Madde Detay

Erzurum'un Oltu ilçesinde Kemal Bey ve Letafet Hanım'ın çocuğu olarak dünyaya geldi (Ay 1991: 9; Kaya 1997: 70). Çiçek'in babasının dedesi Mehmet Ağa'nın ailesi, 1829 Osmanlı-Rus savaşında Ahıska sancağından Posof'a göç etti. Aile sırası ile Erzincan ve Muş'ta yaklaşık yarım yüzyıl ikamet ettikten sonra Oltu'ya taşındı (Kemal 2012: 30). Çiçek, çok küçük yaşlarda babasının dedesiyle ve etrafındaki diğer büyükleriyle ilgili destansı anıları dinleyerek büyüdü. Anlatılanlara göre altı yedi yaşlarında kardeşiyle samanlık damında oynarken saman dökülen delikten aşağı düştü. Yirmi dört saat baygın kaldı ve bir hafta kendine gelemedi. Kendine geldiğinde artık onun için ürkeklik, duygusallık ve durgunluk bir mizaç hâline geldi (Ay 1991: 9).

İlk ve ortaöğrenimi Oltu'da okuyan Çiçek'in ilkokul beşinci sınıfa kadar öğretmeni, babası Kemal Bey oldu. Liseyi Erzurum'da bitiren Çiçek; üniversiteye başlamadan önce Hareket dergisinin Erzurum'da açtığı Dergâh Kitabevini çalıştırdı (Çiçek 2016: 8). Atatürk Üniversitesi Edebiyat Fakültesinde "Ahilik ve Yaşayan Ahi Gelenekleri" adlı teziyle yükseköğrenimini tamamladı (Ay 1991: 10; Çiçek 2018: 11; Erkal 2000: 63). Üniversitede okurken vekil öğretmenlik yaptı. Üniversiteden sonra 1978'de Kırıkkale Lisesinde edebiyat öğretmenliğine başladı (Ay 1991: 10).

Çiçek, 1979'un yaz aylarından itibaren Edebiyat dergisi çevresine dâhil oldu (Yeşilyurt 1991: 16). Daha sonra İstanbul'a taşındı ve öğretmenliğini Pendik Lisesinde devam ettirdi. 1980'de nişanlandığı Hamiyet Hanım ile 1981'de evlendi. 1982'de Abdurrahman Nuri adında bir oğlu oldu (Ay 1991: 10; "Hece Taşları İlhami Çiçek" 1997: 65). Kırıkkale'de sağlığı bozulmaya başlayan Çiçek'in rahatsızlığı İstanbul'a taşındıktan sonra şiddetlendi (Çiçek 2016: 8; bk. Yeşilyurt 1991: 16-17). 1983'ün mart ayında kısa dönem askerliğini tamamlamak için Tokat'a gitti. Epilepsi tanısı konulan şairin hastalığı askerdeyken daha fazla ilerledi ve bir süre Ankara Mevki Hastanesinde tedavi gördü. İyileşti sanılarak tekrar Tokat'a gönderildi. Ağır ilaçlar kullandığı kısa dönem askerlikte terhisine on beş güne kala 14 Haziran 1983'te kriz geçirip üçüncü kattan atlayarak hayatına son verdi (Ay 1991: 10; Çiçek 2016: 9).

Çocuk yaşta okuma tutkusuna kapılan Çiçek, zaman zaman âşıkların toplantılarına katıldı. Şiire ilgi duydu ve ortaokul ikinci sınıfta Faruk Nafiz'in "Çoban Çeşmesi" şiiriyle katıldığı bir şiir okuma yarışmasında birinci oldu. Lise yıllarında yazdığı, aynı zamanda yayımlanan ilk şiiri olan "Otel Odası", Anadolu Fikir Derneğinin çıkardığı Adımlar dergisinin açtığı şiir yarışmasında birincilik kazandı. Lise yıllarında amatör düzeyde tiyatro çalışmalarına katıldı (Ay 1991: 9-10; Çiçek 2016: 8). 1969'da on beş yaşındayken Erzurum'da Hür Söz gazetesinde "Büyük Emel" adlı şiirini yayımladı (Çiçek 2018: 76-77).

Üniversite yıllarında yerel gazetelerde halk edebiyatına ilişkin yazılar yazdı. Bu yıllarda şiir çalışmalarına ağırlık verdi ve "Son Öğrence" şiirini vekil öğretmenlik döneminde yirmi yaşındayken yazdı. Öğretmen olarak atandıktan sonraki yıllarda Nuri Pakdil'in yönettiği Edebiyat dergisinin sürekli şairlerinden biri oldu. Sağlığının gittikçe kötüye gittiği bu evrede "Satranç Dersleri" ortaya çıktı. Satranç Dersleri'nin kitap olarak yayımlanmasıyla vefatı aynı aya rastladı (Ay 1991: 10).

1983'de yayımlanan Satranç Dersleri Çiçek'in hayatında yayımlanan tek kitabıdır. Kitap Göğekin adıyla kardeşi M. Latif Çiçek tarafından Temmuz 1991'de tekrar yayımlandı. Eserde Satranç Dersleri'ndeki şiirlerden başka yayımlandığı hâlde kitaba girmemiş şiirleri, yayımlanmamış şiirleri, notları arasında kalan bir söyleşisi, dört hikâye çalışması, hakkında yazılanlar ve ona adanmış şiirler yer aldı (Çiçek 1991).  Ketebe Yayınları, Çiçek'in tüm şiirlerini ve hikâyelerini 2018'de Bu Hüznün Mesnevisi adıyla tekrar bir araya getirdi. Kitapta Göğekin'de yer almayan; "Yalnız Adam", "Dinle Şair Dinle Sözlerim Sana", "Büyük Emel" adlı şiirlerine de yer verildi (Çiçek 2018).

Çiçek'in şiir hakkındaki görüşlerinin yer aldığı eldeki tek kaynak, kendisiyle poetikası ve “Satranç Dersleri” adlı şiiri üzerine yapılan bir söyleşidir. Çiçek’e göre yoğunlaştırma gerektiren şiirde sözcükler dönüşerek içe doğru sokulgan bir yapı kazanmaktadır. Bütün öteki yazı türlerinde anlatılanların özü şiirde vardır, ama o daha çok anlatılmaz olanın, sözün dile getiremediğinin arkasındadır. İç serüvenin saydam bir parçası olan şiir, görünür gerçeği hep aşar, aşmalıdır (Çiçek 1991: 104). Şiir geleneğini salt bir malzeme yığını olarak değerlendirmemek gerektiğini vurgulayan Çiçek'e göre çağdaş şiirimizin bir türlü insani olamayışının kökünde tarihsel şiire yabancılık yatar. Sanatçıyı yoğunlaşmış ulus olarak addeden Çiçek, sanatın öncülüğüyle insanı içinden kavramanın, sarsıp silkelemenin mümkün olduğunu dile getirdi (Çiçek 1991: 105).

Çiçek'in şiirlerinde belli bir ideoloji, ucu belli bir dünya görüşü için yeterli veri yoktur (Doğan 2006: 283). Hem tematik açıdan hem de kullandığı dil bakımdan sanatkâr, şiirini ideolojiden kurtarıp salt estetik kaygıların üzerine temellendirdi (Sevim 2018: 276). Şiirlerinin merkezinde modern insanın türlü açmazlarıyla bunalımlarını, acılarını, örselenmişliklerini, kimi zaman da umutlarını işledi. Yoğun bir hüzün, yalnızlık, intihar düşüncesi ve anlaşılamamanın trajedisi şiirlerinin temel konu ve izlekleri arasında yer aldı. Herkesin kaba ve kalabalık dünyasından uzak, toplumsal alanla arada açılan mesafede uyumsuz, kırgın ve kötümser bireyin derin sorgulamalarına yer verdi.

Şiir yazmaya başladığı ilk yıllarda geleneksel nazım şekillerini kullanan Çiçek, sonraki dönemlerinde vezin, kafiye gibi ahenk unsurlarına pek aldırış etmeksizin daha ziyade serbest tarzda, metaforik ve imge yüklü şiirler yazdı. Başta İslami ögeler olmak üzere çok sayıda metinler arası unsurları içeren ve "anlatım"ın öncelikli olduğu (Cengiz 2016: 174) şiirleri zengin gönderimleriyle dikkat çekti. Yazdığı az sayıda hikâyede olay örgüsünü geri planda tutan sanatkâr; birtakım kesitleri, psikolojik ve sembolik unsurları esas aldı. Şiirlerinde sıklıkla kullandığı oyun, yol, ay metaforlarına hikâyelerinde de yer verdi ve tabiatın dilini okuyan insanın çağa tanıklık öyküsünü yazdı.

Dostoyevski, Cengiz Aytmatov, Kemal Tahir'i beğeniyle okuyan, Nurettin Topçu'nun tüm eserlerini dikkatle inceleyen Çiçek; Sezai Karakoç, Cahit Zarifoğlu, Cemal Süreya, Attilâ İlhan, Edip Cansever, Asaf Hâlet Çelebi'nin şiirlerini önemsedi (Çiçek 2016: 8). Şiirlerinde divan ve halk edebiyatının, II. Yeni'nin, İsmet Özel ve Ataol Behramoğlu gibi şairlerin etkisi izlenmekle beraber kendine özgü estetik bir dil geliştirdi (Doğan 1991: 138; Günbaş 2007: 101; Sevim 2018: 277). Yirmi dokuz yaşında hayata veda eden, melankolinin sanatkâr muhayyileyi besleyen ama bir o kadar da tahrip eden yönüyle yaşayan şair, edebiyat dünyasının 'dalgınlığına gel'diği sanatkârlardan biri olarak Türk edebiyatı tarihindeki yerini aldı.