Madde Detay
Abdülhamit Niyazi Çıkıntaş
Niyâzî, Diyarbekirli Niyazi
(d. 1856 / ö. 11 Ocak 1934)
Siyasetçi, Şair, Yazar
(Yeni Edebiyat / 19. Yüzyıl / Anadolu-Osmanlı-Türkiye)
ISBN: 978-9944-237-86-4
Diyarbakır’da doğdu. Eserlerinde “Diyarbekirli Niyazi” ve “Niyâzî” mahlaslarını kullandı. Soyadını Diyarbakır Ağuludere Köşkü semtindeki “Çıkıntaş” adlı kayalıktan aldı. Medine kadılığı ve çeşitli kadı vekilliklerinde bulunmuş, Diyarbakır eşrafından Mehmed Feyzi Efendi’nin oğludur. Öğrenimini Diyarbakır’daki medreselerde tamamladıktan sonra, Kurt İsmail Hakkı Paşa’nın valiliği döneminde nâfia (bayındırlık işleri) kaleminde kâtip olarak çalıştı. Muhafazakârlığı ve İkinci Abdülhamid’e hayranlığıyla tanınan Çıkıntaş, azmi ve girişkenliğiyle kısa sürede Diyarbakır Belediye Reisliği’ne kadar yükseldi. Belediye reisliği ve diğer resmî görevlerdeki hizmetlerinden dolayı çok sayıda nişan ve terfi aldı. İkinci Meşrutiyet’in ardından 31 Mart Vak’ası’nın Diyarbakır’daki yansımalarına önayak olduğu ve “şeriat isteyenler”in mazbatasını imzaladığı gerekçeleriyle Divan-ı Harbe teslim edilmek için İstanbul’a gönderilirken İzmir’den bir Fransız vapuruyla Mısır’a kaçtı. Gıyabında, on yıl kalebendlik cezası verildi. Hürriyet ve İhtilaf Fırkası Diyarbakır şubesinin kurucusudur. 11 Ocak 1934’te vefat etti.
Çevresince şiir üstadı olarak kabul edilen Çıkıntaş, klasik şiir geleneğine, Arapça ve Farsça’ya hâkim bir şair ve nâsirdir. 1890'da “Diyarbekirli Niyazi” imzasıyla İstanbul’da bastırdığı Âmid-i Sevdâ (Kara Âmid), Cüz’-i Evvel: Tahzîr adlı manzum-mensur karışık 47 sayfalık eser, akıcı dil ve üslubuyla öne çıkar. Eserdeki kıt’a ve beyitlerden, edebiyatı çok etkili ahlakî ve didaktik bir araç olarak kullandığı anlaşılmaktadır. Bu açıdan, hicvettiği Tanzimat Dönemi şairi Ziya Paşa’nın hikemî üslubundan izler taşıdığı söylenebilir. Şiirlerinde genellikle “Niyazi” mahlasını kullanan şairin henüz ulaşılamamış bir Dîvânçe’si ve yarım kalmış bir Hâtırât’ı da vardır.
Kaynakça
Beysanoğlu, Şevket (2003). Anıtları ve Kitabeleri ile Diyarbakır Tarihi. Diyarbakır: Diyarbakır B.B. Yay.
Beysanoğlu, Şevket (1997). Diyarbakırlı Fikir ve Sanat Adamları. Ankara: San Matbaası.
Işık, İhsan (2013). Diyarbakır Ansiklopedisi. C. 1. Ankara: Elvan Yay.
Işık, İhsan (2006). Türkiye Edebiyatçılar ve Kültür Adamları Ansiklopedisi, C. 3. Ankara: Elvan Yay.
Şanlı, Bilal (2013). Osmanlı Dönemi Diyarbakırlı Divân Şairleri. Yüksek Lisans Tezi. Diyarbakır: Dicle Üniversitesi.
Madde Yazım Bilgileri
Yazar: DR. ÖĞR. ÜYESİ MUSTAFA KARADENİZYayın Tarihi: 28.03.2019Güncelleme Tarihi: 19.12.2020
Yayın Tarihi: 28.03.2019Güncelleme Tarihi: 19.12.2020
Güncelleme Tarihi: 19.12.2020
Eser Adı | Yayın evi | Basım yılı | Eser türü |
---|---|---|---|
Âmid-i Sevdâ (Cüz'-i Evvel: Tahzîr) | - / İstanbul | 1890 | Diğer |
Hâtırât | - / - | - | Hatıra |
Dîvânçe | ? / ? | ? | Şiir |
İlişkili Maddeler
Sn. | Madde Adı | D.Tarihi / Ö.Tarihi | Benzerlik | İncele |
---|---|---|---|---|
1 | HÂSİM, İbrahim Hâsim Efendi | d. 1665 - ö. 1738-39 | Doğum Yeri | Görüntüle |
2 | ÂMİDÎ | d. ? - ö. ? | Doğum Yeri | Görüntüle |
3 | ABDÎ, Abdülkerîm Abdî Efendi | d. ? - ö. 19. yy. | Doğum Yeri | Görüntüle |
4 | VEHHAÇ, Alpsarılı-zâde, Hocazâde Osman | d. 1855-1856? - ö. 1911 | Doğum Yılı | Görüntüle |
5 | İZNÎ, Mustafa | d. 1856 - ö. 05.09.1928 | Doğum Yılı | Görüntüle |
6 | ÂSIM, Küçük Filibeli-zâde | d. 1856 - ö. 1904 | Doğum Yılı | Görüntüle |
7 | BEŞİR ELESGER OĞLU | d. 1867 - ö. 1934 | Ölüm Yılı | Görüntüle |
8 | SÂMÎ/NİYAZÎ, Abdurrahman Sami Efendi | d. 06.03.1879 - ö. 31.07.1934 | Ölüm Yılı | Görüntüle |
9 | Cenap Şahabettin | d. 2 Nisan 1871 - ö. 13 Şubat 1934 | Ölüm Yılı | Görüntüle |
10 | Necdet Neydim | d. 18 Haziran 1955 - ö. ? | Meslek | Görüntüle |
11 | Tahir Musa Ceylan | d. 1956 - ö. ? | Meslek | Görüntüle |
12 | Erdal Öz | d. 26 Mart 1935 - ö. 06 Mayıs 2006 | Meslek | Görüntüle |
13 | İbrahim Alâettin Gövsa | d. 1889 - ö. 29 Ekim 1949 | Alan/Yüzyıl/Saha | Görüntüle |
14 | İbnülemin Mahmut Kemal İnal | d. 17 Kasım 1871 - ö. 14 Mayıs 1957 | Alan/Yüzyıl/Saha | Görüntüle |
15 | Muhittin Mekki | d. 1874 - ö. 1936 | Alan/Yüzyıl/Saha | Görüntüle |
16 | Mehmet Niyazi Özdemir | d. 8 Nisan 1942 - ö. 11 Mayıs 2018 | Madde Adı | Görüntüle |
17 | Niyazi Berkes | d. 21 Ekim 1908 - ö. 18 Aralık 1988 | Madde Adı | Görüntüle |
18 | NİYÂZÎ, Niyâzî Çelebi, Niyâzî-i Sirozî | d. ? - ö. ? | Madde Adı | Görüntüle |