Abdülhamit Niyazi Çıkıntaş

Niyâzî, Diyarbekirli Niyazi
(d. 1856 / ö. 11 Ocak 1934)
Siyasetçi, Şair, Yazar
(Yeni Edebiyat / 19. Yüzyıl / Anadolu-Osmanlı-Türkiye)
ISBN: 978-9944-237-86-4

Diyarbakır’da doğdu. Eserlerinde “Diyarbekirli Niyazi” ve “Niyâzî” mahlaslarını kullandı. Soyadını Diyarbakır Ağuludere Köşkü semtindeki “Çıkıntaş” adlı kayalıktan aldı. Medine kadılığı ve çeşitli kadı vekilliklerinde bulunmuş, Diyarbakır eşrafından Mehmed Feyzi Efendi’nin oğludur. Öğrenimini Diyarbakır’daki medreselerde tamamladıktan sonra, Kurt İsmail Hakkı Paşa’nın valiliği döneminde nâfia (bayındırlık işleri) kaleminde kâtip olarak çalıştı. Muhafazakârlığı ve İkinci Abdülhamid’e hayranlığıyla tanınan Çıkıntaş, azmi ve girişkenliğiyle kısa sürede Diyarbakır Belediye Reisliği’ne kadar yükseldi. Belediye reisliği ve diğer resmî görevlerdeki hizmetlerinden dolayı çok sayıda nişan ve terfi aldı. İkinci Meşrutiyet’in ardından 31 Mart Vak’ası’nın Diyarbakır’daki yansımalarına önayak olduğu ve “şeriat isteyenler”in mazbatasını imzaladığı gerekçeleriyle Divan-ı Harbe teslim edilmek için İstanbul’a gönderilirken İzmir’den bir Fransız vapuruyla Mısır’a kaçtı. Gıyabında, on yıl kalebendlik cezası verildi. Hürriyet ve İhtilaf Fırkası Diyarbakır şubesinin kurucusudur. 11 Ocak 1934’te vefat etti.

Çevresince şiir üstadı olarak kabul edilen Çıkıntaş, klasik şiir geleneğine, Arapça ve Farsça’ya hâkim bir şair ve nâsirdir. 1890'da “Diyarbekirli Niyazi” imzasıyla İstanbul’da bastırdığı Âmid-i Sevdâ (Kara Âmid), Cüz’-i Evvel: Tahzîr adlı manzum-mensur karışık 47 sayfalık eser, akıcı dil ve üslubuyla öne çıkar. Eserdeki kıt’a ve beyitlerden, edebiyatı çok etkili ahlakî ve didaktik bir araç olarak kullandığı anlaşılmaktadır. Bu açıdan, hicvettiği Tanzimat Dönemi şairi Ziya Paşa’nın hikemî üslubundan izler taşıdığı söylenebilir. Şiirlerinde genellikle “Niyazi” mahlasını kullanan şairin henüz ulaşılamamış bir Dîvânçe’si ve yarım kalmış bir Hâtırât’ı da vardır.

Kaynakça

Beysanoğlu, Şevket (2003). Anıtları ve Kitabeleri ile Diyarbakır Tarihi. Diyarbakır: Diyarbakır B.B. Yay.

Beysanoğlu, Şevket (1997). Diyarbakırlı Fikir ve Sanat Adamları. Ankara: San Matbaası.

Işık, İhsan (2013). Diyarbakır Ansiklopedisi. C. 1. Ankara: Elvan Yay.

Işık, İhsan (2006). Türkiye Edebiyatçılar ve Kültür Adamları Ansiklopedisi, C. 3. Ankara: Elvan Yay.

Şanlı, Bilal (2013). Osmanlı Dönemi Diyarbakırlı Divân Şairleri. Yüksek Lisans Tezi. Diyarbakır: Dicle Üniversitesi.

Madde Yazım Bilgileri

Yazar: DR. ÖĞR. ÜYESİ MUSTAFA KARADENİZ
Yayın Tarihi: 28.03.2019
Güncelleme Tarihi: 19.12.2020

Eser AdıYayın eviBasım yılıEser türü
Âmid-i Sevdâ (Cüz'-i Evvel: Tahzîr)- / İstanbul1890Diğer
Hâtırât- / --Hatıra
Dîvânçe? / ??Şiir

İlişkili Maddeler

Sn.Madde AdıD.Tarihi / Ö.TarihiBenzerlikİncele
1ÖMRÎ, Ömer Efendi/ Ömer Beyd. ? - ö. 1675-76Doğum YeriGörüntüle
2Mustafa Gönüld. 20 Ağustos 1929 - ö. 2010Doğum YeriGörüntüle
3İBRÂHÎM, Diyarbakırlıd. ? - ö. 1839Doğum YeriGörüntüle
4SALÂHÎ, Safiye Sultan-zâde Mehmed Beyd. 1856 - ö. 1910Doğum YılıGörüntüle
5ÂSIM, Küçük Filibeli-zâded. 1856 - ö. 1904Doğum YılıGörüntüle
6MECBÛR / VEFDÎd. 1856 - ö. 1919Doğum YılıGörüntüle
7BEKİR/BEKİRÎ, Bekird. 1871 - ö. 1934Ölüm YılıGörüntüle
8Mecit Gafurid. 01 Ağustos 1880 - ö. 28 Ekim 1934Ölüm YılıGörüntüle
9Ömer Lütfi Fikrid. 1872 - ö. 7 Ekim 1934Ölüm YılıGörüntüle
10Seyyit Nezird. 18 Nisan 1950 - ö. ?MeslekGörüntüle
11Gaye Boralıoğlud. 22 Ekim 1963 - ö. ?MeslekGörüntüle
12Alaettin Tahird. 1949 - ö. 2004MeslekGörüntüle
13Refik Halit Karayd. 15 Mart 1888 - ö. 18 Temmuz 1965Alan/Yüzyıl/SahaGörüntüle
14Faik Reşadd. 26 Eylül 1851 - ö. 26 Haziran 1914Alan/Yüzyıl/SahaGörüntüle
15Nabizade Nazımd. 1862 - ö. 5 Ağustos 1893Alan/Yüzyıl/SahaGörüntüle
16Hamza Hekimzade Niyazid. 6 Mart 1889 - ö. 18 Mart 1929Madde AdıGörüntüle
17DİVANE, Niyazi Kılıçd. 1922 - ö. 2006Madde AdıGörüntüle
18NİYÂZÎ, Ahmed Niyâzî Efendi, Serezlid. 1844 - ö. 1900Madde AdıGörüntüle