed Efendi | d. ? - ö. 1451 | Doğum Yeri | Görüntüle |
| 3 | HÜKMÎ, Gelibolulu Hükmî Çelebi | d. ? - ö. ? | Doğum Yeri | Görüntüle |
| 4 | SÜRAYİ, Gabrail Demirçov | d. 1882 - ö. 1972 | Doğum Yılı | Görüntüle |
| 5 | Sabri Cemil Yalkut | d. 01 Eylül 1882 - ö. 12 Ağustos 1957 | Doğum Yılı | Görüntüle |
| 6 | Faik Sabri Duran | d. 1882 - ö. 7 Mayıs 1943 | Doğum Yılı | Görüntüle |
| 7 | Abdülhamid Süleymanoğlu | d. 1897 - ö. 1938 | Ölüm Yılı | Görüntüle |
| 8 | ŞEYDA, Kemer Beyim Vezirova | d. ? - ö. 1938 | Ölüm Yılı | Görüntüle |
| 9 | Abdulla Kadirî | d. 10 Nisan 1894 - ö. 4 Kasım 1938 | Ölüm Yılı | Görüntüle |
| 10 | İMAMOĞLU, Hikmet Okuyar | d. 1950 - ö. ? | Meslek | Görüntüle |
| 11 | Tölögön Kasımbekov | d. 15 Ocak 1931 - ö. 16 Haziran 2011 | Meslek | Görüntüle |
| 12 | Mübeccel İzmirli | d. 30 Mayıs 1934 - ö. 10 Temmuz 1982 | Meslek | Görüntüle |
| 13 | Hasan Basri Lostar | d. 1890 - ö. 25 Ekim 1946 | Alan/Yüzyıl/Saha | Görüntüle |
| 14 | Münir Çapanoğlu | d. 1894 - ö. 1 Temmuz 1973 | Alan/Yüzyıl/Saha | Görüntüle |
| 15 | Tevfik Nevzat Çağdaş | d. 1885 - ö. 1969 | Alan/Yüzyıl/Saha | Görüntüle |
| 16 | ŞEYHÎ, Sinan Efendi-zâde Şeyh Mehmed Efendi | d. ? - ö. 1563 | Madde Adı | Görüntüle |
| 17 | MÎRZÂ MUHAMMED HAYDAR KÖREGAN, Haydar Mîrzâ Duglat | d. 1499 - ö. 1551 | Madde Adı | Görüntüle |
| 18 | HAMDÎ, Akşemseddîn-zâde Mehmed Hamdullâh, Hamdî Çelebi, Hamdullâh Ahmed Çelebi | d. 1449-50 - ö. 1503 | Madde Adı | Görüntüle |