Abdülhamit Niyazi Çıkıntaş

Niyâzî, Diyarbekirli Niyazi
(d. 1856 / ö. 11 Ocak 1934)
Siyasetçi, Şair, Yazar
(Yeni Edebiyat / 19. Yüzyıl / Anadolu-Osmanlı-Türkiye)
ISBN: 978-9944-237-86-4

Diyarbakır’da doğdu. Eserlerinde “Diyarbekirli Niyazi” ve “Niyâzî” mahlaslarını kullandı. Soyadını Diyarbakır Ağuludere Köşkü semtindeki “Çıkıntaş” adlı kayalıktan aldı. Medine kadılığı ve çeşitli kadı vekilliklerinde bulunmuş, Diyarbakır eşrafından Mehmed Feyzi Efendi’nin oğludur. Öğrenimini Diyarbakır’daki medreselerde tamamladıktan sonra, Kurt İsmail Hakkı Paşa’nın valiliği döneminde nâfia (bayındırlık işleri) kaleminde kâtip olarak çalıştı. Muhafazakârlığı ve İkinci Abdülhamid’e hayranlığıyla tanınan Çıkıntaş, azmi ve girişkenliğiyle kısa sürede Diyarbakır Belediye Reisliği’ne kadar yükseldi. Belediye reisliği ve diğer resmî görevlerdeki hizmetlerinden dolayı çok sayıda nişan ve terfi aldı. İkinci Meşrutiyet’in ardından 31 Mart Vak’ası’nın Diyarbakır’daki yansımalarına önayak olduğu ve “şeriat isteyenler”in mazbatasını imzaladığı gerekçeleriyle Divan-ı Harbe teslim edilmek için İstanbul’a gönderilirken İzmir’den bir Fransız vapuruyla Mısır’a kaçtı. Gıyabında, on yıl kalebendlik cezası verildi. Hürriyet ve İhtilaf Fırkası Diyarbakır şubesinin kurucusudur. 11 Ocak 1934’te vefat etti.

Çevresince şiir üstadı olarak kabul edilen Çıkıntaş, klasik şiir geleneğine, Arapça ve Farsça’ya hâkim bir şair ve nâsirdir. 1890'da “Diyarbekirli Niyazi” imzasıyla İstanbul’da bastırdığı Âmid-i Sevdâ (Kara Âmid), Cüz’-i Evvel: Tahzîr adlı manzum-mensur karışık 47 sayfalık eser, akıcı dil ve üslubuyla öne çıkar. Eserdeki kıt’a ve beyitlerden, edebiyatı çok etkili ahlakî ve didaktik bir araç olarak kullandığı anlaşılmaktadır. Bu açıdan, hicvettiği Tanzimat Dönemi şairi Ziya Paşa’nın hikemî üslubundan izler taşıdığı söylenebilir. Şiirlerinde genellikle “Niyazi” mahlasını kullanan şairin henüz ulaşılamamış bir Dîvânçe’si ve yarım kalmış bir Hâtırât’ı da vardır.

Kaynakça

Beysanoğlu, Şevket (2003). Anıtları ve Kitabeleri ile Diyarbakır Tarihi. Diyarbakır: Diyarbakır B.B. Yay.

Beysanoğlu, Şevket (1997). Diyarbakırlı Fikir ve Sanat Adamları. Ankara: San Matbaası.

Işık, İhsan (2013). Diyarbakır Ansiklopedisi. C. 1. Ankara: Elvan Yay.

Işık, İhsan (2006). Türkiye Edebiyatçılar ve Kültür Adamları Ansiklopedisi, C. 3. Ankara: Elvan Yay.

Şanlı, Bilal (2013). Osmanlı Dönemi Diyarbakırlı Divân Şairleri. Yüksek Lisans Tezi. Diyarbakır: Dicle Üniversitesi.

Madde Yazım Bilgileri

Yazar: DR. ÖĞR. ÜYESİ MUSTAFA KARADENİZ
Yayın Tarihi: 28.03.2019
Güncelleme Tarihi: 19.12.2020

Eser AdıYayın eviBasım yılıEser türü
Âmid-i Sevdâ (Cüz'-i Evvel: Tahzîr)- / İstanbul1890Diğer
Hâtırât- / --Hatıra
Dîvânçe? / ??Şiir

İlişkili Maddeler

Sn.Madde AdıD.Tarihi / Ö.TarihiBenzerlikİncele
1VERDÎ, Ahmed Çelebid. ? - ö. 1717-18Doğum YeriGörüntüle
2Adnan Güld. 19 Aralık 1959 - ö. ?Doğum YeriGörüntüle
3Abdullah Aren Çelikd. 17 Temmuz 1978 - ö. ?Doğum YeriGörüntüle
4GÜL BABA HALİMd. 1855/1856 - ö. 1908/1910Doğum YılıGörüntüle
5VEHHAÇ, Alpsarılı-zâde, Hocazâde Osmand. 1855-1856? - ö. 1911Doğum YılıGörüntüle
6DERVİŞ ALİd. 1856/1860? - ö. ?Doğum YılıGörüntüle
7SÂMÎ/NİYAZÎ, Abdurrahman Sami Efendid. 06.03.1879 - ö. 31.07.1934Ölüm YılıGörüntüle
8NAİLİd. 1864 - ö. 1934?Ölüm YılıGörüntüle
9BEKİR/BEKİRÎ, Bekird. 1871 - ö. 1934Ölüm YılıGörüntüle
10Todur Marinoğlud. 1955 - ö. ?MeslekGörüntüle
11Atila Erd. 17 Aralık 1956 - ö. ?MeslekGörüntüle
12Barış Acard. 1977 - ö. ?MeslekGörüntüle
13Fazıl Ahmet Aykaçd. 1884 - ö. 5 Aralık 1967Alan/Yüzyıl/SahaGörüntüle
14Süleyman Tevfik Özzorluoğlud. 1861 - ö. 1939Alan/Yüzyıl/SahaGörüntüle
15Süleyman Nazifd. 29 Ocak 1869 - ö. 4 Ocak 1927Alan/Yüzyıl/SahaGörüntüle
16Abdülaziz Halis Çıkıntaşd. 1867 - ö. 6 Şubat 1935Madde AdıGörüntüle
17Niyazi Berkesd. 21 Ekim 1908 - ö. 18 Aralık 1988Madde AdıGörüntüle
18NİYAZİ ECEd. 20.02.1955 - ö. ?Madde AdıGörüntüle