Celal Nuri İleri

Mehmed Celâl, Helvacızâde, Afife Fikret, Haydar Kemal, Djelal Noury, Tarık Celâl, N. De Helva, Mehmet Celal
(d. 15 Ağustos 1882 / ö. 2 Kasım 1938)
Milletvekili, gazeteci, yazar, düşünür
(Yeni Edebiyat / 19. Yüzyıl / Anadolu-Osmanlı-Türkiye)
ISBN: 978-9944-237-86-4

15.08.1882'de (Haydar Kemal 1331, 9) doğan, asıl ismi Mehmet Celalettin (Akgün 2005, 341) olan yazar, Girit'în Kandiye eşrafından Helvacızadeler ailesine mensup Meclis-i Âyan üyesi Mustafa Nuri Efendi ile Arnavutluğun meşhur ailelerinden "Dino"lardan, Cezayir Valisi Abidin Paşa'nın kızı Nefise Hanım'ın oğludur. İlkokulu Sakız ve Canik sancak mekteplerinde, liseyi Galatasaray'da okur. 1901'de Mekteb-i Hukuk'a girer (Duymaz, 1993). Çeşitli ülkelere seyahatler gerçekleştirir. Paris'te Camille Flammarion'la yaptığı ortak çalışma, Heyyiun Cemiyeti tarafından ödüllendirilir (Öztuna, 1963). Amme hukuku alanında doktorasını tamamlar (Uyanık 2014, 137). Kısa süreli avukatlıktan sonra matbuata geçer. Gönderildiği sürgünden 1919'da döner ve Gelibolu mebusu olarak Meclis'e girer. Misak-ı Milli kararlarının müsveddelerini kaleme alan Celal Nuri, Mütareke'de Malta'ya sürülür.1921'de ülkeye döner ve tekrar Gelibolu milletvekili seçilir. 1922'de Kanun-i Esasî encümeninde raportördür ve Cumhuriyet'in ilan edilebilmesi için gerekli değişiklikleri gerçekleştirir. 1924'te Kılıç Ali ile yaşadığı gerilim, 1928'e kadar matbuattan çekilmesini getirir (Uyanık, 2004: 227-274). Harf inkılabı konusunda ciddi çalışmalar yapar. 1938'de, İstanbul'da vefat eder.

1916'da Edebiyyât-ı Umûmiyye Mecmuası'nı çıkarır. 1918'de Âtî adındaki gazetesi, sansüre uğrayıp kapanınca, bu gazeteyi İleri adıyla yıllarca yayımlar. Courrier d'Orient (Le Jeunne Turc), Tanin, Hak, İctihad, Hürriyet-i Fikriyye, İkdam, İleri gibi gazete ve dergilerde yazar. İleri, devrinin "işlek kalem"lerinden olmakla birlikte "sathî"dir. (Ülken 2019). Materyalizm ve Darwinizm etkisinde yazdığı eserler devri içerisinde tartışmalara neden olur. Romanlarında ağır bir dil ve karamsar bir üslup dikkati çeker. Ölmeyen ve Merhûme romanları santimantal duyarlığa yaslanan aşk hikâyeleridir. Pervîz, pozitivizmi anlatan, fantastik bir fikir romanıdır. Âhir Zaman'da yozlaşma işlenir. Yazar, edebî çizgisinde "popülist" kalır (Meriç 2017).

Kaynakça

Akgün, Mehmet (2005). Materyalizmin Türkiye’ye Girişi, Ankara: Elis.

Duymaz, Recep (1993). "Celal Nuri İleri", İslâm Ansiklopedisi. Diyanet Vakfı, (7)/242-245.

Haydar Kemal (1331). Tarihi İstikbal Münasebetiyle Celal Nuri Bey, İstanbul: Yeni Osmanlı Matbaa ve Kütüphanesi. (Yazarın kendi mahlasıdır).

Meriç, Cemil (2017). Kültürden İrfana, İstanbul: İletişim.

Öztuna, Yılmaz (1963). Başlangıcından Zamanımıza Kadar Türkiye Tarihi, (6). İstanbul: Hayat.

Uyanık, Necmi (2004). "Batıcı Bir Aydın Olarak Celal Nuri İleri ve Yenileşme Sürecinde Fikir Hareketlerine Bakışı", Türkiyat Araştırmaları Dergisi, (15)/227-274.

Uyanık, Necmi (2014). "Batıcı Bir Aydın Olarak Celal Nuri İleri ve Meşrutiyet'ten Cumhuriyet'e Türk Kadınına Bakış", Türkiyat Araştırmaları Dergisi, (36)/137-161.

Ülken, H. Ziya (2019). Türkiye’de Çağdaş şünce Tarihi, İstanbul: İş Bankası.

Madde Yazım Bilgileri

Yazar: DOÇ. DR. DİLEK ÇETİNDAŞ
Yayın Tarihi: 25.02.2019
Güncelleme Tarihi: 30.10.2020

Eser AdıYayın eviBasım yılıEser türü
Une Anneé de Liberteİmprimerie du Courrier d'Orient / İstanbul1909Diğer
Mukadderat-ı Tarihiyye : Tedenniyat-ı Osmaniyenin Esbab ve Sevâik-i Tarihiyesiİctihad / İstanbul1911Diğer
CauchemarJuene Turc / Pera1911Diğer
1327 Senesinde Selânik'te Münâkid İttihat ve Terakki Kongresine Takdîm Olunan MuhtıradırOsmanlı Şirketi Matbaası / İstanbul1911Diğer
İttihad-ı İslâm : İslâmın Mazisi, Hâli, İstikbaliYeni Osmanlı Matbaası / İstanbul1912Diğer
Kadınlarımızİctihad / İstanbul1912Diğer
Hâtemü'l-EnbiyâYeni Osmanlı / İstanbul1913Diğer
İlel-i AhlâkıyemizYeni Osmanlı / İstanbul1913Diğer
Tarih-i İstikbalYeni Osmanlı / İstanbul1913Diğer
Kendi Nokta-i Nazarımdan Hukuk-u DüvelOsmanlı Şirketi / İstanbul1914Diğer
Müslümanlara, Türklere Hakaret, Düşmanlara Riayet ve MuhabbetKader / İstanbul1914Diğer
Şimal Hatıralarıİctihad / İstanbul1914Gezi Yazısı
İttihâd-ı İslâm ve AlmanyaYeni Osmanlı / İstanbul1914Diğer
Havâic-i Kanuniyemizİctihad / İstanbul1915Diğer
Târîh-i Tedenniyât-ı OsmâniyyeYeni Osmanlı / İstanbul1915Diğer
Âhir ZamanÂti / İstanbul1915Roman
Kutub MusahabeleriYeni Osmanlı / İstanbul1915Gezi Yazısı
Perviz: O Yine O Hep OZerafet / İstanbul1916Roman
İştirâk Etmediğimiz Harekât: Tarih-i Osmanî ve Keşfiyat, Rönesans ve Reform HarekâtıOrhaniye / İstanbul1917Diğer
Harpten Sonra Türkleri YükseltelimOrhaniye / İstanbul1917Diğer
ÖlmeyenCemiyet / İstanbul1917Roman
Türkçemiz : Mesail-i Hazra Hakkında MusahabatOrhaniye / İstanbul1917Diğer
Coğrafya-yı Târih-i Mülk-i RumEfkâr-ı Cedide / İstanbul1917Diğer
Rum ve BizansCemiyet / İstanbul1917Diğer
Kara TehlikeNefaset / İstanbul1918Diğer
MerhûmeÂti / İstanbul1918Roman
Kara Tehlike: Bir MüdafaanamedirCemiyet / İstanbul1918Diğer
Taç Giyen MilletCihan Biraderler / İstanbul1925Diğer
Türk İnkılâbıSuhulet / İstanbul1926Diğer
Yeni Alfabe ve İmlâ DersleriSuhulet Kütüphanesi / İstanbul1928Diğer
Hiç Bilmeyenlere Türkçe Alfabe ve HeceSuhulet / İstanbul1928Diğer
Devlet ve Meclis Hakkında MusahabelerTBMM / Ankara1932Diğer
Tam Alfabeİleri / İstanbul1933Diğer
Vatandaşlıkİleri / İstanbul1933Diğer

İlişkili Maddeler

Sn.Madde AdıD.Tarihi / Ö.TarihiBenzerlikİncele
1ABDÎ, Abdî Efendid. ? - ö. ?Doğum YeriGörüntüle
2VAHÎDÎ, Vahîdî Çelebid. ? - ö. ?Doğum YeriGörüntüle
3YILDIZ ECEVİTd. 28 Ocak 1946 - ö. 22 Haziran 2021Doğum YeriGörüntüle
4Faik Sabri Durand. 1882 - ö. 7 Mayıs 1943Doğum YılıGörüntüle
5MÜCRİMÎ, Mehmet Özbozokd. 1882 - ö. 28.03.1970Doğum YılıGörüntüle
6Halide Edip Adıvard. 1882 - ö. 9 Ocak 1964Doğum YılıGörüntüle
7Abdulla Kadirîd. 10 Nisan 1894 - ö. 4 Kasım 1938Ölüm YılıGörüntüle
8Abdurauf Abdurahim Fitretd. 1886 - ö. 4 Ekim 1938Ölüm YılıGörüntüle
9Kerim Tinçurind. 15 Eylül 1887 - ö. 15 Kasım 1938Ölüm YılıGörüntüle
10İsmail Gaspıralıd. 21 Mart 1851 - ö. 24 Eylül 1914MeslekGörüntüle
11Abbas Gökçed. 1927 - ö. 20 Aralık 2014MeslekGörüntüle
12Attila Tokatlıd. 1934 - ö. 21 Şubat 1988MeslekGörüntüle
13Mehmetzâde Mirza Balad. 13 Ağustos 1898 - ö. 7 Mart 1959Alan/Yüzyıl/SahaGörüntüle
14Kemalettin Şükrü Orbayd. 1878 - ö. 27 Nisan 1940Alan/Yüzyıl/SahaGörüntüle
15İzzet Melih Devrimd. 6 Haziran 1887 - ö. 15 Haziran 1966Alan/Yüzyıl/SahaGörüntüle
16Sıtkı M. Erinçd. 16 Nisan 1940 - ö. 22 Nisan 2015Madde AdıGörüntüle
17KUL MEHMET/HALAÇOĞLU, Mehmet Halaçoğlud. 1917 - ö. ?Madde AdıGörüntüle
18Hakîkî, Ağa-zâde Mehmed Deded. ? - ö. 1652Madde AdıGörüntüle